Sorgulama Sorularına Cevaplar
1. Bu durumda kolu çeker misiniz? Kararınızı gerekçelendirerek açıklayınız.
Bu durumda etik bir ikilem söz konusudur. İki farklı etik yaklaşım doğrultusunda iki farklı karar verilebilir:
✔ Kolu çekenler için (Faydacı Ahlak - Bentham):
- Eğer kol çekilirse bir kişi ölecek, ancak beş kişi kurtulacaktır.
- Jeremy Bentham’ın faydacı ahlak anlayışına göre, en fazla insanın en fazla fayda sağlaması gerektiğinden kol çekilmelidir.
- Burada önemli olan niyet değil, sonuçtur.
✖ Kolu çekmeyenler için (Kantçı Ahlak - Ödev Ahlakı):
- Kant’a göre bireylerin araç olarak kullanılması ahlaka aykırıdır.
- Bir kişinin hayatını feda ederek diğerlerini kurtarmak, evrensel ahlak yasasına aykırıdır.
- Ahlakî bir eylem, çıkar gözetmeksizin ahlak yasasına uygun olmalıdır.
Sonuç olarak, bu kararı kişinin ahlaki değerleri ve etik anlayışı belirleyecektir.
2. Sizce bir davranış, eylemin sonucuna mı yoksa amacına göre mi değerlendirilmelidir? Görüşünüzü Kant’ın ahlak anlayışına göre değerlendiriniz.
✔ Kant’ın ahlak anlayışına göre bir davranışın değerlendirilmesi gereken temel ölçüt "niyet"tir.
- Kant’a göre, ahlaki bir eylem mutlaka evrensel ahlak yasasına uygun olmalı ve çıkar gözetmeksizin yapılmalıdır.
- Sonuçları ne olursa olsun, insan bir araca dönüştürülmemelidir.
- Örneğin, tramvay ikileminde bir kişinin feda edilmesi ahlaki değildir, çünkü bir insanın hayatı bir başka insanın kurtarılması için bir araç olamaz.
Sonuç olarak, Kant’a göre bir eylemin sonucuna değil, amacına bakılmalıdır.
3. Bir davranış bir kişiye zarar veriyor, ancak birden fazla kişiye fayda sağlıyorsa bu davranışı ahlaki olarak nitelendirir misiniz? Görüşünüzü gerekçelendirerek açıklayınız.
Bu durum etik bakış açısına bağlı olarak iki şekilde yorumlanabilir:
✔ Faydacı Ahlak (Bentham’a göre ahlaki)
- Eğer bir eylem daha fazla insanın daha fazla fayda sağlamasına neden oluyorsa, genel mutluluğu artırdığı için ahlakidir.
- Örneğin, bir kişinin fedakarlık yaparak birçok insanın hayatını kurtarması faydacı ahlak anlayışına göre doğru bir eylemdir.
✖ Ödev Ahlakı (Kant’a göre ahlaki değil)
- Kant’a göre, insanlar araç olarak kullanılmamalıdır.
- Eğer bir kişinin ölümüyle diğerleri kurtuluyorsa, bu eylem etik olarak yanlış kabul edilir.
- Ahlak, bireysel haklara ve evrensel yasalara dayanmalıdır, fayda üzerinden değerlendirilmemelidir.
Bu nedenle, bu sorunun cevabı ahlaki bakış açısına bağlı olarak değişir.
Tartışma: L. Pasteur’un Yaptığı Deney Ahlaki Midir?
Özet: Louis Pasteur, kuduz hastalığını yenmek için deneyler yapmış ve insan hayatını kurtarmak adına bilimsel ilerleme sağlamak için canlılar üzerinde deneyler gerçekleştirmiştir.
Faydacı Ahlak Açısından:
✔ Pasteur’un deneyleri sonucu kuduz hastalığı tedavi edilebilmiş ve birçok insanın hayatı kurtulmuştur.
✔ Sonuç olarak, deneyin olumlu çıktıları, sürecin etik olup olmadığı tartışmasını ikinci plana iter.
✔ Bu yüzden faydacı ahlaka göre, en fazla insanın en fazla fayda sağlaması nedeniyle bu deney ahlakidir.
Ödev Ahlakı (Kant) Açısından:
✖ Bir insanın hayatı, bilimsel gelişim uğruna bir araç olarak kullanılamaz.
✖ Deneylerin başarısı, etik kuralların ihlal edilmesini haklı çıkarmaz.
✖ Kant’a göre, deney sürecinde etik değerlere uygun hareket edilmediği için bu deney ahlaki değildir.
Sonuç: Bu olay, faydacı ahlak ve ödev ahlakı arasındaki temel farkı gösteren önemli bir etik tartışmadır. Tarihi açıdan bakıldığında deneylerin sonucu olumlu olsa da, etik açıdan değerlendirmek farklı perspektifler