Metne Hazırlık Cevapları
Soru: Kanaatkâr olmakla ilgili ayetleri, hadisleri, özlü sözleri ve atasözlerini genel ağdan ve kaynaklardan araştırınız. Bunları sınıfınıza getirip arkadaşlarınıza okuyunuz. Düşüncelerinizi belirtiniz.
1. Ayetlerden Örnekler:
- “Kim Allah’a ve Rasûlü’ne itaat eder, Allah’a saygılı olur ve O’na karşı gelmekten sakınırsa, işte kurtuluşa erenler onlardır.” (Nur Suresi, 52. Ayet)
- “Kim (Allah için) sabreder ve kanaatkâr olursa, bu, kesinlikle azim ve iradeden bir işlerdendir.” (Şura Suresi, 43. Ayet)
2. Hadislerden Örnekler:
- Hz. Muhammed (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: “Gerçek zenginlik, malın çokluğu değil; gönül tokluğudur.” (Buhari, Rikak, 15)
- “Kanaatkâr olan, en çok şükreden ve en az kaybedendir.” (Tirmizi, Zühd, 35)
3. Özlü Sözler ve Atasözleri:
- "Kanaat tükenmez bir hazinedir."
- "Azıcık aşım kaygısız başım."
- "Ne kadar çok istersen, o kadar mutsuz olursun."
Düşünceler: Kanaatkâr olmak, hem manevi huzuru artıran hem de insanı toplum içinde saygın bir birey yapan önemli bir erdemdir. İnsan, elindekiyle yetinip Allah’a şükrettiğinde daha mutlu ve huzurlu bir yaşam sürer. Kanaatkârlık, aynı zamanda israftan kaçınmayı ve paylaşmayı teşvik eden bir değer olup, toplumsal dayanışmayı artırır. Bu konuda Allah’a güvenip tevekkül etmek, bireyin kendini güvende hissetmesine ve ahiret inancını güçlendirmesine katkı sağlar.
Metni Anlama ve Çözümleme Cevapları
1. Okuduğunuz metindeki "Bâkî kalur sahîfe-i âlemde adumuz" dizisindeki altı çizili kelimelerin anlamını dizenin bağlamından tahmin ediniz. Tahminlerinizi sözlüklerden kontrol ediniz.
- Kalur: Kalır.
- Adumuz: Adımız.
Bu kelimeler, dizenin bağlamında şairin dünya sahnesinde isminin kalıcılığını ifade eder.
2. Şiirin makta beytinde "Bâkî" kelimesi aynı zamanda şairin de mahlasıdır. Bu kelimedeki edebî sanat nedir? Açıklayınız.
Cevap: Bâkî kelimesinde tevriye sanatı vardır. Hem şairin mahlası olarak kullanılmış hem de "sonsuz, kalıcı" anlamında çok anlamlılık taşıyan bir kelimedir. Bu sanat, anlam zenginliği katmıştır.
3. Mahlasta edebî sanat kullanılmasını şairin edebî yönü açısından değerlendiriniz.
Cevap: Mahlasta kullanılan edebî sanat, şairin kelime oyunlarına hâkimiyetini ve edebiyat anlayışındaki ustalığını gösterir. Şair, mahlasını çok anlamlı bir bağlamda kullanarak hem kendi adını hem de ilahi anlamda "sonsuzluğu" ifade etmiştir.
4. Okuduğunuz gazelin söyleyicisini tespit ediniz.
Cevap: Söyleyici, mutasavvıf bir şairin ağzından konuşur. Gazel, birinci çoğul şahıs kullanılarak yazılmıştır ve daha çok ilahi aşk ile dünya nimetlerinden el çekmeyi anlatır.
5. Bu gazeli Fuzulî'nin gazelinin söyleyicisi açısından karşılaştırınız.
Fuzulî'nin gazeli daha çok bireysel bir aşk acısını işler ve beşerî aşka yöneliktir. Söyleyici, birinci tekil şahıs ile sevgilisine seslenir. Bâkî'nin gazeli ise ilahi aşkı ve Allah’a tevekkülü ön plana çıkarır. Söyleyici, mutasavvıf bir yaklaşım ile dünya nimetlerini geçici görerek Allah’a yönelir.
6. Şiirdeki açık ve örtük iletilere örnek gösteriniz.
- Açık ileti: Allah’a güvenmek, dünya nimetlerini geçici görmek, insanın gerçek huzuru ilahi aşkta bulması gerektiği.
- Örtük ileti: Manevi değerlerin, maddi zenginliklerden daha üstün olduğu ve gerçek değerin Allah’a olan bağlılıkta yattığı.
7. Şiirin ilk beytinde söyleyici, kimi padişah olarak belirtmiştir? Neden?
Cevap: İlk beyitteki "ferman-ı aşk" ifadesi, aşkı bir padişah olarak betimlemektedir. Ancak genel anlamda, burada ilahi aşkın Allah’a yönelik olduğu örtük olarak ifade edilmiştir. Bu kullanım, gazelin tasavvufi yönünü güçlendirmektedir.