2. Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 66
Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan alanları uygun kelimelerle tamamlayınız.
Cevap: Vatikan-Türkistan, Halk hikâyesi-mesnevi, Letâif-i Rivâyât-Küçük Şeyler, Yeni Lisan
1. Dede Korkut Hikâyeleri ’nin Dresden, Vatikan ve Türkistan olmak üzere üç nüshası vardır.
2. Hayber Kalesi Cengi cenkname; Kerem ile Aslı, Tâhir ile Zühre Halk hikâyesi; Leylâ vü Mecnûn, Hüsrev ü Şîrîn, Yûsuf ve Züleyhâ mesnevi örneklerindendir.
3. Türk edebiyatında ilk hikâye denemesi Emin Nihat’ın Müsameretnâme adlı eseridir. İlk yerli hikâye örneği, Ahmet Mithat Efendi’nin Letâif-i Rivâyât adlı eseridir. Batılı anlamda ilk hikâye örneği, Sâmipaşazâde Sezâi’nin Küçük Şeyler adlı eseridir.
4. Genç Kalemler dergisinde yayımlanan Yeni Lisan makalesiyle dilde sadeleşme hareketi başlar.
Aşağıdaki numaralandırılmış kutucuklarda “Hikâye” ünitesi ile ilgili bilgiler verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak 5-11. soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)
Soru: 5) Hikâyenin anlatım biçimlerindendir?
Cevap: 7-10
Soru: 6) Hikâyenin konusunu belirleyen unsurlardandır?
Cevap: 3
Soru: 7) Mesnevi türünde yazılmış eserlerdendir?
Cevap: 2-9-11
Soru: 8) Konusunu aşktan alan halk hikâyelerindendir?
Cevap: 5-6
Soru: 9) Nazım ve nesir iç içe oluşturulmuş eserlerdendir?
Cevap: 4-5-6
Soru: 10) Divan edebiyatında roman ve hikâyenin karşılığı olan türlerdendir?
Cevap: 1
Soru: 11) Hikâyenin yapı unsurlarındandır?
Cevap: 8-12
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 67
Soru: 12) Aşağıda Romen rakamları ile sıralanan eserleri harf ile verilen yazarlar ile eşleştirerek doğru harfi ( ) içine yazınız.
Aşağıda Romen rakamları ile sıralanan eserleri harf ile verilen yazarlar ile eşleştiriniz:
- Bahar ve Kelebekler: Ömer Seyfettin (e)
- Gurbet Hikâyeleri: Refik Halit Karay (ç)
- Küçük Şeyler: Sâmipaşazâde Sezâi (d)
- Leylâ vü Mecnûn: Fuzûlî (b)
- Letâif-i Rivâyât: Ahmet Mithat Efendi (a)
Soru: 13) Aşağıdaki tanılayıcı dallanmış ağaçta “Hikâye” ünitesine ait bazı bilgiler verilmiştir. A ifadesinden başlayarak, ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazan yönde ilerleyip doğru çıkışa ulaşınız.
Tanzimat Dönemi’nde modern hikâyenin ilk örnekleri verilmiştir. (D)
Cenkname, Müslümanlarla gayrimüslimlerin savaşlarının anlatıldığı hikâyelerdir. (D)
Halk hikâyeleri manzum eserlerdir. (Y)
Cevap: 2. Çıkış
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 68
14-15. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.
Tilki
Tilkinin biri, gün doğarken gölgesine baktı: “Öğlene bir deve yiyeceğim bugün,” dedi. Ve bütün sabah deve arayarak dolaştı, durdu. Öğle vakti gölgesini bir kez daha görünce dedi ki: “Fare de olsa yeter bana.”
Halil Cibran
14) Hikâyedeki temel çatışma nedir?
Cevap: Tilkinin kendi büyük arzuları ile gerçekler arasındaki farktır. Günün başında büyük hedeflerle yola çıkan tilki, öğleye doğru beklentilerini küçültmek zorunda kalıyor.
15) Zaman unsurunun olaya etkisi nedir?
Cevap: Tilki sabah gölgesine bakarak kendini büyük görürken, öğlen olunca gölgesi küçülür ve gerçekler yüzüne vurur. Bu da hedeflerinin küçülmesine neden olur.
16) Metnin anlatıcısını ve bakış açısını yazınız.
Cevap: Metindeki bakış açısı üçüncü kişi (ilahi/hâkim bakış açısı) bakış açısıdır. Anlatıcı, kahramanın iç dünyasına ve olayların tümüne hakimdir.
17) Metnin mekân ve zaman özelliklerini yazınız.
Cevap: Metnin mekânı Haseki’de eski evlerin bulunduğu kenar bir mahalledir. Metin yaz mevsiminde, bir cuma günü öğle vaktinde geçiyor.
18) Metindeki karakter ile mekân arasında nasıl bir ilişki olabilir?
Cevap: Mekân karakterin ruh halini yansıtır; terk edilmiş eski evler, karakterin yalnızlık duygusunu pekiştirir.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 69
Soru: 19) Aşağıda verilen I ve II. metin parçalarını tabloda verilen unsurlara göre karşılaştırınız. Ulaştığınız sonuçları tablodaki uygun boşluklara yazınız.
I. Metin
Pay Püre Bey kudretli Oğuz beylerini çağırdı misafir etti. Dedem Korkut geldi, oğlana ad koydu. Der:
Ünümü anla sözümü dinle Pay Püre Bey
Allah Taâla sana bir oğul vermiş tutu versin
Ak sancak kaldırınca müslümanlar arkası olsun
Karşı yatan kara karlı dağlardan aşar olsa
Allah Taâla senin oğluna aşıt versin
Kanlı kanlı sulardan geçer olsa geçit versin
Kalabalık düşmana girince Allah Taâla senin oğluna fırsat versin
Sen oğlunu Bamsam diye okşarsın
Bunun adı boz aygırlı Bamsı Beyrek olsun
Adını ben verdim yaşını Allah versin
dedi. Kudretli Oğuz beyleri el kaldırdılar dua kıldılar, bu ad bu yiğide kutlu olsun dediler. Beyler hep ava
bindi. Boz aygırını çektirdi Beyrek bindi. Ala dağa alaca asker ava çıktı.
Dede Korkut Kitabı, (haz. Muharrem Ergin)
II. Metin
Soğuk bir sonbahar ve sonralan boralı bir kış başladı. Akşamları gölgeler, karanlıklar, denizin uğultusu, Fazlıpaşa yokuşundan boğuk bir çığlıkla geçen büyük rüzgârlar saltanatı başlamıştı. Karanlık çökünce heyecanla kabak çekirdekçiyi bekliyordum. Onun hayatını o kadar biliyordum ki gündelik adamlar arasında cesaret ve ulviyyetin bir kahramanı olan bu basit insanın yüzünü görmek bana mutlak lazımdı. Fakat bir gün, iki gün, hattâ haftalar geçiyor, kabak çekirdekçi geçmiyordu. Küçük yeğenim de pek meraklı idi. İkimizin müşterek bir heyecan ve alâkamız vardı. Akşam Fazlıpaşa yokuşunun üzerinden geçerken mektep dönüşü bazen gelir, yine gölge içinde küçük bir kedi gibi büzülür, kabak çekirdekçiyi beklerdi.
Halide Edip Adıvar, Kabak Çekirdekçi
I. Metin (Dede Korkut Kitabı)
- Tema: Geleneksel Türk kültürü ve kahramanlık
- Anlatım biçimi: Öyküleyici ve destansı
- Nazım / Nesir: Nazım-nesir karışık
- Bakış açısı: Gözlemci bakış açısı
- Üslup: Şiirsel, açık ve destansı
- İsim-fiil: Yok
- Sıfat-fiil: Aşar, geçer
- Zarf-fiil: Girince, aşınca
II. Metin (Halide Edip Adıvar, Kabak Çekirdekçi)
- Tema: Günlük hayat ve bekleyiş
- Anlatım biçimi: Betimleyici ve öyküleyici
- Nazım / Nesir: Nesir
- Bakış açısı: Kahraman bakış açısı
- Üslup: Sade ve açık
- İsim-fiil: Görmek
- Sıfat-fiil: Geçen, olan
- Zarf-fiil: Geçerken, çökünce
Soru: 20) “Kral öldü, arkasından kraliçe de öldü, dersek öykü olur. Kral öldü, sonra üzüntüsünden kraliçe de öldü, dersek olay örgüsü olur.” E. M. Forster’ın (Forstır) bu ifadelerinden yola çıkarak hikâye ile olay örgüsü arasında nasıl bir ilişki kurulmuştur? Yazınız.
Cevap: Hikâye olayların sırayla anlatılmasından ibarettir. Olay örgüsü ise bu olaylar arasında bir neden-sonuç ilişkisi kurarak hikâyeye anlam kazandırır.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 70
21-38. çoktan seçmeli soruları okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.
21) Cümlelerde yazım kuralları açısından yanlışlar hangileridir?
Cevap: E - III ve V
22) Fiilimsi türleri doğru verilmiş olan seçenek hangisidir?
Cevap: C - Zarf-fiil, İsim-fiil, Zarf-fiil, Sıfat-fiil, Zarf-fiil
23) Tabloda soru işaretinin doğru konulduğu bölüm hangisidir?
Cevap: E
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 71
24) Parçayla ilgili söylenemeyecek bilgi nedir?
Cevap: D - Diyalog tekniğine başvurulmamıştır.
25) Halk hikâyesi geleneğiyle ilgili en kapsamlı çıkarım nedir?
Cevap: D - Halk hikâyeleri müzikle iç içedir ve saz eşliğinde anlatılır.
26) Parçadaki deyimlerin karşılıkları verilmiş açıklamalardan hangisi değildir?
Cevap: A - Söz vermek.
27) Türk aile yapısı ile ilgili ulaşılamayacak bilgi nedir?
Cevap: C - Çekirdek aile yapısı görülmez.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 72
28) Tanzimat ve diğer dönemlerle ilgili doğru bilgiler hangileridir?
Cevap: C - I ve II doğrudur.
29) Birden fazla fiilimsi bulunan cümle hangisidir?
Cevap: D - IV. cümlede birden fazla fiilimsi vardır.
30) Millî Edebiyat Dönemi'nde hikâye türünü yaygınlaştıran isim hangisidir?
Cevap: C - Ömer Seyfettin.
31) Hikâye, mesnevi, halk hikâyesi, Dede Korkut hikâyelerinin tablodaki doğru sırası nedir?
Cevap: D - H M D Ö
32) Ömer Seyfettin’in hikâyeciliği için söylenemeyecek bilgi nedir?
Cevap: D - Tanzimat Dönemi hikâyecisidir.
33) Gereksiz virgül kullanılan cümle hangisidir?
Cevap: B - Sait Faik’in kaderi de, birçok yazardan farklı değildir.
10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 73
34) Parçada yay ayraçlarla verilen yerlere sırasıyla hangi noktalama işaretleri getirilmelidir?
Cevap: D - ("), (,), (.), (.), (").
35) Millî Edebiyat Dönemi'nde öykü türünde eser veren yazarlardan çıkarılması gereken isim kimdir?
Cevap: D - Ahmet Mithat Efendi.
36) Mesnevilerden alınmış olabilecek beyit hangisidir?
Cevap: E - Yidi bin yıl uçdılar bülbül gibi.
37) Hikâye türünün Türk edebiyatına girişini anlatan parçada çıkarılacak doğru yargı hangisidir?
Cevap: E - Mesnevi türü Tanzimat Dönemi'nde görülmez.
38) Türk hikâyeciliğiyle ilgili yanlış bilgi hangi seçenekle düzeltilir?
Cevap: E - Modern hikâye Tanzimat Dönemi'nde girmiştir, mesnevi değil.