8. Eleştiri Ünitesini Ölçme ve Değerlendirme Çalışmaları
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 279
A. Aşağıdaki soruları verilen metne göre cevaplayınız.
Soru 1: Metnin konusunu, amacını, hedef kitlesini ve ana düşüncesini belirleyiniz.
- Konu: Niyazi Yıldırım Gençosmanoğlu’nun şiir anlayışı ve edebî üslubu.
- Amaç: Şairin destansı şiir tarzını ve kullandığı dili tanıtmak.
- Hedef kitle: Edebiyat okurları, öğrenciler, şiirle ilgilenen araştırmacılar.
- Ana düşünce: Gençosmanoğlu, Türk destan geleneğini modern yorumlarla işleyerek milliyetçi bir şiir anlayışı ortaya koymuştur.
Soru 2: Metin, hangi eleştiri türünün özelliklerini göstermektedir? Açıklayınız.
Cevap: Metin, öznel eleştiri özellikleri taşımaktadır. Yazarın yorumları kişisel beğenilere ve değerlendirmelere dayalıdır; nesnel ölçütlerden çok kişisel bakış açısı ön plandadır.
Soru 3: Anlatıcı ile yazar arasındaki ilişki hakkında bilgi veriniz.
Cevap: Metin öğretici ve açıklayıcı bir türde yazıldığı için anlatıcı doğrudan yazarın kendisidir. Kurgusal bir anlatım bulunmadığından, yazı ile yazar özdeştir.
Soru 4: Yazar, bu eleştiri yazısında yanlı davranmış mıdır? Açıklayınız.
Cevap: Evet, yazar öznel ifadeler kullanarak sanatçıyı yüceltmiştir. "Ustalıklı bir kullanış", "ahenk kudreti", "zengin dil" gibi ifadeler kişisel değerlendirmelerdir ve taraflı bir üslup izlenimi verir.
Soru 5: Metindeki yazım ve noktalama yanlışlarını bulunuz.
Yanlışlar:
- “Üslûp”, “lisân”, “âhenk”, “edâ” gibi kelimeler günümüz yazım kurallarına uygun değildir.
- “vb.deki” → doğru yazımı: vb.’deki
- “çok aşınmış” ifadesi anlamca uygun değildir, burada “çok kullanılmış” tercih edilmelidir.
- “destanlar,” ifadesinde tırnak ve virgül kullanımı hatalıdır: “destanlar” şeklinde yazılmalıdır.
- “Kara Ozan” adlı kişisinin → kişiliğine ya da “karakterine” şeklinde olmalıdır.
B. Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri verilen ifadelerden uygun olanlarıyla tamamlayınız.
Verilen kelimeler: (topluma yönelik eleştiri, öznel eleştiri, eleştirmen, esere yönelik eleştiri, okura yönelik eleştiri, nesnel eleştiri, sanatçıya yönelik eleştiri)
1. Eserden çok sanatçının üzerinde yoğunlaşılan sanatçıya yönelik eleştiri türü, biyografik eleştiri ve ruh bilimsel eleştiri olmak üzere ikiye ayrılır.
2. Esere yönelik eleştiri türünde ele alınan eserin kendine özgü nitelikleri dikkate alınır ve konunun ele alınışı, tercih edilen üslup özellikleri, yapısal özellikler gibi açılardan esere yaklaşılır.
3. Okurla bütünleşerek okura yönelik eleştiri türünü benimseyen eleştirmen, eserin kendi üzerinde bıraktığı etkiye göre hareket eder.
4. Topluma yönelik eleştiri türünde eserin oluşumunda etkili olan toplumsal koşullar irdelenir, esere toplumsal bir belge gibi yaklaşılır.
5. Eserin kendi üzerinde bıraktığı etkiden yola çıkarak öznel eleştiri yapan eleştirmen, belli kurallara göre hareket etmez.
6. Nesnel eleştiri türünde eseri belirli ölçütlere göre inceleme, değerlendirme, kanıtlama söz konusudur ve öznel yaklaşımlardan uzak durulur.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 280
C) Aşağıdaki sanatçılarla eserlerini doğru şekilde eşleştiriniz:
- Hüseyin Cahit Yalçın → Kavgalarım (ç)
- Nef’î → Sihâm-ı Kaza (d)
- Bağdatlı Ruhî → Terkîb-i Bend (ğ)
- Mehmet Kaplan → Nesillerin Ruhu (b)
- Ahmet Şuayp → Hayat ve Kitaplar (e)
- Fuzulî → Şikâyetnâme (c)
- Vedat Günyol → Yaza Yaza Yaşarken (f)
- Şeyhî → Harnâme (a)
- Ali Canip Yöntem → Millî Edebiyat Meselesi ve Cenap Bey’le Münakaşalarım (g)
Ç) Aşağıdaki cümleleri değerlendiriniz:
1- D – Eleştiri, düşünceye dayalı bir düzyazı türü olup sanat, kültür ve bilimin gelişimine katkıda bulunur.
2- Y – Eleştiri türünün Batılı anlamdaki ilk örnekleri Tanzimat Dönemi'nde verilmiştir.
3- D – Eleştiri; sanat, edebiyat veya düşünce eserinin olumlu ve olumsuz yönlerini inceler.
4- D – Eleştirmen; ön yargısız, bilgi ve kültür yönünden donanımlı olmalıdır.
5- Y – Batılı anlamda ilk eleştiri örnekleri Cumhuriyet Dönemi değil, Tanzimat Dönemi’nde görülür.
D. Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1. Soru: Metindeki anlatım bozukluğunun nedeni, "ne kadar" ifadesinin yanlış yerde kullanılmasıdır.
Doğru cevap: A) I
2. Soru: Aşağıdaki numaralanmış sözcüklerin doğru yazımı:
III. ele alır – ✅ doğru
IV. de – ✅ doğru
Doğru cevap: D) III ve IV
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 281
3. Aşağıdaki cümlelerden hangisi noktalama açısından doğrudur?
Doğru Cevap: B)
Gerekçe: “B” seçeneğinde noktalama işaretleri doğru ve yerinde kullanılmıştır. Virgül, noktalı virgül ve bağlaçlar cümleyi anlaşılır kılacak şekilde yerleştirilmiştir.
4. Parçada boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
Doğru Cevap: E) Ziya Paşa
Açıklama: Parçada, "Şiir ve İnşa" ve "Harabat" adlı eserlerin yazarı olan Ziya Paşa'dan bahsedilmektedir. Ziya Paşa, eleştiri yazılarında çelişkili görüşler ileri sürmesiyle tanınır ve bu bilgiler doğrudan onu işaret eder.
5. Bu diyalogda görüşme yapılan yazarın tercih ettiği edebî tür aşağıdakilerden hangisidir?
Doğru Cevap: A) Eleştiri
Açıklama: Yazar, sanat eserlerini objektif şekilde değerlendirmekten ve bilimsel ölçütlerle incelemekten bahsetmektedir. Bu da eleştiri türünün temel özellikleriyle örtüşmektedir.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 282
Soru: 6) Aşağıdakilerden hangisi bu sanat eserine yönelik bir eleştiri yazısıdır?
Doğru Cevap: C)
C şıkkındaki metin, Osman Hamdi Bey’in “Kaplumbağa Terbiyecisi” adlı eserini sanatsal yönleriyle ele almaktadır. Işık-gölge dengesi, kompozisyon, figürlerin yerleştirilmesi, izleyiciyle kurulan ilişki gibi resmin teknik ve estetik yönlerini değerlendirir. Bu da "sanat eserine yönelik eleştiri" türünün en açık örneğidir.
A, B, D ve E seçeneklerinde ise daha çok kişisel düşünceler, sanatçının biyografisi, tarihi bilgiler ya da yan araştırmalar yer almaktadır. Bu tür metinler bilgi verici veya anlatı türünde olabilir ama doğrudan sanat eserine eleştirel yaklaşım içermez.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 283
7. Soru: Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangisinde anlatım bozukluğu vardır?
Cevap: D) IV
Açıklama:
IV. cümlede özne-nesne-karışıklığı ve yüklem uyuşmazlığı vardır:
“…eserler veren yazarlar sanat, fert ve toplum hakkında o devrin olayları ile ilgili eleştiriler yapmışlardır.”
Burada yüklem, özneye tam uygunluk göstermemektedir. Cümlede anlam karışıklığı vardır.
8. Soru: Bu parçadaki numaralanmış cümlelere yönelik aşağıdaki değerlendirmelerden hangisi yanlıştır?
Cevap: C)
Açıklama: "Üçüncü cümlede 'edebiyatta' kelimesinin ilk harfi büyük yazılmalıdır" ifadesi yanlıştır çünkü özel ad değil, cümle içinde tür ismi olarak kullanılmıştır. Küçük harfle yazılmalıdır.
9. Soru: Bu parçada numaralanmış cümlelerin hangi ikisinde noktalama yanlışı vardır?
Cevap: C) II ve V
Açıklama:
- II. cümlede, "-kusuru yüze vurma-" ifadesi gereksiz kısa çizgiyle sınırlandırılmıştır.
- V. cümlede ise, "Bu dönem de" ifadesinde "de" bitişik yazılmalıydı: "Bu dönemde" olmalıydı.
10. Soru: Bu parçada başvurulan düşünceyi geliştirme yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: B) Örnekleme
Açıklama: Metinde, Şeyhî’nin Harnâme’si, Fuzulî’nin Şikâyetnâme’si, Bağdatlı Ruhî’nin Terkîb-i Bend’i, Nef’î’nin Sihâm-ı Kazâ’sı gibi örneklerle eleştiri anlayışları gösterilmiştir.
11. Soru: Bu parçada aşağıdaki anlatım biçimlerinden hangisi ağır basmaktadır?
Cevap: A) Açıklama
Açıklama: Parçada verilen bilgiler nesneldir ve öğretici amaçlı yazılmıştır. Terimlerin ve kavramların ne olduğu, nasıl geliştiği açıklanmıştır. Bu da açıklayıcı anlatım olduğunu gösterir.
E. Aşağıda verilen kavramlar ve isimler bulmacaya soldan sağa, sağdan sola, yukarıdan aşağı, aşağıdan yukarı ve çapraz olarak yerleştirilmiştir. Bunları bularak kendilerinden hemen sonra gelen harfi sırayla şifre bölümüne yerleştiriniz. Şifre bölümündeki kelime grubuyla ilgili kısa açıklamalar yapınız.