1. Ünite Ölçme ve Değerlendirme
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 72
Soru: 1-9. sorularda boş bırakılan yerlere gelecek kelimeleri aşağıdaki kutucuklardan bularak yerleştiriniz.
manyetik alan güç elektrik itme doğru eğilme reosta akım şiddeti akım çekme sapma paralel
1. Bir iletkenin dik kesitinden birim zamanda geçen yük miktarına akım şiddeti denir.
2. Bir iletken telin direnci, öz direnci ve boyu ile doğru orantılı, telin dik kesitiyle ters orantılıdır.
3. Bir devrede büyüklüğü ayarlanabilen dirence reosta denir.
4. Bir elektrik devresinde voltmetre devre elemanına paralel bağlanır.
5. Bir elektrik devresinde lambanın parlaklığı ile lambanın güç değeri doğru orantılıdır.
6. Sağ el kuralı ile üzerinden akım geçen telin etrafında oluşan manyetik alan bulunurken başparmak akım yönünü, teli saran dört parmak manyetik alan yönünü gösterir.
7. Dünyaʼnın dönme ekseni ile manyetik eksen arasındaki açıya sapma açısı denir.
8. Pil ve akümülatörlerde kimyasal enerji elektrik enerjisine dönüşür.
9. İki mıknatıs birbirine yaklaştırıldığında aynı cins kutuplar birbirine itme zıt kutuplar ise birbirine çekme kuvveti uygular.
Soru: 10-31. çoktan seçmeli soruların doğru seçeneğini işaretleyiniz.
10. Soru: Elektrik akımı ile ilgili aşağıda verilen ifadelerden hangisi yanlıştır?
A) Katılarda serbest elektronların hareketiyle oluşur.
B) Şiddeti ampermetreyle ölçülür.
C) Katılarda yönü elektronların hareketi yönündedir.
D) Sıvılarda iyon hareketiyle oluşur.
E) Plazmalarda serbest elektron ve iyon hareketiyle oluşur.
Cevap: C
11. Soru: İyonik çözelti ile dolu olan X, Y ve Z tüplerinin uçları arasına gerilim uygulandığında tüplerin dik kesitlerinden birim zamanda geçen yükler ve bu yüklerin hareket yönleri şekilde gösterilmiştir. Buna göre tüplerde oluşan IX, IY ve IZ akım şiddetleri arasındaki büyüklük ilişkisi nedir?
Cevap: D
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 73
12. Soru: Kesiti A, uzunluğu L ve direnci R olan silindir şeklindeki bir tel kopmayacak şekilde uzatılarak boyu iki katına çıkartılıyor. Telin sıcaklığında değişim olmadığına göre direncindeki değişim hakkında ne söylenebilir?
A) Değişmez. B) İki katına çıkar. C) Yarıya düşer.
D) Dört katına çıkar. E) Dörtte birine düşer.
Cevap: D
13. Soru: Özdeş R dirençleriyle bir devre parçası oluşturuluyor. Buna göre K-L uçları arasındaki eşdeğer direnç kaç R’dir?
Cevap: B
14. Soru: İç direnci önemsiz üreteç ve dirençler kullanılarak bir elektrik devresi oluşturuluyor. K direnci çıkarılarak yerine değeri daha küçük bir direnç bağlanırsa ampermetre ve voltmetrede okunan değerler nasıl değişir?
A) Azalır. Azalır. B) Artar. Azalır. C) Azalır. Değişmez.
D) Artar. Artar. E) Değişmez. Azalır.
Cevap: B
15. Soru: X ve Y iletkenleri ayrı ayrı devreye bağlanıp uçlarına potansiyel farkı uygulandığında akım şiddetinin potansiyel farkına bağlı grafiği şekildeki gibi oluyor. Buna göre X ve Y iletkenlerinin dirençleri oranı RX / RY kaçtır?
Cevap: A
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 74
16. Soru: İç direnci önemsiz üreteç ve R1, R2, R3 dirençleriyle elektrik devresi oluşturuluyor. R2 direncinden geçen akım şiddeti ile R3 direncinin uçları arasındaki potansiyel farkı ölçmek için ampermetre ve voltmetre farklı şekillerde devreye bağlanıyor. Buna göre hangi şekildeki ampermetre ve voltmetre amaca uygun bağlanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve III
Cevap: A
17. Soru: İç direnci önemsiz, gerilimi 30 V olan üreteç, çeşitli dirençler, ampermetre ve anahtarla elektrik devresi oluşturuluyor. Anahtar kapatılırsa ampermetrede okunan değer ilk duruma göre nasıl değişir?
A) 3 A azalır. B) 3 A artar. C) 7 A artar. D) 10 A artar. E) 4 A azalır.
Cevap: C
18. Soru: İç dirençleri önemsiz beş adet üreteç ve iki adet dirençten oluşan elektrik devresi verilmiştir. Buna göre R1 direncinin uçları arasındaki potansiyel farkı kaç V’tur?
A) 30 B) 45 C) 60 D) 75 E) 95
Cevap: B
19. Soru: Özdeş lambalar, iç direnci önemsiz üreteç ve anahtardan oluşan elektrik devresi verilmiştir. Buna göre anahtar kapatıldığında L1 ve L3 lambalarının parlaklığı önceki durumuna göre nasıl değişir?
A) Lv artar, L3 artar. B) Lv azalır, L3 azalır. C) Lv azalır, L3 artar.
D) Lv değişmez, L3 azalır. E) Lv artar, L3 değişmez.
Cevap: A
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 75
20. Soru: Farklı direnç değerlerine sahip beş lamba ve iç direnci önemsiz bir üreteçten oluşan elektrik devresi verilmiştir. Buna göre devrede en parlak ışık veren lamba hangisidir?
A) R1 B) R2 C) R3 D) R4 E) R5
Cevap: D
21. Soru: Farklı büyüklüklere sahip direnç ve iç direnci önemsiz üreteçlerden oluşturulan devre verilmiştir. Buna göre R1 direncinde 1 dakikada açığa çıkan ısı kaç J’dür?
A) 60 B) 120 C) 240 D) 480 E) 600
Cevap: D
22. Soru: Uzunluğu L ve kesiti A olan iletken bir telin uçları arasına V gerilimi uygulandığında iletken tel üzerinden I şiddetinde akım geçiyor. Buna göre iletken telin uzunluğu 2L ve kesiti A/2 yapılıp uçlarına 16V gerilim uygulanırsa iletken telden geçen akım şiddeti kaç I olur?
A) 2 B) 4 C) 8 D) 10 E) 12
Cevap: B
23. Soru: Uygun seçilmiş iki metalin tepkimeye girebileceği bir sıvı içine batırıldığında elektrik üretebileceğini keşfeden bilim insanı kimdir?
A) Alessandro Volta B) Georges Leclanche
C) Luigi Galvani D) Nikola Tesla E) Thomas Edison
Cevap: A
24. Soru: Elektrikli cihazlar, elektrik enerjisini farklı enerji türlerine dönüştürür. Buna göre saç kurutma makinesindeki elektrik enerjisinin dönüşümü hangi seçenekte doğru verilmiştir?
A) Isı-kinetik enerji
B) Isı-ışık enerjisi
C) Kinetik enerji-kimyasal enerji
D) Kimyasal enerji-elektrik enerjisi
E) Nükleer enerji-ısı
Cevap: A
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 76
25. Soru: Aşağıdakilerden hangisi elektrik akımı nedeniyle oluşabilecek kazaların önlenmesine yönelik tedbirlerden biri değildir?
A) Devreye sigorta bağlamak
B) Devreye kaçak akım rölesi bağlamak
C) Birbirine yakın akım geçen telleri metal çatalla tutup ayırmak
D) Elektrik prizlerine toprak hattı çekmek
E) Yüksek gerilim hatlarından uzak durmak
Cevap: C
26. Soru: Coğrafi Güney Kutbu’na yakın bir yerde tam ortasından iple tavana asılan pusula iğnesinin konumu nasıl olur?
Cevap: B
27. Soru: Mıknatısların etrafında oluşan manyetik alan çizgileriyle ilgili olarak
I. Manyetik alan çizgileri N’den başlayıp S’de son bulan çizgilerdir.
II. Manyetik alan çizgileri kapalı eğrilerdir.
III. Mıknatısın içinde manyetik alan çizgileri S’den N’ye doğrudur.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: D
28. Soru: Yatay düzlemde durmakta olan bir çubuk mıknatıs ve bu mıknatısın manyetik alanı içine yerleştirilmiş K ve L noktaları verilmiştir. Buna göre K ve L noktalarındaki manyetik alan vektörü hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Cevap: C
29. Soru: Özdeş mıknatıslar şekildeki gibi dengededir. Buna göre iplerdeki T1, T2 ve T3 gerilme kuvvetlerinin büyüklükleri arasındaki ilişki nedir?
Cevap: C
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 77
30. Soru: Dünyanın manyetik kutupları ile ilgili olarak
I. Kütle merkezinden asılan bir pusula iğnesinin N kutbu yaklaşık coğrafi kuzeyi, S kutbu yaklaşık coğrafi güneyi gösterir.
II. Dünya’nın manyetik kutupları ile coğrafi kutupları zıttır.
III. Dünya’nın manyetik alan çizgilerinin yönü Dünya’nın dışında manyetik kuzeyden manyetik güneye doğrudur.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
31. Soru: Sayfa düzlemine paralel K ve L iletken tellerinin üzerinden sırasıyla 2I ve I akımları geçiyor.
Tellere eşit uzaklıktaki A noktasında oluşan manyetik alan için
I. K telinin oluşturduğu manyetik alan sayfa düzleminden içeri doğrudur.
II. L telinin oluşturduğu manyetik alan sayfa düzleminden dışarı doğrudur.
III. K telinin oluşturduğu manyetik alanın büyüklüğü L telinin oluşturduğu manyetik alanın büyüklüğünün iki katıdır.
yargılarından hangileri doğrudur?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
Soru: 32-41. soruların cevaplarını boş bırakılan alanlara yazınız.
32. Soru: Özdeş ve dirençleri 5 Ω olan lambalar, iki anahtar ve iç direnci önemsiz üreteçlerle bir elektrik devresi oluşturulmuştur.
a- Yalnız A2 anahtarı kapatılırsa L1 ve L2 lambalarının parlaklığı önceki durumuna göre nasıl değişir?
Cevap: Değişmez.
b- A2 anahtarı kapalı durumdayken A1 anahtarı da kapatılırsa devredeki lambaların parlaklığı önceki durumuna göre nasıl değişir?
Cevap: Değişmez.
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 78
33. Soru: Özdeş dirençler, lamba ve iç direnci önemsiz üreteçlerle oluşturulmuş elektrik devresi verilmiştir. Her bir direncin ve lambanın dirençleri eşit ve 6 O’dur. Üretecin devrede oluşturduğu potansiyel farkı 36 V’tur. Buna göre tüm devre elemanlarını kullanmak şartıyla lambanın en fazla parlaklığa ulaşabilmesi için devre elemanları nasıl bağlanmalıdır? Devrenin şeklini çizerek gösteriniz.
Cevap: Lambaların hepsi paralel bağlanmalıdır, böylece hepsinden geçen akım miktarı maksimum olur ve lambalar en parlak şekilde yanar.
34. Soru: Bal arıları üzerinde yapılan bilimsel araştırmalar arıların karınlarında demir partikülleri içeren çok küçük manyetik kristaller taşıdığını göstermiştir. Aynı araştırmada arı kovanlarının altına bir mıknatıs yerleştirildiğinde çiçek özü ve nektar toplamaya çıkan arıların kovanı bulamadığı gözlenmiştir. Buna göre arıların kovanlarının yerini bulamamasının nedeni ne olabilir?
Cevap: Bal arıları Dünya’nın manyetik alanını karınlarındaki demir partikülleri içeren çok küçük manyetik kristaller sayesinde algılayarak göç yollarını ve kovanlarını bulmaktadır. Kovanın altına yerleştirilen başka bir manyetik alan kaynağı da arılar tarafından algılandığı için çiçek özü ve nektar toplamaya çıkan arılar kovanı bulamamaktadır.
35. Soru: Bir öğrenci sınıfta yere dökülen toplu iğneleri elektromıknatısla çekerek toplamak istiyor. Bu amaçla elektromıknatısı toplu iğnelere yaklaştırdığında toplu iğnelerin tamamını çekemediğini gözlemliyor. Bu öğrencinin tüm toplu iğneleri bir seferde toplayabilmesi için elektromıknatısta hangi değişiklikleri yapması gerekir?
Cevap: Yere dökülen toplu iğnelerin elektromıknatıs ile tamamının toplanabilmesi için elektromıknatısın mıknatıslık özelliğini artırmak gerekir. Bu da sarım sayısı ve akım şiddetini artırmak veya sarım uzunluğunu azaltmakla elde edilir.
36- Emk değeri 6V olan iç direnci önemsiz dört adet özdeş pil ve dört adet özdeş lambanın tamamını kullanmak şartıyla;
a- Kurulabilecek farklı bağlantıların tamamını göz önüne alarak lambalardan en az birinin en parlak ışık vereceği elektrik devresini çizerek gösteriniz.
Cevap:
b- Lambaların en uzun süre ışık vereceği elektrik devresini çizerek gösteriniz.
Cevap:
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 79
37- Bir enerji dağıtım şirketinin tüketiciye sağladığı enerji bedelinin günlük zaman aralıklarına göre değişen tarife bedeli tabloda verilmiştir. Dört kişilik bir ailede anne, baba ve çocuklar hafta içi saat 07.00-17.00 aralığında işte ve okulda, kalan vakitlerde ise evde zaman geçirmektedir. Evin her odasında aydınlatma amaçlı bir adet 20 W gücünde LED lamba bulunmaktadır. Evdeki çamaşır makinesi A sınıfı ve gücü 800 W, bulaşık makinesi D sınıfı ve gücü 1000 W, buzdolabı B sınıfı ve gücü 45 W, televizyonun gücü ise 80 W’tır.
Bu evde her gün ortalama 18.00-23.00 saatleri arasında televizyon açık kalmaktadır. Çocukların odası ayrı olup her akşam 20.00-22.00 saatleri arasında çocuklar odalarında ders çalışmaktadır. Salonun lambası ise ortalama her akşam 19.00-23.00 saatleri arası açıktır. Standart elektrik kullanımının dışında her hafta 5 saat çamaşır makinesi, 6 saat bulaşık makinesi ve 7 gün 24 saat buzdolabı çalışmaktadır.
30 günlük enerji tüketimiyle ilgili olarak bu eve
a- En çok kaç TL’lik fatura gelir?
Cevap: 125,305 TL.
b- En az kaç TL’lik fatura gelir?
Cevap: 99,305 TL.
c- Faturayı azaltmak için bu aileye ne önerirsiniz?
Cevap: Çamaşır ve bulaşık makinelerini “Gündüz” tarife saatlerinde çalıştırması, A sınıfı elektronik cihazlar kullanması, LED lambaları daha düşük güce sahip olanlarla değiştirmesi vb. önerilir.
38- İç direnci önemsiz gerilimi 12 V olan üreteç ve birbirine seri bağlı R1, R2 ve R3 dirençleriyle elektrik devresi oluşturuluyor.
a- Devrenin eşdeğer direncinin 6 fi olduğu bilindiğine göre R1, R2 ve R3 dirençlerinin değerleri ne olabilir? Verdiğiniz direnç değerlerine karşın her bir direncin üzerinden geçen akım şiddetini ve dirençlerin potansiyel farkını hesaplayınız ve sonucu tablonun ilgili kısmına yazınız.
Örneğin:
- R1 = 6 Ω
- R2 = 6 Ω
- R3 = 6 Ω Bu durumda eşdeğer direnç 3 Ω olur ve dirençlerden geçen akım şu şekilde hesaplanabilir:
- R1'in üzerinden geçen akım = 4 A
- R2'nin üzerinden geçen akım = 4 A
- R3'ün üzerinden geçen akım = 4 A
b- Devrenin eşdeğer direnci ile seçmiş olduğunuz her bir direncin değeri arasındaki büyüklük ilişkisi nedir?
Cevap: Eşdeğer direnç, dirençlerin her birinin değerinden büyüktür. Eşdeğer direnç, her bir direnç değerinin toplamıdır. Seri bağlamada, dirençlerin toplamı devrenin eşdeğer direncini verir ve eşdeğer direnç, tek başına her bir direncin değerinden daha büyüktür.
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 80
İç direnci önemsiz, gerilimi 24 V olan üreteç ve birbirine paralel bağlı R1, R2 ve R3 dirençleriyle elektrik devresi oluşturuluyor.
39 a- Devrenin eşdeğer direncinin 3 fi olduğu bilindiğine göre R1, R2 ve R3 dirençlerinin değerleri ne olabilir? Verdiğiniz direnç değerlerine karşılık her bir direncin üzerinden geçen akım şiddetini ve dirençlerin potansiyel farkını hesaplayarak sonucu tablonun ilgili kısmına yazınız.
39 b- Devrenin eşdeğer direnci ile seçmiş olduğunuz her bir direncin değeri arasındaki büyüklük ilişkisi nedir?
Cevap: Eşdeğer direnç her bir direncin değerinden daha küçüktür.
40. Soru: İç direnci önemsiz üreteç ve çeşitli dirençlerden oluşan elektrik devresi verilmiştir. Buna göre R2 direncinde 30 saniyede ısıya dönüşen enerji kaç J’dür?
Cevap: 120 J
10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 81
Çizgi izleyen robot, belirlenen bir yolu dış müdahale olmaksızın otonom olarak izleyen robottur. Bu küçük robotlar dünyada o kadar popüler ki meraklıları tarafından kulüpleri kurulmakta, ulusal ve uluslararası yarışmaları düzenlenmektedir. Robotik kodlamanın takım çalışmasıyla eğlenceli bir şekilde öğrenilmesini sağlayan bu yarışmalarda hedef, robotun siyah zemin üzerinde beyaz veya beyaz zemin üzerinde siyah yolu takip ederek verilen parkuru en kısa sürede bitirmesidir. Robotun temel bileşenleri; sensörlerden oluşan giriş ünitesi, programlanabilir devre elemanlarından oluşan karar verme ünitesi, tekerleklere bağlı iki adet motor ve güç kaynağından oluşan çıkış ünitesidir. Sensörler genellikle yola bakacak şekilde robotun önüne monte edilir. Robot yoldan çıktığı anda sensörlerde oluşan sinyaller karar verme ünitesine gönderilir. Karar verme ünitesi robotu tekrar yola sokacak şekilde sağ veya soldaki motoru çalıştırır. Takımıyla birlikte yarışmalara hazırlanan Zeynep’in takımdaki görevi robotun sensör devresini oluşturmaktır. Bunun için optik sensör kataloğundaki devre şemasını inceleyen Zeynep, LED devresinden 5 V gerilim altında en fazla 25 mA akım geçirebileceğini görüyor.
41. Soru: Zeynep’in bu akım değerini ayarlaması için elinde bulunan dirençlerden hangilerini kullanması ve bu dirençleri birbirine nasıl bağlaması gerektiğini bulunuz. Bulduklarınızı çizeceğiniz devre şemasının üzerinde gösteriniz.
LED devresinden 25 mA = 0,025 A akım geçmesi için devrenin eşdeğer direnci 200 Q olmalıdır.
I. olasılık: 3 adet 60 Ω’ ve 2 adet 10 Ω’ seri bağlanmalı.
II. olasılık: 2 adet 120 Ω’ paralel ve bu dirençlere seri olarak 2 adet 60 Ω’ ve 2 adet 10 Ω’ direnç bağlanmalı.
III. olasılık: 4 adet 120 Ω’ paralel ve bu dirençlere seri olarak 1 adet 100 Ω’ ve 1 adet 70 Ω’ direnç bağlanmalı.
IV. olasılık: Bunların dışında öğrencinin bulabileceği diğer olasılıklar