6. Ünite Ölçme ve Değerlendirme
A. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz.
1. Fatih Sultan Mehmet, Osmanlı merkeziyetçi yapısını güçlendirmek amacıyla;
I. müsadere sistemini uygulama,
II. şehzadelerin sancağa çıkma usulüne son verme,
III. kardeş katlini yasal hâle getirme
yöntemlerinden hangilerini uygulamamıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: B
2. Osmanlı Devleti’nin önemli eğitim kurumlarından biri de Enderun’dur. Bu kurumdan mezun olanlar devletin önemli kademelerinde görev almaktadırlar.
Buna göre;
I. vezir-i âzam,
II. kadıasker,
III. şeyhülislam
divân üyelerinden hangilerinin Enderun’da eğitim aldığı söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: A
3.
I. Her türlü hükümet işlerini padişah adına onaylayarak resmileştirir.
II. Kadı ve müderrislerin atamasını yapar.
III. Divân’da alınan kararlara padişahın tuğrasını çeker.
Osmanlı Devleti’nde yukarıdaki konularla ilgilenen Divân üyeleri, sırasıyla hangi seçenekte verilmiştir?
A) Defterdar – Nişancı – Kazasker
B) Sadrazam – Kazasker – Nişancı
C) Kazasker – Defterdar – Nişancı
D) Nişancı – Kazasker – Sadrazam
E) Kazasker – Nişancı – Sadrazam
Cevap: B
4.
I. Topkapı Sarayı
II. Manisa Sancağı
III. Rumeli Beylerbeyliği
Yukarıda verilenlerden hangileri XVI. yüzyılda Osmanlı şehzadelerinin eğitim aldıkları yerler arasında gösterilebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C
5.
I. Birun
II. Enderun
III. Harem
Yukarıda verilenlerden hangileri Fatih Dönemi’nde inşa edilen Topkapı Sarayı’nın bölümleri arasında gösterilebilir?
A) Yalnız I B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E
6. Fatih Sultan Mehmet’in, hazırlamış olduğu Kanunnâme’de kardeş katlinin yasal hâle getirilmesinde;
I. taht kavgalarını önleme,
II. merkezî otoriteyi güçlendirme,
III. en büyük şehzadeyi tahta çıkarma
durumlarından hangileri amaçlanmıştır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: C
7.
I. Devletin gelir ve giderlerini hesaplama
II. Fethedilen bölgelerdeki arazileri tapu tahrir defterlerine kaydetme
III. Bütçeyi hazırlama
Yukarıda verilenlerden hangileri Divân-ı Hümâyun üyelerinden defterdarın görevleri arasındadır?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: D
8. Osmanlı Devleti’nde devletin birinci derecedeki siyasi, adli, askerî, örfi ve mali bütün işleri Divân’da görüşülür, padişahın onayı ile karara bağlanırdı. Divân bütün tebaaya açıktı.
Buna göre,
I. Osmanlı Divân teşkilatı “Danışma Meclisi” niteliğindedir.
II. Divân Osmanlı halkının tamamının başvuru yapabileceği bir kurumdur.
III. Divân’da sadece idari konular görüşülmektedir,
yargılarından hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: C
9.
I. Divan toplantıları
II. Yabancı elçilerin kabulü
III. Bayramlaşma törenleri
IV. Padişah ve saray hizmetlilerinin eğitimi
Yukarıda verilenlerden hangileri Topkapı Sarayı’nda gerçekleşen faaliyetler arasında gösterilebilir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: E
10. Kanuni Dönemi’nde kaptan-ı deryaların Divân üyeliğine getirilmesinde;
I. denizlerde güçlü devletlere komşu olunması,
II. Akdeniz ve Karadeniz ticaret yollarının kontrolünün Osmanlı Devleti’ne geçmesi,
III. denizcilik faaliyetlerine önem verilmesi
durumlarından hangilerinin etkili olduğu savunulabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: E
11. Fatih Dönemi’nden itibaren yüksek derecede görev yapanların ölümleri hâlinde mallarına el konulmasına verilen ad aşağıdakilerden hangisidir?
A) Müsadere sistemi
B) İkta sistemi
C) Mukataa sistemi
D) Dirlik sistemi
E) Çifthâne sistemi
Cevap: A
12.
I. Vezir-i âzam: Padişahın mutlak vekilidir.
II. Defterdar: Mali işlerden sorumludur. Bütçeyi hesaplar. Gelir ve gider işlerine bakar.
III. Kazasker: Denizcilik ve tersane işlerinden sorumludur.
IV. Nişancı: Divanda, padişah adına alınan her türlü ferman ve berata padişahın tuğrasını çeker. Fethedilen bölgelerdeki arazileri tapu tahrir defterlerine kaydeder.
V. Kaptanıderya: Medrese işlerine bakar kadı ve müderrislerin atamasını yapar.
Yukarıda XVI. yüzyılda bazı Osmanlı Divan üyeleri ve görevleri hakkında yanlış eşleştirme yapılmıştır. Buna göre numaralanmış açıklamalardan hangileri yer değiştirirse doğru sonuca ulaşılabilir?
A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV E) III ve V
Cevap: E
13. Ve her kimseye ki evladımdan saltanat müyesser ola, karındaşlarun, nizam-ı âlem için kati itmek münasibdir. Ekser-i ulema dahi tecviz itmişdür. Anınla amil olalar. (Saltanat, oğullarımdan kime nasip olursa dünya düzeni için kardeşlerini öldürmesi uygundur ve âlimlerin çoğu da bunu uygun bulmuştur.)
Bu sözünden hareketle Fatih Sultan Mehmet ile ilgili,
I. Merkeziyetçi yapıyı güçlendirmeyi amaçlamıştır.
II. Kardeş katlini yasal hâle getirmeye çalışmıştır.
III. Veraset sistemini kesin olarak çözüme kavuşturmuştur,
bilgilerinden hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C
B. Aşağıda verilen ifadelerin başına ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
1. (D) Divân üyelerinden vezir-i âzamin bir görevi de, “serdar-ı ekrem” unvanıyla ordunun başında sefere çıkmaktır.
2. (Y) Fatih Sultan Mehmet, müsadere sitemi ile hükümdar ve idarecilerin haremden evlenme zorunluluğunu getirmiştir.
3. (D) Osmanlı Devleti’nde şehzadelerle birlikte sancağa gönderilen eğitmenlere lala denmektedir.
4. (Y) I. Murat Dönemi’nde, Osmanlı veraset sistemi kesin olarak belirgin hâle gelmiştir.
5. (D) Osmanlı Devleti’nde Manisa şehri en önemli şehzade sancaklarından biridir.
C. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazınız.
1. Osmanlı Devleti’nde Divan-ı Hümâyun ilk kez Orhan Bey oluşturulmuş, Fatih Dönemi’nden sonra ise Divan-ı Hümâyun’a vezir-i azam başkanlık etmiştir.
2. Osmanlı Devleti’nde adalet işlerinden sorumlu Divân üyesine kazasker mali işlerden sorumlu Divân üyesine ise defterdar denmektedir.
3. Topkapı Sarayı’nda devlet idarecisi olarak seçilen adayların eğitim aldıkları yere enderun denmektedir.
4. Osmanlı Devleti’nde merkeziyetçi yapıyı güçlendirmek amacıyla ilk ciddi düzenlemeyi Osmanlı padişahı I. Murat yapmıştır.
5. Fatih Sultan Mehmet, müsadere sistemi ile devlet memurlarının haksız yere mal mülk edinmelerini engellemek istemiştir.
Ç. Aşağıdaki açık uçlu soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1. Fatih Sultan Mehmet’in kardeş katlini yasal hâle getirmesinin amaçları nelerdir?
- Taht kavgalarını önlemek ve iç savaşları engellemek.
- Devletin parçalanmasını önleyerek merkezi otoriteyi güçlendirmek.
- Osmanlı hanedanının bölünmesini engellemek ve güçlü bir yönetim sağlamak.
- Devletin istikrarını korumak ve Osmanlı’nın devamlılığını sağlamak.
2. Divân-ı Hümâyun üyelerinden nişancı, kaptanıderya ve yeniçeri ağasının görevleri nelerdir?
- Nişancı: Padişahın fermanlarını yazar, devletin resmi yazışmalarını düzenler ve tapu işlemlerini yürütürdü.
- Kaptanıderya: Osmanlı donanmasının başkomutanı olup, denizcilik işlerinden sorumluydu.
- Yeniçeri Ağası: Yeniçeri Ocağı’nın başında bulunur, ordunun disiplini ve savaş hazırlıklarını yönetirdi.
3. Osmanlı Devleti’nde şehzadelerin lalalar eşliğinde sancağa gönderilmesinin amaçları nelerdir?
- Şehzadelerin yönetim deneyimi kazanmasını sağlamak.
- Devlet yönetimine alışarak gelecekte padişahlık görevine hazırlanmalarını sağlamak.
- Merkezi otoriteyi korumak ve sancaklarda düzeni sağlamak.
- Taht mücadelesi sırasında deneyimli şehzadelerin devlet yönetimini üstlenmesini kolaylaştırmak.
4. I. Murat Dönemi’nde, Osmanlı merkeziyetçiliğinin güçlendirilmesine yönelik nasıl bir çalışma yapılmıştır?
- Devşirme sistemi oluşturulmuş, bu sayede Osmanlı’ya sadık devlet adamları ve askerler yetiştirilmiştir.
- Kapıkulu Ocakları kurulmuş, Osmanlı’nın merkezi ordusu oluşturulmuştur.
- "Ülke padişahın malıdır" anlayışı benimsenerek hanedan içi taht mücadeleleri sınırlandırılmıştır.
- Divân-ı Hümâyun’un yetkileri genişletilmiş, devlet işlerinde merkezi otorite güçlendirilmiştir.
5. Topkapı Sarayı’nın inşa edilmesinin temel sebepleri nelerdir?
- Osmanlı Devleti’nin yönetim merkezini oluşturmak.
- Padişahın ve devlet yönetiminin güvenliğini sağlamak.
- Osmanlı saray teşkilatının ve protokolünün düzenlenmesi.
- Devletin siyasi, askerî ve idari işlerini merkezi bir yapıdan yönetmek.
- Sanat, kültür ve eğitim merkezi olarak Osmanlı medeniyetini geliştirmek.