HAZIRLIK ÇALIŞMALARI ve CEVAPLARI
1️⃣ Çevrenizde bir araştırma yaparak gaz hâlde bulunan maddelere örnekler belirleyiniz. Bu örnekleri sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
✅ Cevap: Gaz hâlde bulunan maddeler, doğada ve günlük yaşamda yaygın olarak karşılaştığımız kimyasal bileşikler ve elementlerdir. Çevremizde bulunan bazı gazlara örnekler:
Atmosferde bulunan gazlar:
- Azot (N₂) → Havanın %78'ini oluşturur.
- Oksijen (O₂) → Solunum için gereklidir, atmosferin %21’ini oluşturur.
- Karbon dioksit (CO₂) → Fotosentezde kullanılır, solunum sonucu oluşur.
- Argon (Ar) → Atmosferde eser miktarda bulunur, asal gazdır.
Endüstride ve günlük hayatta kullanılan gazlar:
- Hidrojen (H₂) → Roket yakıtı olarak kullanılır.
- Helyum (He) → Balon şişirmede ve medikal amaçlarla kullanılır.
- Metan (CH₄) → Doğalgazın ana bileşenidir, ısınmada kullanılır.
- Ozon (O₃) → Güneşin zararlı ışınlarından korur, dezenfektan olarak kullanılır.
Solunumda ve sağlık alanında kullanılan gazlar:
- Azot protoksit (N₂O) → Diş hekimliğinde anestezi gazı olarak kullanılır.
- Karbondioksit (CO₂) → Gazlı içeceklerde ve sera gazı olarak bulunur.
- Oksijen (O₂) → Solunum cihazlarında ve medikal tedavilerde kullanılır.
Bu gazlar günlük hayatta farkında olmadan sürekli etkileşimde bulunduğumuz maddelerdir.
2️⃣ Tanecikleri arasındaki etkileşimler açısından maddenin gaz hâlini, katı ve sıvı hâlden ayıran özellikler nelerdir? Araştırınız. Sınıfta arkadaşlarınızın belirlediği özelliklerle karşılaştırınız.
✅ Cevap: Maddeler katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç fiziksel hâlde bulunur. Gazların katı ve sıvılardan farklı olmasını sağlayan temel özellikler şunlardır:
| Özellik | Katı | Sıvı | Gaz |
|---|---|---|---|
| Tanecikler arası boşluk | Çok az (sıkı) | Orta seviyede | Çok fazla |
| Şekil | Sabit | Bulunduğu kabın şeklini alır | Bulunduğu kabı tamamen doldurur |
| Hacim | Sabit | Sabit | Değişken |
| Tanecikler arası çekim kuvveti | Çok güçlü | Orta seviyede | Çok zayıf |
| Sıkıştırılabilirlik | Sıkıştırılamaz | Çok az sıkıştırılabilir | Çok kolay sıkıştırılabilir |
| Akışkanlık | Akışkan değil | Akışkan | Çok akışkan |
Sonuç olarak:
- Gazların tanecikleri arasındaki boşluk çok fazladır, bu nedenle sıkıştırılabilirler ve akışkandırlar.
- Sıvılar, gazlara göre daha yoğun olup belirli bir hacme sahiptir ancak şekilleri değişkenlik gösterir.
- Katılar ise en düzenli ve sıkı halde bulunan maddelerdir ve belirli bir hacim ve şekle sahiptirler.
Özetle, gazlar tanecikleri arasındaki boşluk ve hareketlilik açısından diğer hâldeki maddelerden farklıdır. ????
3️⃣ 9. sınıf kimya dersi 4. ünitede öğrendiğiniz gazların basınç, hacim, sıcaklık ve miktar özelliklerini ve birimlerini hatırlamak amacıyla araştırma yapınız. Konu sınıfta işlenirken hatırladıklarınızı öğretmeniniz ve arkadaşlarınızla paylaşınız.
✅ Cevap: Gazların fiziksel özellikleri basınç (P), hacim (V), sıcaklık (T) ve miktar (n) ile açıklanır.
Basınç (P):
- Gaz taneciklerinin kabın yüzeyine uyguladığı kuvvettir.
- Birimleri: Atmosfer (atm), Pascal (Pa), Torr (mmHg).
- Örnek: Deniz seviyesinde atmosfer basıncı 1 atm = 101.325 Pa = 760 mmHg’dir.
Hacim (V):
- Gazın bulunduğu kabın hacmi gazın hacmi ile aynıdır.
- Birimleri: Litre (L), mililitre (mL), santimetreküp (cm³).
- Örnek: Bir balonun içindeki hava 2 L hacminde olabilir.
Sıcaklık (T):
- Gaz moleküllerinin kinetik enerjisini belirler.
- Birimleri: Kelvin (K), Santigrat (°C).
- Örnek: 0°C = 273 K olarak kabul edilir.
Miktar (n):
- Gazın mol cinsinden miktarıdır.
- Birim: mol.
- Örnek: 1 mol gaz 22,4 L hacme sahiptir (STP koşullarında).
Sonuç olarak: Gazların özellikleri arasında sıkı bir ilişki vardır ve bu ilişkiler Boyle, Charles ve Avogadro yasalarıyla açıklanır.
4️⃣ Günlük hayatta yaygın kullanılan, gazların hâl değişim uygulamalarından biri olan soğutma sistemleri ile ilgili bir araştırma yapınız. Edindiğiniz bilgileri kullanarak bir sunum hazırlayıp sınıfta arkadaşlarınızla paylaşınız.
✅ Cevap: Gazların hâl değişimi birçok endüstriyel ve günlük yaşam uygulamasında önemli bir rol oynar. En yaygın uygulamalarından biri soğutma sistemleridir.
Soğutma sistemleri nasıl çalışır?
- Buharlaşma: Sıvı bir gaz, ısı alarak gaz hâline geçer ve ortamı soğutur.
- Yoğuşma: Gaz tekrar sıvıya dönüşerek fazla ısıyı dışarı atar.
Soğutma sistemlerinde kullanılan gazlar:
- Buzdolaplarında freon (CFC), amonyak (NH₃), hidroflorokarbonlar (HFC) kullanılır.
- Klima ve derin dondurucularda R-134a, R-410A gibi gazlar kullanılır.
- Endüstride kullanılan kriyojenik sistemlerde sıvı azot (N₂) ve sıvı oksijen (O₂) yer alır.
Örnek: Bir klimanın çalışma prensibi
- Soğutucu gaz sıkıştırılır ve sıvı hâle gelir.
- Sıvı gaz borular içinde dolaşırken buharlaşır ve ortamdan ısı çeker.
- Gaz hâline geçen madde tekrar sıkıştırılır ve döngü devam eder.
Sonuç olarak:
- Gazların hâl değişimi soğutma teknolojilerinin temelini oluşturur.
- Klimalar, buzdolapları, soğutma kuleleri ve sıvılaştırılmış gazlar bu prensibe dayanır.
Bu bilgilerle görsel ve grafiklerle desteklenmiş bir sunum hazırlayabilirsiniz! ????❄️