Hazırlık
Murabba nazım biçimi hakkında genel ağdaki “edu, gov” uzantılı sitelerden araştırma yapıp bir sunum hazırlayınız. Edindiğiniz bilgiler doğrultusunda sınıfınızda etkileşimli tahtadan arkadaşlarınızı bilgilendiriniz.
Başlık: Murabba Nazım Biçimi Nedir?
1. Giriş
- Murabba, klasik Türk edebiyatında sıkça kullanılan ve Divan edebiyatının önemli nazım biçimlerinden biri olan bir şiir türüdür.
- Genellikle dörtlükler (bentler) halinde yazılır ve anlam ile estetiği ön planda tutar. Hem içerik hem de biçim açısından belirli kuralları vardır.
- Edebî geleneğimizde aşk, tabiat, dinî konular, övgü ve toplumsal olaylar gibi çeşitli temalarda kullanılmıştır.
2. Yapısı
- Dörtlüklerden oluşur: Her bent 4 dizeden meydana gelir ve şiir en az 3, en fazla 7 bentten oluşabilir.
- Kafiye düzeni genellikle "aaaa, bbba, ccca" şeklindedir, yani aynı bent içindeki dizeler birbirleriyle uyumlu olur.
- Aruz ölçüsüyle yazılır, fakat nadiren hece ölçüsüyle de yazılabilir. Bu nedenle klasik Türk şiir geleneğinde önemli bir yere sahiptir.
3. Konuları
- Çeşitli temalar işlenir: Aşk, doğa, dinî değerler, övgü ve toplumsal konular gibi çok geniş bir yelpazede konular ele alınabilir.
- Lirik ve didaktik şiirler yazılabilir; yani hem duygusal içerikli hem de öğretici amaçlı murabbalar bulunabilir.
- Özellikle divan edebiyatında övgü ve methiye türünde sıkça kullanılmıştır.
4. Kullanım Alanı
- Divan edebiyatında kaside, gazel gibi türlerin yanında sıkça kullanılan bir nazım biçimidir.
- Hem klasik dönemde hem de halk edebiyatında yer bulmuş, modern dönem şairleri tarafından da geleneksel yapının korunarak işlendiği görülmüştür.
- Şairlerin duygu ve düşüncelerini estetik bir biçimde ifade etme amacıyla tercih edilmiştir.
5. Örnek Şairler ve Eserler
- Namık Kemal: Vatan ve özgürlük temalarını işleyen murabbalar yazmıştır. Örneğin, "Vatan Şarkısı" adlı eseri bu türün önemli örneklerindendir.
- Fuzuli ve Nef’i: Divan edebiyatında murabba nazım biçiminde eserler veren ünlü şairlerdir. Fuzuli'nin aşk temalı şiirleri bu türde dikkat çeker.
- Ziya Paşa: Sosyal eleştiriler ve toplumsal konular üzerine yazdığı murabbalarla tanınır.
6. Murabba'nın Diğer Nazım Biçimlerinden Farkı
- Dörtlüklerle yazılması ve belirli bir kafiye düzenine sahip olması, murabbayı diğer nazım biçimlerinden ayırır.
- Divan edebiyatının estetik kuralları ve aruz ölçüsüyle yazılması, murabbaya ayrı bir değer katar.
Sonuç
- Murabba, anlam zenginliği ve edebi estetik açısından Türk edebiyatında özel bir yere sahiptir. Şairler için, düşüncelerini ve duygularını sanatlı bir dille ifade edebildikleri önemli bir form olmuştur.
- Tanzimat ve Servet-i Fünun gibi edebi dönemlerde de farklı işlevlerle kullanılmaya devam etmiştir.
Sunum Önerileri
- Her başlık için örnek şiirler ve görseller kullanarak sunumu zenginleştirin.
- Namık Kemal ve Fuzuli gibi önemli şairlerin murabbalarından örnekler verin ve şiirlerin analizini yapın.
- Aruz ölçüsü ve kafiye düzenini gösteren bir tablo ile bu biçimi detaylandırın.
Metni Anlama ve Çözümleme
1. Okuduğunuz şiirle ilgili aşağıdaki tespitlerden doğru olanların başındaki kutucukları işaretleyiniz.
() Şiirde konuşan şair değil, kurgusal bir kişidir.
(✓) Şiirin söyleyicisi birinci çoğul kişidir.
(✓) Söyleyici, birinci tekil kişi yapılıp şiir okunduğunda şiirin iletisinde bir değişiklik görülmektedir.
(✓) Söyleyici değişikliği temayı ve iletiyi etkilemektedir.
(✓) Şiirin söyleyicisi ile okuyucu özdeşleşebilmektedir.
() Şiirin muhatabı bir kişidir.
(✓) Söyleyici, genel okuyucuya seslenmiştir.
2. Okuduğunuz şiirin temasını belirleyiniz. Bu temanın şiirin bütününde görüldüğünü söyleyebilir misiniz? Bu durum dönemin bir anlayışı mıdır? Açıklayınız.
Şiirin teması özgürlük ve vatan sevgisidir. Bütün şiir boyunca vatan ve özgürlük için mücadele eden bir ruh hali işlenmiştir, bu da dönemin bağımsızlık ve özgürlük arayışını yansıtır.
3- Aşağıdaki tabloda verilen terimlerle ilgili örnekler yazınız.
- Ölçü: Aruz ölçüsü kullanılmıştır. Bu, klasik Türk şiirinde sıkça kullanılan bir ölçüdür.
- Kafiye: "Hevesi – kafesi – nefesi – sesi" kelimelerinde görüldüğü gibi, bu şiirde zengin kafiye kullanılmıştır.
- Redif: "Allah’ındır – şehinşahındır – ahındır" kelimelerinde "-ındır" ekleri aynı anlamda tekrar ettiği için redif olarak kabul edilir.
- Kafiye Düzeni: Şiirin kafiye düzeni "aaaa - bbba - ccca - ddda" şeklindedir. Her dörtlük içinde dizeler birbiriyle kafiyelidir.
- Nazım Birimi: Dörtlükler şeklinde yazılmıştır, bu da murabba türüne özgüdür.
4. Şiirin nazım biriminden, kafiye düzeninden ve ölçüsünden yola çıkarak nazım biçimini belirleyiniz. Bu nazım biçimine yönelik şiire özgü ne tür farklılıklar olduğunu söyleyiniz.
Dörtlük nazım birimiyle yazılan, aaaa-bbba-ccca şeklinde kafiyelenen, aruz ölçüsüyle yazılan bu nazım biçimine murabba denir. Divan şiirine ait bu nazım biçiminde Tanzimat Dönemi’nde içerikte vatan sevgisi işlenmesi, daha sade bir dil benimsenmeye çalışılması, bütün güzelliği hedeflenmesi gibi bazı değişiklikler yapılmıştır.
5. Bir şiirin nazım türü, içeriğe (konu, tema vb.) göre belirlenir. Murabba adlı şiirin nazım türünü belirleyiniz. Bu nazım türünün döneme özgü nasıl bir özelliğe sahip olduğunu yorumlayınız.
Konu: Namık Kemal, Tanzimat dönemi şairlerindendir ve bu dönem şiirlerinde özgürlük, vatan sevgisi, millet, bağımsızlık gibi konular öne çıkar. “Murabba” şiiri de bu temaları işler.
6. Okuduğunuz şiirden alınan “İnledikçe eleminden vatanın her nefesi” dizesindeki edebî sanatı bulunuz.
Bu dize, vatanın nefesinin kesilmesi veya sıkıntı çekmesi anlamına gelir. Vatanın özgürlüğü ve bağımsızlığı tehlikededir. Vatan inleyen bir insana benzetildiği için teşhis (kişileştirme) sanatı yapılmıştır.
7. Okuduğunuz şiiri, şiirin yazıldığı dönemin gerçekliğini yansıtması açısından değerlendirirseniz neler söyleyebilirsiniz?
Tanzimat 1. dönemde vatan, millet, özgürlük, adalet gibi temalar kullanılmıştır. Devletin içinde bulunduğu sıkıntılı durumdan kurtarılması için farklı görüşler ortaya atılmıştır. Namık Kemal de bu tartışmalarda önde olan bir şair ve devlet adamıdır. Şiir de bu gerçekliğe uygun olarak yazılmıştır.
8. Soru: Namık Kemal’in zorluklara rağmen birçok değere bağlı kalarak edebî yaşamını devam ettirmesi hakkındaki düşüncelerinizi sözlü olarak dile getiriniz.
Namık Kemal, yaşadığı zorluklara ve sürgün hayatına rağmen edebiyat tutkusundan vazgeçmemiş, vatan ve özgürlük gibi değerleri savunmaya devam etmiştir. Bu, onun ne kadar kararlı ve idealist bir sanatçı olduğunu göstermektedir. Namık Kemal'in sürgün döneminde bile üretkenliğini sürdürmesi, sanatın insan hayatındaki vazgeçilmez yerini ve onun mücadele ruhunu yansıtır. Bu tutumu, sadece dönemindeki sanatçılara değil, sonraki kuşaklara da ilham olmuştur.
9. Soru: Yüzlerce yıllık Türk şiir geleneğinin dışına çıkarak şiirlerinde sosyal temalara, konulara ve iletilere fazlaca yer veren Namık Kemal’i yeniliğe açıklık bakımından değerlendiriniz.
Namık Kemal, Türk şiir geleneğinde alışılmışın dışına çıkarak toplumsal sorunlara, özgürlük mücadelesine ve vatan sevgisine dair konulara eserlerinde geniş yer vermiştir. Bu yenilikçi yaklaşımı, onu hem dönemin hem de geleceğin önemli bir edebiyatçısı haline getirmiştir. Şiirlerinde sadece bireysel duyguları değil, toplumun genel sorunlarını da ele alarak edebiyatın sınırlarını genişletmiş, toplumsal değişime katkı sunmuştur. Namık Kemal'in bu yenilikçi tavrı, onu edebiyatımızda önemli bir dönüm noktası yapmaktadır.
1. Etkinlik
Tanzimat Dönemi şairlerinden Ziya Paşa’nın aşağıdaki şiirini Namık Kemal’in Murabba adlı şiiriyle biçim, içerik ve üslup açısından karşılaştırınız ve belirlediğiniz farklılıkları defterinize yazınız.
Murabba ve Türkü şiirleri arasındaki farklar şunlardır:
- Biçim: Murabba aruz ölçüsüyle, dörtlüklerle yazılırken; Türkü hece ölçüsüyle ve serbest yapıda yazılmıştır.
- İçerik: Murabba vatan ve hürriyet temalarını işlerken, Türkü bireysel duygular ve ayrılık temasına odaklanır.
- Üslup: Murabba’da klasik ve ağır bir dil, Türkü’de ise sade ve halk dili kullanılmıştır.
Bu farklılıklar, divan ve halk edebiyatı arasındaki ayrımı yansıtır.