9. Ünite: Gezi Yazısı Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan alanları uygun kelimelerle tamamlayınız
1- Gezi yazısı; roman, hikâye gibi edebî türlerde bir teknik olarak kullanılır.
2- Gezi yazıları sayesinde uzak sayılan yerler yakınlaşır, kullanılan fotoğraflar ile insanlar görmedikleri yerleri görmüş gibi olurlar.
3- Gezi yazısı kaleme alacak bir yazarın gözlem ve anlatım gücünün yüksek olması gerekir.
4- Afak-ı Irak, Avrupa Mektupları gezi yazısı türünde yazılmış eserlerdir.
5- Türk edebiyatında modern anlamda gezi yazı örnekleri Tanzimat Dönemi'nde verilmeye başlanmıştır.
6- İsmail Habib Sevük, Haldun Taner gibi yazarlar Cumhuriyet Dönemi’nde gezi yazısı türünde eser vermişlerdir.
Aşağıdaki numaralandırılmış kutucuklarda “Gezi Yazısı” ünitesi ile ilgili bilgiler verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak 7-13. soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)
Hangisi ya da hangileri
7- Gezi yazılarında kullanılan anlatım biçimlerindendir?
Cevap: 1, 10 (Betimleyici, Açıklayıcı)
8- Cumhuriyet Dönemi gezi yazısı yazarlarındandır?
Cevap: 5, 6, 8 (Azra Erhat, Falih Rıfkı Atay, Haldun Taner)
9- Gezi yazısının dünya edebiyatındaki temsilcilerindendir?
Cevap: 11 (Marco Polo)
10- Gezdiği yerleri kaleme alan kişilere verilen addır?
Cevap: 3, 4 (Gezgin, Seyyah)
11- Cumhuriyet Dönemi’nde gezi yazısı türünde yazılmış eserlerdendir?
Cevap: 2, 9 (Bizim Akdeniz, Tuna’dan Batıya)
12- Evliyâ Çelebi’nin gezi yazısı türünün en önemli örneklerinden olan eseridir?
Cevap: 7 (Seyahatnâme)
13- Bâbürşah’ın gezi yazısı ve anı niteliğinde eseridir?
Cevap: 12 (Bâbürnâme)
4. Soru – Eşleştirme Sorusu
Aşağıdaki yazarları, eserlerle eşleştirerek doğru harfi yazınız:
| Yazar Adı | Eser Adı | Harf |
|---|---|---|
| I. Ahmed Haşim | Frankfurt Seyahatnamesi | c |
| II. Ahmet Mithat Efendi | Avrupa’da Bir Cevelan | a |
| III. Cenap Şahabettin | Hac Yolunda | ç |
| IV. Falih Rıfkı Atay | Denizaşırı | b |
| V. Seydi Ali Reis | Mir’âtül-Memâlik | e |
15. Soru – Gezi Yazısı Hakkında Çıkarım
Soru: Bu parçadan gezi yazıları ile ilgili hangi çıkarımlara ulaşırız?
Cevap: Gezi yazıları, yazarın gezdiği yerleri ayrıntılı ve canlı betimlemelerle okuyucuya aktardığı yazılardır. Coğrafi çeşitlilik, doğal güzellikler, kültürel izlenimler gibi konular, yazarın gözlemlerine dayanarak ifade edilir. Farklı coğrafyaların karşılaştırılmasıyla okuyucunun ilgisi çekilir ve bilgi verilir.
16. Soru – Betimlemelerin Metne Katkısı
Soru: Bu parçada geçen betimlemelerin metne katkısı nedir?
Cevap: Betimlemeler, metni daha etkileyici ve akıcı kılar. Okuyucunun hayal gücüne hitap ederek anlatılan yerleri gözünde canlandırmasını sağlar. Böylece okuyucunun anlatılan bölgelere ilgisi artar ve metne duygusal bir bağ kurması kolaylaşır. Betimlemeler aynı zamanda bilgi verirken estetik bir dil oluşturur.
17. Soru – "Dil sürçmesi" İfadesinin Anlamı
Cevap: Metne göre “dil sürçmesi” ifadesi, kişinin istemeden, farkında olmadan yanlış bir kelime kullanması anlamına gelir. Evliya Çelebi’nin “şefaat ya Resulallah” yerine heyecandan “seyahat ya Resulallah” demesi buna örnektir.
18. Soru – Gezi Yazısı Geleneğinin Başlangıcı
Cevap: Türk edebiyatında gezi yazısı geleneği, Evliya Çelebi’nin 17. yüzyılda yazdığı Seyahatname adlı eseriyle başlamıştır. Bu gelenek, onun seyahat gözlemleriyle edebiyatımıza kazandırılmıştır.
19. Soru – Seyyahların Gittiği Yerler ve Ulaştıkları Yollar
Cevap: Türk seyyahlar, Alaska’dan Yeni Zelanda’ya, Güney Amerika’dan Japonya’ya kadar beş kıtada birçok yeri gezmiştir. Bu seyahatler kara, deniz ve hava yollarıyla gerçekleştirilmiştir.
20. Soru – Benzetmenin Anlatıma Katkısı
Cevap: “Yabancı diyarlar… mıknatıs gibi çekmiş” benzetmesi, seyyahların dünyayı keşfetme arzularının güçlü olduğunu vurgular. Anlatımı etkileyici ve canlı kılar; okuyucuda merak ve hayranlık duygusu uyandırır.
21. Soru – Metnin Ana Düşüncesi
Cevap: Türk seyyahları, tarih boyunca çeşitli coğrafyalarda seyahat ederek zengin bir gezi yazısı geleneği oluşturmuşlardır. Bu yazılar, farklı kültür ve coğrafyaların tanıtılmasında önemli rol oynamıştır.
Çoktan Seçmeli Sorular
22. Soru: Gezi yazısı türünde eser veren bir yazar, aşağıdakilerden hangisini benimsemez?
Cevap: D) Yazar, sanatlı bir üslup benimsemelidir.
23. Soru: Aşağıdakilerden hangisi gezi yazısı türünde eser vermemiştir?
Cevap: D) İbrahim Şinasi
24. Soru: Parçaya göre gezi yazısının hangi özelliğine değinilmemiştir?
Cevap: B) Görsellerin kullanılmasına
25. Soru – Parçanın Anlatımıyla İlgili Yorum
Soru: Parçanın anlatımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap: B) Eksiltili cümlelere yer verilmiştir.
Çünkü parçada tüm cümleler tamamlanmış, eksiltili (yüklemsiz, yarım bırakılmış) cümle yoktur. Diğer şıklar parçada yer almaktadır: Öznel ifadeler, duyusal betimlemeler, gezilen yerlerin özellikleri vs.
26. Soru – Yazım Yanlışı Bulma
Cevap: E) V - Kaşgarlı Mahmut bulvarı
Doğru yazımı: Kaşgarlı Mahmut Bulvarı → Özel isimden sonra gelen "bulvarı" kelimesi büyük harfle başlamalıdır.
27. Soru – Yazım ve Noktalama Hatası
Cevap: D) Kitap fuarını 12.560 kişi ziyaret etti.
Diğer tüm seçeneklerde yazım ya da noktalama hatası varken bu cümle doğrudur.
28. Soru – Türü Farklı Olan Eser
Cevap: D) Saray ve Ötesi
Diğer eserler gezi yazısı iken Saray ve Ötesi anı (hatıra) türündedir.
29. Soru – Cümle Türü İncelemesi
Cümle: “Tek söz söyleyecek hâlim yok.”
Cevap: E) İsim - kurallı - olumsuz - birleşik
"Hâlim yok" → isim cümlesi, yüklem sonda → kurallı, "-me" gibi bir olumsuzluk eki olmasa da "yok" kelimesi olumsuzluk bildirir, ve cümlede birden çok öğe birleşmiştir → birleşik.
30. Soru – Yanlış Bilgiyi Bulma
Cevap: B) II. Gezi yazılarında yazar kendi duygu ve düşüncelerine yer vermez.
Bu ifade yanlıştır çünkü gezi yazısının temel özelliklerinden biri yazarın gözlem, duygu ve düşüncelerine yer vermesidir.