Ödev Ahlakı Sorularına Cevaplar
1. Metinde geçen felsefi kavramları belirleyiniz. Bu kavramların metinde hangi anlamda kullanıldıklarını açıklayınız.
✔ Ödev (Kategorik Buyruk): Ahlaki eylemin, herhangi bir çıkar veya sonuç gözetmeksizin, yalnızca ahlak yasasına uygun olduğu için yapılması gerektiğini ifade eder.
✔ Aklın Emri (Ahlaki Zorunluluk): İnsanların, ahlaki yasalar çerçevesinde zorunlu olarak yapması gereken eylemleri belirleyen ilke.
✔ İyi İrade: Kendi başına, herhangi bir dış etkiye bağlı olmadan yalnızca ahlak yasasına uygun olarak hareket eden irade.
✔ Ahlaki Evrensellik: Bir eylemin doğru olup olmadığının, herkes için geçerli olan bir yasa haline getirilip getirilemeyeceğiyle değerlendirilmesi.
✔ İnsan Onuru ve Değer: İnsanların yalnızca bir araç olarak görülmemesi, her bireyin kendi başına bir amaç olarak ele alınması gerektiği ilkesi.
Sonuç: Bu kavramlar, Kant’ın ödev ahlakı anlayışının temel ilkelerini oluşturur ve ahlaki eylemlerin akıl, evrensellik ve zorunluluk çerçevesinde şekillendiğini gösterir.
2. Metinde öne sürülen temel görüşü ve bu görüşün dayandığı argümanları yazınız.
Öne Sürülen Temel Görüş:
✔ Ahlaki eylemler, niyet ve akıl yasalarına dayanmalıdır; çıkar veya sonuçlara göre değerlendirilmemelidir.
Dayandığı Argümanlar:
✔ Ahlaki bir eylem, herkes tarafından geçerli bir yasa haline getirilebiliyorsa doğrudur.
✔ Bir eylemin ahlaki değeri, sonuçlarından değil, niyetinden kaynaklanır.
✔ İnsan, kendi iradesini ahlak yasasına göre şekillendirmeli ve yalnızca ödevi gereği hareket etmelidir.
Sonuç: Bu görüş, Kant’ın ödev ahlakının temelini oluşturur ve ahlakın bireysel çıkar veya sonuç odaklı değil, evrensel ilkeler çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiğini vurgular.
3. "Ödeve uygun olan"la I. Kant neyi kastetmektedir?
Kant’a göre "ödeve uygun olan" şunları ifade eder:
✔ Bir eylemin ahlaki olarak doğru olması için yalnızca ahlak yasasına uygun olarak yapılması gerekir.
✔ Eğer bir kişi, çıkar gözetmeksizin, sadece ahlaki zorunluluk gereği hareket ediyorsa, bu eylem “ödeve uygun”dur.
✔ Örneğin, bir tüccar müşterilerine sadece dürüst olmak zorunda olduğu için adil davranıyorsa, bu eylem ahlakidir. Ancak yalnızca kâr elde etmek için dürüst davranıyorsa, eylem ödeve uygun olsa bile ahlaki değildir.
Sonuç: Kant’a göre bir eylemin ahlaki olabilmesi için yalnızca dışsal olarak doğru olması yetmez; aynı zamanda ahlaki bir niyetle, ödev gereği yapılmış olması gerekir.
4. I. Kant’ın ödev ahlakında amacın mı yoksa sonucun mu önemli olduğunu nedenleriyle yazınız.
Kant’a göre ahlakta önemli olan "amaçtır", sonuçlar değil.
✔ Ahlaki bir eylem, sonucundan bağımsız olarak iyi niyete ve evrensel ahlak yasasına dayanmalıdır.
✔ Sonuçlar, dışsal etkilere bağlı olarak değişebilir; bu yüzden ahlaki bir eylemin doğruluğu yalnızca niyetiyle ölçülmelidir.
✔ Örneğin, bir kişi iyilik yapmak amacıyla bir eylemde bulunmuş ancak beklenmedik olumsuz bir sonuçla karşılaşmış olabilir. Bu, eylemin ahlaki değerini değiştirmez.
✔ Faydacı ahlak anlayışının aksine, bir eylemin birçok insana fayda sağlayıp sağlamaması değil, ahlaki bir ilkeye uygun olup olmadığı önemlidir.
Sonuç: Kant, bir eylemin etik olup olmadığını sonucuna göre değil, o eylemi gerçekleştiren kişinin niyetine ve evrensel ahlak yasalarına uygunluğuna göre değerlendirir.