4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme
1-5. sorularda boş bırakılan yerlere kutucuklarda verilen sözcüklerden uygun olanını yazınız.
Kutucuklarda verilen sözcüklerden uygun olanı yazınız.
- Bir konu veya sorun hakkında yeni görüş veya yeni argüman oluşturulmasına alternatif görüş denir.
- Eleştirel tarzda yazılan görüşlerin mantıksal olarak temellendirildiği tutarlı, geçerli ve sistemli metinlere felsefi metin denir.
- Felsefi metinler varlık, bilgi ve değer alanlarıyla ilişkili olan, felsefi kavram, yargı ve sonuç içeren ve bununla beraber eleştirel tarzda yazılan metinlerdir.
- Akıl yürütme veya argümanlara kaynaklık eden öncül ve sonuç önermelerinin belirlenmesi gerekir.
- İki veya daha fazla önerme arasında kurulan ilişki ile sonuç önermesine ulaşmaya akıl yürütme denir.
6. Aşağıda Romen rakamlarıyla sol sütunda verilen felsefe alanlarıyla sağ sütunda harf ile verilen kavramları eşleştirerek parantez içine doğru harfi yazınız.
Felsefe Alanları - Kavramlar Eşleştirmesi
| Felsefe Alanı | Kavram |
|---|---|
| I. Varlık Felsefesi | b) Metafizik |
| II. Bilgi Felsefesi | ç) Gerçeklik |
| III. Bilim Felsefesi | e) Deney ve gözlem |
| IV. Ahlak Felsefesi | c) İyi ve kötü |
| V. Din Felsefesi | d) İnanç |
| VI. Siyaset Felsefesi | g) İktidar |
| VII. Sanat Felsefesi | a) Güzel |
7. Aşağıda verilen numaralandırılmış kutucuklarda akıl yürütmede kullanılan ifadeler vardır. Kutucuk numaralarını kullanarak aşağıdaki soruları yanıtlayınız. Aynı kutucuğu bir veya birden fazla sorunun cevabı için kullanabilirsiniz.
Akıl Yürütme Türleri ve Kullanılan İfadeler
a) Analojilerle yapılan akıl yürütmelerde kullanılan ifadeler:
1. Benzer, 3. Eşit, 9. Aynısı, 10. Gibi
b) Tümdengelimle yapılan akıl yürütmelerde kullanılan ifadeler:
2. O hâlde, 4. Tüm, 5. Buna dayanarak, 6. Genel olarak, 7. Öyle ki, 8. Dolayısıyla, 11. Bütün, 12. Herkes
c) Tümevarımla yapılan akıl yürütmelerde kullanılan ifadeler:
2. O hâlde, 4. Tüm, 5. Buna dayanarak, 6. Genel olarak, 7. Öyle ki, 8. Dolayısıyla, 11. Bütün, 12. Herkes
8-14. açık uçlu soruların cevaplarını ilgili alanlara yazınız.
8. Metinleri felsefi açıdan analiz etmenin amacı nedir? Açıklayınız.
Felsefi açıdan metin analizi, metindeki kavramların, akıl yürütme biçimlerinin ve argümanların doğruluğunu, tutarlılığını ve geçerliliğini incelemeyi amaçlar. Bu sayede metindeki düşünceler eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirilebilir ve daha sağlam temellere oturtulabilir.
9. Felsefi metinlerin öne çıkan özellikleri nelerdir? Sıralayınız.
- Eleştirel ve sorgulayıcıdır
- Mantıksal tutarlılık ve sistematiklik içerir
- Evrensel ve soyut kavramlara dayanır
- Kavramları açık ve net bir şekilde tanımlamaya çalışır
- Alternatif görüşlere yer verir ve diyalektik yöntem kullanır
- Kesin bilgiye ulaşmak yerine sorular sormayı ve düşünmeyi teşvik eder
10. Felsefi metin analizinde metindeki soruların felsefenin hangi alanına yönelik olduğunun bilinmesi ne gibi faydalar sağlar? Belirtiniz.
Felsefi metnin hangi alana ait olduğunu bilmek, metnin temel problemlerini anlamayı kolaylaştırır. Örneğin, varlık felsefesi üzerine bir metin evrenin ve gerçekliğin doğasını sorgularken, bilgi felsefesi doğruluk, bilgi ve bilginin kaynağını araştırır. Bu ayrımı yapmak, metindeki tartışmaları daha iyi analiz etmeyi ve ele alınan düşünceleri daha net yorumlamayı sağlar.
11-14. Soruların Cevapları (Parçaya Göre Yanıtlayınız)
11. Nermi Uygur’un “Yaşama Felsefesi” kitabından alınan bu parçada anlatılmak istenen nedir?
Parçada, insanların birbirine muhtaç olduğu ve toplumsal yaşamın dayanışma gerektirdiği vurgulanmaktadır. Bencilce davranışların bireyi ve toplumu olumsuz etkilediği, özgürlüğün ancak başkalarının haklarına saygı gösterilerek sağlanabileceği anlatılmaktadır.
12. Parçada vurgulanan düşünceyi felsefenin varlık, bilgi ve değer alanları üzerinden yorumlayınız.
- Varlık Felsefesi: İnsan, toplum içinde var olan bir varlıktır ve tek başına yaşaması mümkün değildir.
- Bilgi Felsefesi: İnsan, sosyal ilişkilerden edindiği deneyimler ve iletişim yoluyla bilgi kazanır.
- Değer Felsefesi: Bencillik, dayanışma, özgürlük gibi kavramlar etik değerler açısından değerlendirilerek insanın toplumsal yaşam içindeki sorumlulukları ele alınmaktadır.
13. Parçada belirlediğiniz düşünceye alternatif bir görüş oluşturarak olsaydınız ne olurdu? Açıklayınız.
Alternatif bir görüş olarak bireysel özgürlüğün toplumsal normlardan bağımsız olabileceği savunulabilir. Yani, insanlar kendi bireysel çıkarlarını toplumun beklentilerinden bağımsız olarak şekillendirebilir ve özgürlük, bireyin yalnızca kendisine karşı sorumlu olmasıyla sağlanabilir.
14. Parçadan hareketle belirlenen felsefi kavramlarla aynı probleme ilişkin tutarlı, sistematik ve temellendirilmiş kısa bir felsefi metin yazınız.
"İnsan toplumsal bir varlıktır ve ancak diğer bireylerle kurduğu ilişkiler sayesinde kendini gerçekleştirebilir. Özgürlük, yalnızca bireysel hakların korunmasıyla değil, aynı zamanda başkalarının özgürlüğüne saygı göstererek sağlanır. Aşırı bireycilik, insanın doğasına aykırıdır çünkü dayanışma, birlikte yaşamın temel taşıdır. Bu nedenle, etik değerlerin belirleyici olduğu bir toplumda, bireyin özgürlüğü ancak başkalarıyla kurduğu adil ilişkiler içinde anlam kazanır."
15-20. Çoktan Seçmeli Soruların Cevapları
15. Soru
Bir metinde anlatılmak istenen düşünceyi anlamak, okuyucuya bağlı bir durumdur. Felsefi metin analizi ile ilgili doğru ifade nedir?
✔ Doğru Cevap: E) Felsefi metnin anlaşılmasında okuyucu belirleyicidir.
Açıklama: Felsefi metinler yorumlamaya açıktır ve okuyucu kendi bilgisi, bakış açısı ve düşünme biçimiyle metni farklı şekillerde yorumlayabilir.
16. Soru
Wittgenstein’e göre felsefe, mantık ve matematik felsefesi dışındaki alanlarda doğruluk ve yanlışlık açısından cümleleri değerlendirmez. Bu görüş hangi sonucu doğurur?
✔ Doğru Cevap: B) Felsefi etkinlikte dilin doğru kullanım önemi büyüktür.
Açıklama: Wittgenstein, dilin analizine büyük önem verir. Felsefenin bir nesne bilgisi üretmekten çok, dilin doğru kullanımını çözümlemeye çalıştığını savunur.
17. Soru
Özgürlük var mıdır? Adalet ve eşitlik aynı şey midir? Bilginin sınırı nedir? Eserin sanat olabilmesinin koşulları nelerdir?
Bu sorular hangi felsefe alanına girer?
✔ Doğru Cevap: C) Ontoloji
- Özgürlük ve adalet → Etik felsefesi (Ahlak felsefesi)
- Bilginin sınırı → Epistemoloji
- Sanat eseri nedir? → Estetik felsefesi
Ancak verilen sorular varlık, bilgi ve etikle ilgili olup ontolojiye değil, epistemoloji ve etik felsefesiyle ilişkilidir. Bu sorular epistemoloji ve etik kapsamına girer, dolayısıyla verilen şıklar arasında en uygun olanı A’dır (Epistemoloji).
18. Soru
Zygmunt Bauman’ın “Yaşam Sanatı” eserinde sorumluluk kavramına yapılan vurgu hangi felsefe alanına girer?
✔ Doğru Cevap: A) Ahlak felsefesi
Açıklama: Bauman’ın bu ifadesi, bireyin sorumluluğu ve başkalarına karşı etik yükümlülüğü üzerine kuruludur. Sorumluluk, ahlak felsefesinin (etik) temel konularından biridir.
Diğer şıkların değerlendirmesi:
❌ B) Bilgi → Epistemoloji, bilginin kaynağı ve sınırlarını inceler, ancak bu parçada bilgiyle ilgili bir vurgu yoktur.
❌ C) Bilim → Bilim felsefesiyle ilgili bir konu ele alınmamaktadır.
❌ D) Siyaset → Siyasi otorite veya yönetimle ilgili bir vurgu bulunmamaktadır.
❌ E) Varlık → Varlık felsefesi (ontoloji), gerçekliğin doğasını inceler; burada ahlaki bir konu işlendiği için ontolojiyle bağlantılı değildir.
19. Soru
Felsefi metin analizinde kullanılan yöntemler:
- Metnin konusunu belirleme
- Kavram ve problemleri belirleme
- Argümanların sağlamlığını inceleme
- Yazarın diğer yazarları incelemesi
✔ Doğru Cevap: C) I, II, III
Felsefi metin analizinde kullanılan temel yöntemler şunlardır:
✅ I. Metnin konusunu belirleme → Felsefi metnin hangi konuda olduğunu anlamak için önemlidir.
✅ II. Kavram ve problemleri belirleme → Metindeki felsefi kavramlar ve problemler analiz edilir.
✅ III. Argümanların sağlamlığını ve ikna ediciliğini değerlendirme → Felsefi metinde ileri sürülen görüşlerin mantıksal tutarlılığı incelenir.
❌ IV. Yazarın diğer yazılarını inceleme → Felsefi metin analizi için şart değildir, bu edebi veya tarihsel bir analiz yöntemi olabilir.
Bu yüzden doğru seçenek C (I, II, III) olmalıdır.
20. Soru
Felsefi metinlerin hangi özelliği yoktur?
✔ Doğru Cevap: D) Gözlemlenebilir olması
Felsefi metinler genellikle soyut kavramlar ve düşünceler üzerine inşa edilir. Fiziksel dünyadaki nesneleri veya olayları doğrudan gözlemlemeye dayanmazlar.
Diğer şıkların değerlendirmesi:
✅ A) Kavram ve problemlere dayanır. → Felsefi metinler, belirli bir kavram veya problem etrafında şekillenir.
✅ B) Eleştireldir. → Felsefi düşünme eleştirel bir süreçtir, sorgulamayı ve analiz etmeyi gerektirir.
✅ C) Argümanlara dayanır. → Felsefi metinlerde çeşitli akıl yürütmeler ve argümanlar kullanılır.
❌ D) Gözlemlenebilir. → Felsefi metinler doğrudan gözlemlere dayanmaz, soyut düşünme ve akıl yürütme içerir.
✅ E) Sağlamlığı değerlendirilebilir. → Felsefi argümanların mantıksal sağlamlığı analiz edilebilir.
Bu yüzden doğru seçenek D (Gözlemlenebilir) olmalıdır.