Hazırlık Cevapları
1. Toplumları etkileyen olaylar sanata yansır. Bir şair ya da yazar olsaydınız eserinizde hangi toplumsal olayı işlerdiniz?
Göçmen krizini işlerdim. Çünkü bu, insanları ve toplumları derinden etkileyen önemli bir küresel sorun.
2. Geçiş döneminin Türk edebiyatındaki yerini şiirleri, katılan ve insanları birbirine bağlayan köprülerle ilişkilendirerek açıklayınız.
Geçiş dönemi edebiyatı, eski Türk kültürü ile İslamiyet'in etkilerini birleştirir, kültürel köprü görevindedir.
Metni Anlama ve Çözümleme Cevapları
1. Geçiş dönemi eserlerinde dinî içerikli ifadelerin yer alması dönemin hangi özellikleri ile ilgilidir? Açıklayınız.
İslamiyet'in kabulü, geçiş dönemi eserlerine dini içeriklerin eklenmesine neden olmuştur.
Geçiş dönemi toplumunda dinin ve din adamlarının yeri çok daha ön plandaydı. Bu yüzden edebî metinlerde dinî içerikli ifadeler çok daha fazla kullanılıyordu.
2. Kutadgu Bilig’de vezirin oğlunu “akıl”, vezirin kardeşi Oğdurmış’ı “âkıbet” temsil etmektedir. Okuduğunuz metinden hareketle Ögdülmiş’in sözleri, temsil ettiği kavramı karşılamakta mıdır? Neden?
Evet, Ögdülmiş’in sözleri aklı temsil eder çünkü devlet yönetiminde bilgelik ve akıl önemlidir.
3. Okuduğunuz metinlerden hareketle aşağıdaki tabloyu doldurunuz:
| Eser | Yazılma amacı | Ölçü | Nazım birimi | Şair |
|---|---|---|---|---|
| Kutadgu Bilig | Devlet yönetimi öğretmek | Aruz ölçüsü | Beyit | Yusuf Has Hacib |
| Atebetü’l-Hakayık | Dinî ve ahlaki öğütler | Aruz ölçüsü | Dörtlük – beyit | Edip Ahmet Yükneki |
| Divân-ı Hikmet | Dinî-ahlakî öğütler vermek | dörtlükler hece, beyitler ise aruz ölçüsüyle | dörtlük – beyit | Ahmet Yesevi |
4) Dîvânu Lugâti’t-Türk’ten alınan bölümden hareketle metnin yazarının kişiliğiyle ilgili çıkarımlarda bulununuz.
Cevap: Metinden, Kaşgarlı Mahmud’un kendine güvenen, bilgili ve Türk diline derin sevgi besleyen biri olduğunu çıkarabiliriz. Eseri, geleceğe kalıcı bir miras bırakmak amacıyla yazdığı anlaşılıyor.
5) Atebetü’l-Hakâyık’tan alınan metindeki ilk dörtlüğün temasını ve konusunu söyleyiniz.
Cevap: Dörtlüğün teması güzel sözdür. Konusu ise güzel sözün faydaları ve kötü sözün zararlarıdır.
6) Edib Ahmed Yüknekî’nin “Onun için işte bu Türkçe kitabı çıkardım. İster bunu kâfi bul, ey dost, ister ilâve et.” ifadesi Atebetü’l-Hakâyık metnine hangi değeri katar? Siz bu değeri nasıl ifade edersiniz?
Cevap: Bu ifade esere tevazu ve açıklık değeri katar. Yazar, eksiklikleri kabul ederek okuyucunun katkısına açık olduğunu gösterir.
7) Dîvân-ı Hikmet’ten alınan “Eyâ dostlar öz cânıma cefâ kıldım” dizesinde Ahmed Yesevî kime ya da kimlere seslenmektedir? Açıklayınız.
Cevap: Ahmed Yesevî, bu dizede dervişlere seslenmektedir. Ömrüne dair pişmanlıklarını ifade ediyor.
8) Günümüzde yazılan kişisel gelişim kitaplarından yola çıkarak geçiş dönemi eserlerinin kişisel gelişime katkısı hakkında neler söyleyebilirsiniz? Çıkarımlarınızı arkadaşlarınızla sınıfta tartışınız.
Cevap: Geçiş dönemi eserleri, ahlaki sorumluluk ve manevi olgunluk kazandırarak kişisel gelişime katkı sağlar. Kendi hatalarını sorgulama imkanı sunar.
İsim Tamlamalarının Altını Çizme ve İşlevleri:
Metin: Ben onların en uz dillisi, en açık anlatanı, akılca en incesi, soyca en köklüsü, en iyi kargı kullananı olduğum halde onların şarlarını, çöllerini baştan başa dolaştım. Türk, Türkmen, Oğuz, Çiğil, Yağma, Kırgız boylarının dillerini, kafiyelerini belliyerek faydalandım; öyle ki, bende onlardan her boyun dili, en iyi yolda yerleşmiştir. Ben onları en iyi surette sıralamış, en iyi düzenle düzenlemişimdir.
- onların en uz dillisi, en açık anlatanı, en incesi, en köklüsü, en iyi kargı kullananı, şarlarını, çöllerini: Belirtili isim tamlaması
- Türk boylarının dilleri, Türkmen boylarının dilleri, Oğuz boylarının dilleri, Çiğil boylarının dilleri, Yağma boylarının dilleri, Kırgız boylarının dilleri: Zincirleme isim tamlaması