11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 170
Hazırlık Sorusu ve Cevabı
Soru: Yaşadığınız mekânlarda insanların gelenek göreneklerinden uzaklaşmalarının, doğayla ilişkilerini kesmelerinin olumsuz sonuçlarını gözlemleyiniz. Bunlarla ilgili kısa metinler yazınız. Metinleri sınıf veya okul panolarına asınız.
METİN 1: Geleneklerden Uzaklaşmanın Sonuçları
Gelenek ve görenekler, toplumları bir arada tutan önemli yapı taşlarıdır. Ancak modern yaşamın etkisiyle bu değerlerden uzaklaşmak, insanlar arasında yabancılaşmaya neden olmaktadır. Aile bağları zayıflamakta, nesiller arasındaki kültürel aktarım giderek kaybolmaktadır. Eskiden büyüklerimizden dinlediğimiz masallar, türküler ve örfler artık unutulmaya yüz tutmuştur. Bu durum, bireylerin kimlik bilincini zayıflatmakta ve toplumsal dayanışmayı olumsuz etkilemektedir.
METİN 2: Doğadan Kopuşun Tehlikeleri
İnsanlar doğadan uzaklaştıkça, çevreye karşı duyarsız hale gelmektedir. Eskiden büyüklerimiz mevsimlere göre hareket eder, doğanın ritmine uyum sağlardı. Ancak günümüzde şehirleşme ve teknolojik gelişmeler nedeniyle doğayla olan bağımız zayıflamaktadır. Yeşil alanlar beton yığınlarına dönüşmekte, temiz su kaynakları hızla tükenmektedir. İnsanlar, doğanın bir parçası olduklarını unutup yalnızca tüketmeye odaklandıklarında, ekolojik denge bozulmakta ve gelecek nesiller için büyük tehlikeler ortaya çıkmaktadır.
Bu metinler, insanların geleneklerinden ve doğadan uzaklaşmasının toplum üzerindeki olumsuz etkilerini göstermektedir. Geleneklerimize sahip çıkmalı ve doğayla uyum içinde yaşamaya özen göstermeliyiz.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 172
Metni Anlama ve Çözümleme
Soru 1: Cemre adlı metnin konusunu, iletisini, amacını ve hedef kitlesini tespit ediniz.
- Konu: Cemre düşmesi ve mevsimsel değişikliklerin kültürel ve doğal yaşam üzerindeki etkileri.
- İleti: İnsanlar doğadan ve geleneklerden uzaklaşmıştır. Bu durum, kültürel ve çevresel yozlaşmaya yol açmaktadır.
- Amaç: Geleneksel kültürel değerlerin unutulduğunu hatırlatarak, modern hayatın olumsuz etkilerine dikkat çekmek.
- Hedef kitle: Gazete okurları, modern şehir hayatı yaşayanlar, kültürel değişimlere duyarlı bireyler.
Soru 2: Okuduğunuz metin, 5 Mart 2014’te bir gazetede yayımlanmıştır. Metnin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtmasıyla ilgili neler söyleyebilirsiniz?
Cevap: Metin, 2014 yılında yazılmış olup o dönemde yaşanan kültürel ve çevresel değişimlere yönelik eleştiriler içermektedir. Günümüzde de etkisini sürdüren iklim değişikliği, mevsimlerin eski düzeninden sapması ve insanların doğa ile bağlarının kopması gibi konulara dikkat çekilmektedir. Şehirleşmenin hızlanması ve geleneksel tarım uygulamalarının azalması gibi güncel sorunlara değinmiştir.
Soru 3: Bu metinde yazarın tarihsel ve doğal mirasa sahip çıkılmamasıyla ilgili eleştirilerine katılıyor musunuz? Düşüncelerinizi belirtiniz.
Cevap:
Evet, yazarın eleştirilerine katılıyorum. Doğayla olan bağımızın kopması, ekolojik dengeyi bozmakta ve kültürel mirasın unutulmasına neden olmaktadır. Geleneksel tarım yöntemlerinin yerini endüstriyel üretimin alması, yerel ve doğal beslenme alışkanlıklarını da değiştirmiştir. Eski değerlerin korunması, hem bireysel hem de toplumsal kimliğimizi sürdürebilmemiz açısından önemlidir.
Soru 4: Kendine, çevresine ve vatanına karşı sorumlu olmakla ilgili, yazarın örtük ileti şeklinde vermek istedikleri nelerdir? Bunlarla ilgili sizce neler yapılmalıdır?
Cevap: Yazar, insanların doğaya saygılı olmaları, kültürel mirasa sahip çıkmaları ve bilinçli tüketici olmaları gerektiğini vurgulamaktadır. Modern yaşam içinde geçmişten gelen değerleri korumak için:
- Geleneksel tarım ve üretim yöntemlerine destek verilmelidir.
- Çevre dostu uygulamalar teşvik edilmelidir.
- Kültürel mirasın gelecek nesillere aktarılması için eğitim ve farkındalık artırıcı çalışmalar yapılmalıdır.
- Hayvanlara, doğaya ve yaşadığımız çevreye karşı duyarlı olmalıyız.
Soru 5: Mustafa Kutlu, edebiyatımızda özellikle hikâyelerinde modern hayat karşısında kendi değerlerini ve geleneklerini kaybeden, kent hayatı karşısında bireyselleşen Anadolu insanının dramını Bu Böyledir, Hüzün ve Tesadüf, Ortadaki Adam gibi eserlerinde işlemeye çalışmış bir yazardır. Sizce yazar gelenekten ve geçmişten uzaklaşmanın zararlarını niçin bir gazetede tekrar anlatma ihtiyacı duymuştur?
Cevap: Mustafa Kutlu, geleneklerin unutulmasını ve modern hayatın bireyleri yalnızlaştırmasını önemli bir sorun olarak görmektedir. Hikâyelerinde işlediği bu konuları, gazetelerde de ele alarak daha geniş kitlelere ulaşmayı hedeflemiş olabilir. Şehirleşmenin ve modernleşmenin kültürel kopuşa neden olduğu gerçeğini okurlara hatırlatmak ve onları geçmiş değerlerine sahip çıkmaya teşvik etmek istemiştir.
Soru 6: Okuduğunuz metinde yazarın güncel hayata yönelik eleştirilerinden hangilerine katılmıyorsunuz? Neden? Düşüncelerinizi belirtiniz.
Cevap: Yazarın bazı modern yiyecekleri (örneğin kumpir) eleştirmesi bana fazla katı bir yaklaşım gibi geldi. Geleneksel mutfak kültürünü korumanın önemli olduğu bir gerçek, ancak yeni tatların ve yemek alışkanlıklarının da kültürel çeşitliliğe katkı sunduğunu düşünüyorum. Geleneksel ile modernin birlikte var olması bir zenginlik olabilir ve tüm modernleşme unsurlarını olumsuz olarak değerlendirmek çok keskin bir yaklaşım olabilir.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 173
Aşağıdaki ifadelerden yanlış olanları belirleyerek örnekteki gibi işaretleyiniz, noktalı yerleri örnekte verildiği gibi doğru şekilde doldurunuz.
Sohbet Türü İçin Yanlış İşaretlenenler:
- Ciddi bir üslup kullanılır. ❌ (Yanlış)
- Ele alınan konu derinlemesine işlenir. ❌ (Yanlış)
- Düşünceler kanıtlanır. ❌ (Yanlış)
- Büyük hacimli yazılardır. ❌ (Yanlış)
Fıkra Türü İçin Yanlış İşaretlenenler:
- Ciddi bir üslup kullanılır. ❌ (Yanlış)
- Süslü bir anlatımı vardır. ❌ (Yanlış)
- Düşünceler kanıtlanır. ❌ (Yanlış)
- Her zaman kitap biçiminde yayımlanır. ❌ (Yanlış)
Bu Türlerin Ortak Yönleri İçin Yanlış İşaretlenenler:
- Olay çevresinde gelişen türlerdir. ❌ (Yanlış)
- Ele alınan düşüncelerin kanıtlandığı metinlerdir. ❌ (Yanlış)
- Sadece gazete ve dergilerin belli bölümlerinde yayımlanırlar. ❌ (Yanlış)
Bu Türlerin Farklı Yönleri İçin Doğru İşaretlenenler:
- Sohbette okurla konuşur gibi bir üslup benimsenirken, fıkrada böyle bir üslup benimsenmez. ✅ (Doğru)
- Sohbette kişisel düşünceler okurla paylaşma amacı varken, fıkrada okuru yönlendirme amacı vardır. ✅ (Doğru)
- Geleceğe kalma açısından fıkra, sohbete göre daha az bir etkiye sahiptir. ✅ (Doğru)
Sohbet ve fıkra türlerinde metin yazan bazı sanatçılar
- Suut Kemal Yetkin
- Ahmet Kabaklı
- Hüseyin Rahmi Gürpınar
- Burhan Felek
- Rasim Özdenören
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları - Sayfa 174
1) Aşağıdaki cümleleri öğelerine ayırınız. Hangi cümlelerde aynı türde birden fazla öğenin bulunduğunu tespit ediniz.
- a. Çiçekçilerin görkemli ama kokusuz çiçekleri size kalacak. (Özne + Nesne + Yüklem)
- b. İklim bilimciler sera gazı sebebiyle iklimlerin değiştiğini söylüyor; bunu tehlikeli görüyorlar. (Özne + Belirtili Nesne + Yüklem) (Aynı türde birden fazla öğe: Belirtili nesne)
- c. Avrupa kıtasına mensup bir şehir için kış mevsiminin bu kadar gecikmesi hiç de hoş görülecek bir şey değil. (Zarf Tümleci + Özne + Yüklem) (Aynı türde birden fazla öğe: Zarf Tümleci)
- ç. Ahmak ağaçlar güneşe aldanarak yapraklarını zamanında dökmeyi ihmal ettiler. (Özne + Zarf Tümleci + Nesne + Yüklem)
- d. Eski kadınlar, çocukların zihinlerini bilemek için, bu gibi muammalara başvururlardı. (Özne + Amaç Tümleci + Nesne + Yüklem)
- e. Saatlerce hiçbir şey söylemeseniz bile o tatlı sözlerle siz konuşmuş gibi olursunuz. (Zarf Tümleci + Nesne + Özne + Yüklem) (Aynı türde birden fazla öğe: Zarf Tümleci)
2) Aşağıda verilen cümlelerdeki yazım yanlışlarını bulunuz. Bu yazımların niçin yanlış olduklarını ilgili kutucuklara yazınız.
- a. Mekteplerin tatil olması ile birlikte yazlıkçılar kenti terkediyor. → Yanlış: terkediyor
Doğrusu: terk ediyor (Ayrı yazılmalı.) - b. Hemen her evde, iş yerinde bir iki klima çalışıyor, bu sebeple elektirik tüketimi artıyor. → Yanlış: elektirik
Doğrusu: elektrik
3) Aşağıdaki parçada yer alan noktalama yanlışlarını tespit ediniz.
Yanlışlar ve Doğrular:
-
Yanlış: Şimdi onların hepsi büyüdüler, bıyıklı, sakallı oldular, başka bilmecelerle uğraşıyorlar.
Doğru: Şimdi onların hepsi büyüdüler; bıyıklı, sakallı oldular; başka bilmecelerle uğraşıyorlar. -
Yanlış: Hele “yeraltında kınalanın havuç, “yer üstünde babam başı”nın lahana, “kapısını örttüm güm dedi, içeriye girdim bum dedi”nin hamam...
Doğru: Hele “yeraltında kınalanın havuç; “yer üstünde babam başı”nın lahana; “kapısını örttüm güm dedi, içeriye girdim bum dedi”nin hamam;... -
Yanlış: “yeraltında kazan kaynar”ın karınca, “çat burada, çat kapı arkasından”ın süpürge, “ne yerdedir ne gökte, cümle âlem içinde”nin ayna, “sürdüm kustu, çektim küstü”nün kahve, “bir küçücük fıçıcık, içindedir turşucuk”un limon olduğunu bilenler yaşça hayli ilerlediler.
Doğru: “Yeraltında kazan kaynar”ın karınca; “çat burada, çat kapı arkasından”ın süpürge; “ne yerdedir ne gökte, cümle âlem içinde”nin ayna; “sürdüm kustu, çektim küstü”nün kahve; “bir küçücük fıçıcık, içindedir turşucuk”un limon olduğunu bilenler yaşça hayli ilerlediler.
4) Bu ünitede okuduğunuz metinlerden alınan aşağıdaki cümlelerde altları çizili kelimeleri düzeltme işaretinin kullanımı açısından inceleyiniz. Yazımı doğru olanları belirleyiniz.
- a. Pırasa! derler ve orada bulunanları fevkalade dehalarına hayran ederlerdi. → Doğru
- b. O zekâlar, söndü de fitili kalmamış lambaya döndü. → Doğru
- c. İki üç günden beri sert bir kış rüzgarı esiyor. → Yanlış: rüzgar
Doğrusu: rüzgâr - ç. Gerçi havalarımız pardösüyü bile gülünç gösterecek kadar ılıktı, fakat bu ılıklık içinde, nezleler, gripler ve bronşitler, maske takmış düşmanlar halinde, göze görünmeden alay alay müdafaasız burun deliklerinden aciz ciğerlere rahatça yerleşebiliyordu.
→ Yanlış: aciz
Doğrusu: âciz - d. Gerçi hala yaz meyveleri yiyorduk. → Yanlış: hala
Doğrusu: hâlâ - e. Manav dükkanları sergilerinde, bir kış semasının sarı güneşleri, ayları ve yıldızları gibi beliriveren ayvalar, elmalar ve narların yanında, bu mevsimi geçmiş meyvelerin ne acınacak bir hali vardı.
→ Yanlış: dükkan, hali
Doğrusu: dükkân, hâli - f. Bu değişim ve şuur bitkiler ve hayvanlar âleminde daha disiplinli işlemektedir. → Doğru
- g. Eski insanlar tabiatın bu âhengine iştirak ederlerdi. → Yanlış: âhenk
Doğrusu: ahenk
Sonuç: Bu sayfadaki sorulara verilen yanıtlar doğrultusunda yazım ve noktalama hataları belirlenmiş ve doğru halleri sunulmuştur.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları - Sayfa 175
YAZMA
A. Yazma Tür ve Tekniklerini Tanıma
Şevket Rado’nun “Nasıl Yazıyorsunuz?” sorusuna verdiği cevaba dayanarak çıkarımlar:
- Yazmak onun için nefes almak gibi doğal bir süreç olmuştur.
- Konuyu önceden hazırlamaz, yazarken konu kendiliğinden gelişir.
- Her gün yazdığı için yazmak bir rutin hâline gelmiştir.
- Yazmak gerektiğinde zaman ve mekân fark etmeksizin yazar.
- İlham gelsin diye zorlamaz, yazmaya başladığında konu kendiliğinden oluşur.
- Yazarken düşünme süreci devreye girer, yazıyla birlikte konuyu açar ve geliştirir.
B. Yazma Tür ve Tekniklerini Uygulama
Sohbet: Teknolojinin Hayatımızdaki Yeri
Teknoloji üzerine çok konuşuyoruz değil mi? Her gün elimizde telefonlar, bilgisayar başında saatler geçiriyoruz. Eskiden büyüklerimiz derdi ki: “Bizim zamanımızda böyle değildi.” Haklılar, onların zamanı bambaşkaydı. Şimdi hayatımızı kolaylaştıran o kadar çok araç var ki! Ama bir de şöyle düşünelim: Gerçekten her şey kolaylaştı mı? Yoksa teknoloji bizi daha mı bağımlı hale getirdi?
Geçen gün bir arkadaşım söyledi, “Bir gün telefonumu evde unutmuşum, sanki dünyadan kopmuş gibi hissettim.” Bu durum size de tanıdık geldi mi? Teknolojiyle bu kadar iç içe olmak bazen insanı yoruyor. Eski günlerdeki gibi mektupla haberleşmek ya da saatlerce kitap okumak… Bunları özleyen bir tek ben miyim acaba?
Tabii ki teknolojinin faydaları da yadsınamaz. Sağlık, eğitim, iletişim… Her alanda büyük kolaylık sağlıyor. Ama işte, her şeyin bir dengesi olmalı. Belki arada bir teknolojiden uzaklaşmalı, kendimize ve çevremize daha fazla zaman ayırmalıyız. Sizce de öyle değil mi? Ne dersiniz, bu hafta sonu biraz teknolojiyi bırakıp doğada bir yürüyüş yapmaya ne dersiniz?
Belki de en iyi fikir, teknolojiyi kontrollü bir şekilde kullanmayı öğrenmek. Böylece hayat hem kolaylaşır hem de daha anlamlı hale gelir.
11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları - Sayfa 177
Soru: Aşağıdaki harita, tablo ve açıklamadan yararlanarak bazı bölgelerdeki sohbet kültürümüzle ilgili çıkarımlarda bulununuz.
- Uşak’ın Banaz ilçesinde Yaren / Yârân Sohbetleri düzenlenir.
- Sivas’ta Ferfene / Herfene sohbetleri, sıra gezmesi, gece sohbetleri yapılır.
- İstanbul’da Helva Sohbetleri düzenlenir.
- Mardin’de Sabahiye ve Helva Sohbetleri yaygındır.
- Tokat’ta Sıra Gezme Sohbetleri yapılır.
- Kastamonu’da Cımbış Geceleri düzenlenir.
- Bolu’da Barana Sohbetleri gerçekleştirilir.
- Karabük-Safranbolu’da Muhabbet Geceleri ve Ferfene Sohbetleri yapılmaktadır.
Bu sohbetler, bölgesel kültürün bir parçası olup, toplulukları bir araya getiren önemli geleneklerdendir.
B. Sözlü İletişim Tür ve Tekniklerini Uygulama
Soru: Sınıfınızda arkadaşlarınızla “dostluk” konusunda bir sohbet gerçekleştiriniz. Sohbetinizde hadis, vecize, atasözleri, deyimler, mizahi fıkra, tarihî olay, anekdot, anı, şiir gibi unsurları kullanarak konuşmanızı zenginleştiriniz.
Cevap: Sohbet - Dostluk Üzerine
Dostluk üzerine konuşmak her zaman keyiflidir, değil mi? Dost, insanın hem iyi hem de kötü gününde yanında olandır. Ne güzel söylemiş atalarımız: “Dost kara günde belli olur.” Gerçek dostluk, zor zamanlarda ortaya çıkar.
Bir gün Hz. Ali’ye sormuşlar: “Dost kimdir?” O da demiş ki: “Sana binen değil, sen düşerken sana omuz veren kişidir.” İşte, dostluğun özeti bu. Hepimizin hayatında böyle dostlar olmalı. Ama dost seçmek de kolay değil. Mevlana’nın şu sözü bu konuda çok anlamlı:
“Ya olduğun gibi görün ya da göründüğün gibi ol.”
Dostlarımız, olduğu gibi samimi olmalı; yapmacık davranışlardan uzak durmalı.
Bir de hatırlıyorum, Nasreddin Hoca’nın bir fıkrası var bu konuda. Hoca’ya biri gelip sorar:
- “Hoca, en iyi dost nasıl bulunur?”
- Hoca güler ve der ki: “Evladım, iyi dostu bulmak kolaydır, ama onu kaybetmemek asıl maharettir.”
Gerçekten de dostluğun kıymetini bilmek ve onu korumak çok önemli.
Dostluğun şiirle de güzel ifade edildiği bir örnek var. Cahit Sıtkı Tarancı şöyle demiş:
“Dostlar beni hatırlasın,
Düşmezse düşmeyince başa,
Herkes dost olurmuş hoşuma,
Gerçek dostlar kara günde belli olurmuş.”
Bu şiir, dostluğun her durumda yanımızda olmayı gerektirdiğini çok güzel anlatıyor.
Son olarak, dostluk sadece insanlarla sınırlı değil. Bazen bir kitap, bazen bir doğa yürüyüşü bile dost gibi hissettirebilir. Ama en güzel dost, yanında kendimizi huzurlu hissettiğimiz kişidir. Umarım hepimiz gerçek dostlarımızın kıymetini biliriz ve onlarla güzel anılar biriktiririz.