10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 105-106-107 Cevapları Meb Yayınları

Hazırlık Sorular ve Cevaplar

1. "Anlatamam derdimi dertsiz insana..." dizesini yorumlayınız.

Cevap: Bu dizede şair, derdi olmayan bir insanın, başkalarının acılarını anlayamayacağını ifade etmektedir. Dert ve acı, insanı olgunlaştırır ve empati yeteneğini geliştirir. Bu nedenle dertsiz bir insanın, şairin duygularını kavrayamayacağı vurgulanmıştır.

2. John Keats’in "Bulut, şiirin kutup yıldızı; yelkeni hayal, dümeni de düşüncedir." sözü sizlere şiir ile ilgili neler düşündürüyor? Açıklayınız.

Cevap: John Keats’in bu sözü, şiirin hayal gücü ve düşünceyle yön bulduğunu ifade eder. Şiir, hayal gücünün bir yansımasıdır; duygular ve düşünceler bir araya gelerek okuyucunun zihninde bir dünya oluşturur. Bu bakış açısı, şiirin estetik bir yolculuk olduğunu ve insan ruhuna hitap ettiğini gösterir.

Metin Anlama ve Çözümleme

1- İlk beyitte tekrar eden “söylesin” kelimesi hangi anlamlarda kullanılmıştır? Yazınız.
Cevap: Şairin sevgilisi ona küsüp konuşmuyor. Bu nedenle “söylesin” kelimesi, sevgilinin hislerini başkalarına iletmesi ve duygularını dile getirmesi anlamında kullanılmıştır.

2- Okuduğumuz şiirde her beyitte tekrar eden “söylesin” ifadesi şiirin anlam ve söyleyişini nasıl etkilemiştir? Şiirde işlenen temayla ilişkilerinden açıklayınız.
Cevap: Bu tekrar, sevgilinin aşk acısını başkalarına da anlatma isteğini ve sevgilinin duygularını ifade etme çabasını pekiştirir. Şiirdeki aşk ve özlem temasıyla bütünlük sağlar, şiire ahenk katar.

3. Metinde sevgilinin hangi özellikleri vurgulanmıştır?
Cevap: Sevgilinin nazlı, zarif, güzel ve ulaşılmaz olduğu belirtilmiştir. Bu özellikler, aşk acısını daha derin hissettirmektedir.

4. “Hâr zamanda neler çekdiğümi gül-zâra / Bağ-bân ile bülbül’i giryâne söyleyin” dizesindeki kelimeler arasında nasıl bir anlam ilişkisi kurulmuştur?
Cevap:
Anlamca birbirine yakın kelimeler seçilerek tenasüp sanatı kullanılmıştır. Gül, bağ-bân ve bülbül gibi kavramlar arasındaki ilişki, sevgili ve âşığı temsil eder. Bu bağlam, şiire güçlü bir atmosfer kazandırır.

5. Metnin şekil özelliklerini belirleyiniz.

6. “Bâkiyâ dün durmasun güftâra tâkat var iken / Vaktidir ol husrev-i devrâne söyleyin” beyitinde altı çizili ifadede kimden söz edilmektedir? Söyleyici böyle bir ifadeye niçin başvurmuş olabilir?
Cevap: Altı çizili ifade ile sevgiliden söz edilmektedir. Şair, sevgilisini devrin güzellik sembolü olarak gösterir ve sevgilinin kıymetinin bilinmesi gerektiğini vurgular.

7. Metinden hareketle şairin dil, üslup ve estetik anlayışı ile ilgili çıkarımlarda bulununuz.
Cevap: Şair, süslü ve sanatlı bir dil kullanır. Arapça ve Farsça kelimelerle zenginleştirilmiş bir anlatım vardır. Aşk ve özlem duyguları, divan şiirine özgü imgelerle estetik bir şekilde ifade edilir.

8- Şairin yerinde siz olsaydınız çatışma yaşadığınız kişilerle sorununuzu nasıl çözerdiniz?
Cevap: Çatışma yaşadığım kişilerle açık ve dürüst bir şekilde konuşarak, empati kurar ve karşılıklı anlayış geliştirmeye çalışırdım.

Dil Bilgisi

1- “Aşk derdini başkalarına sormayan, aşk derdini çekmeyen ne bilsin?” Beyitteki isim tamlamalarını bularak işlevini söyleyiniz.

• Aşk derdi: Belirtili isim tamlaması. Aşkın sebep olduğu sıkıntıları ifade eder.
• Nâdan: Belirtili isim tamlaması. Aşkı bilmeyen kişileri ifade eder.

İşlev: Tamlamalar, aşkın verdiği acıyı ve duygusal yoğunluğu ifade eder.

2- “Derd-i aşkı nâdan sormayın ne bilsin çekmeyen” dizesinde "nâdan" kelimesinin anlamını ve kullanım amacını açıklayınız.

• Anlamı: Cahil, anlamayan kişi.
• Kullanım Amacı: Aşkı yaşamayanların bu duyguyu kavrayamayacağını ifade etmek için kullanılmıştır.

Araştırınız

Divan Şiirindeki Akımlar:

1. Mahallîleşme Akımı: Halkın günlük yaşamına yakın bir dil kullanarak halk şiiri unsurlarını divan şiirine taşıma eğilimidir.
2. Sebk-i Hindi Akımı: İmge ve sembollerin ağır bastığı, soyut ve derin bir anlatım tarzıdır.
3. Türk-i Basit: Sade Türkçe ile yazılmış, halkın anlayabileceği şiirler ortaya koymayı amaçlayan bir akımdır.
4. Hikemi Şiir Anlayışı: Hayat dersleri veren ve öğütlerle dolu mesajlar içeren bir anlayıştır.

Sıra Sizde

1- Bâkî’nin gazelini Attilâ İlhan’ın şiiriyle karşılaştırınız.

• Bâkî: Ağır ve sanatlı bir dil kullanır, klasik divan şiiri anlayışını temsil eder.
• Attilâ İlhan: Modern Türk şiirine özgü sade ve anlaşılır bir dil kullanır.
• Benzerlik: İkisi de aşk ve duygu yoğunluğunu estetik bir şekilde işler.

2- Aşağıdaki beyitlerin gazel türlerini belirleyiniz.