Hazırlık Sorular ve Cevaplar
1. Bu şiirde olduğu gibi şiirlerin günlük konuşma dilinde kullanılan kelimelerle yazılması şiiri nasıl etkilemektedir? Düşüncelerinizi ifade ediniz.
Cevap: Günlük konuşma diliyle yazılmış şiirler, okuyucuyla daha samimi ve doğal bir bağ kurulmasını sağlar. Bu dil kullanımı, şiiri daha anlaşılır kılarak herkesin kendi yaşamından bir şeyler bulmasına olanak tanır. Ayrıca, şiirin içeriği gündelik hayattan unsurlarla beslendiği için gerçeklik hissini artırır.
2. “Sırtüstü yatıyorum gözlerim kapalı” dizesi size Orhan Veli’nin bir dizesini hatırlattı mı? Düşüncelerinizi ifade ediniz.
Cevap: Evet, bu dize Orhan Veli’nin sade ve doğal anlatım tarzını çağrıştırıyor. Özellikle “Denizi seyretmek bir ömür işidir” ya da “Sere serpe bir yayılmışım” gibi dizeler, Oktay Rifat’ın dizesindeki rahatlık ve özgürlük hissini hatırlatıyor.
3. www.eba.gov.tr adresinden Oktay Rifat Horozcu’nun “Eşekler” adlı şiirini dinleyiniz.
Cevap: EBA üzerinden dinlenmesi gereken bu etkinlik, platforma giriş yapılarak tamamlanabilir.
Metni Anlama ve Çözümleme
1. “Vidalar” adlı şiirin temasını belirleyiniz. Bu temanın “Garip” şiir anlayışıyla ilişkisini belirleyiniz.
Cevap: Şiirin teması, her şeyin zamanla değiştiği, eskidiği düşüncesidir. Bu tema, Garip akımının sıradan hayatı konu alan, sade ve gerçekçi anlatımıyla uyum içindedir.
2. a. “Vidalar” adlı şiirdeki söyleyicinin özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Şiirdeki söyleyici olayları dışarıdan seyreden bir gözlemcidir. Olayların ayrıntılarına dikkat eder ve gerçekçidir. Okuyucuyu şaşırtmayan, günlük dille yazılmış bir tarza sahiptir.
b. Söyleyici ile hitap edilen kişi veya varlık arasındaki ilişkiyi belirleyiniz.
Cevap: Söyleyici, okuyucuda toplumun günlük yaşantısına, emeğe ve zamanın etkilerine dair bir farkındalık bırakmak istiyor.
3. “Garip” şiir anlayışının “Vidalar” şiirinde hangi yansımaları görülmektedir? Açıklayınız.
Cevap: “Vidalar” şiirinde Garip akımının özellikleri ölçüsüz ve kafiyesiz bir biçimde yazılması, şairanelikten uzak ve günlük konuşma dilinin tercih edilmesi olarak görülür. Bu anlayış, sıradan insanların yaşamlarının ele alınmasını içerir.
4. Şiirdeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.
- Açık İletiler: İşçi, vidalar, aletler, tahtalar gibi somut öğelerle işçi ve emeği anlatıyor.
- Örtük İletiler: Hayatın geçici olduğu, her şeyin eskidiği ve zamanla toplumdaki ekonomik ve sosyal adaletsizliklere dair eleştirel bir mesaj içeriyor.
5. Oktay Rifat, bir işçinin bir çalışma gününü nasıl anlatmıştır? Bu anlatım gerçekçi midir? Değerlendiriniz.
Cevap: Oktay Rifat, işçinin bir çalışma gününü boya yapmak, vida almak gibi sıradan, günlük işlerle tasvir ederek sade bir şekilde anlatmıştır. Bu anlatım oldukça gerçekçidir çünkü işçinin günlük yaşamı, çalışma koşulları ve ekonomik zorlukları abartısız bir dille ifade edilmiştir.
6. Ama şu bulutlar, maviliğin içinde, yıllardan sonra da gelip geçecek göğüç ya da yeni duvarların üstünden
Bu dizelerde ifade edileni belirleyiniz.
Cevap: Bu dizelerde, zamanın geçiciliği anlatılıyor. Bulutlar gibi bazı şeyler kalıcıdır ve yıllar geçse de yaşam devam eder; ancak insan yapıları zamanla yok olabilir.
7. Şiirde ahengi sağlayan unsurları belirleyip aşağıdaki tabloda ilgili alana yazınız.
| Ölçü | “Vidalar” Adlı Şiirde Görülen Ahenk Unsurları |
|---|---|
| Ölçü | yok |
| Kafiye | yok |
| Redif | yok |
| Nakarat | yok |
| Ses, kelime ve kelime grubu tekrarı | yok |
| Ses akışı | Anlamla uyumlu bir ses akışı var. |
b. Kullanılan ahenk unsurları ve içerik arasındaki ilişki var mıdır? Değerlendiriniz.
Cevap: Şiirde anlamla uyumlu bir akış, söyleyiş tercih edilmiştir. Garip akımının günlük hayatı konu alan, sanatsal söyleyişten uzak şiir anlayışıyla bu ahenk unsurları ilişkilidir.
Dil Bilgisi Cevapları
1. a. İşçi demir dikmeleri boyuyor duvarın üstüne binmiş,
Boya kutusuna banarak usulca fırçayı. Gündeliği kaça?
Doyarlar mı dersiniz çoluk çocuk! Tahtaları çakmak için
usta vida almaya gitti motosikletle, kavakların altından.
Bir toz bulutu yükseliyor upuzun ardında. Kasabaya vardığında
nalbura girecek: “Vida diyecek, beşlik.” Küf kokan dükkânda.
Bu dizelerdeki altı çizili kelimelerin anlamlarını (gerçek, mecaz, terim) belirleyiniz.
- Banmak: Gerçek anlam
- Gündelik: Gerçek anlam
- Doymak: Gerçek anlam
- Çakmak: Gerçek anlam
- Bulut: Mecaz anlam
- Beşlik: Terim anlam
b. Bu kelimeleri farklı anlamlara gelecek şekilde cümlelerde kullanınız.
- Banmak: Ekmeğini yemeğin suyuna banarak bitirdi.
- Gündelik: Evde gündelik işlerle vakit geçiriyor.
- Doymak: Gündelik yalana iftiraya doyamadı.
- Çakmak: Askerin çakmak çakmak gözleri öfkeyle bize bakıyor.
- Bulut: İşletim sistemleri bulut teknolojisini kullanıyor.
- Beşlik: Masaya iki beşlik atıp siparişini istedi.
c. “Upuzun” kelimesinin hangi yöntemle pekiştirildiğini söyleyiniz.
Cevap: Pekiştirilecek kelimenin ilk hecesi ünlü harfe kadar alınmış ve yanına m, p, r, s harflerinden uygun olanı getirilmiştir.
ç. “Çoluk çocuk” ikilemesinin nasıl oluşturulduğunu belirleyiniz.
Cevap: Bu ikileme, biri anlamlı biri anlamsız iki kelimenin kullanılmasıyla yapılmıştır.
2. a. Son dizede tırnak işaretinin niçin kullanıldığını belirleyiniz.
Cevap: Başkasından alıntı yapılan ifadeler tırnak işareti içinde verilir.
b. Son dizede iki noktanın kullanımının doğru olup olmadığını belirleyiniz.
Cevap: Kullanım doğrudur. Edebi metinlerde konuşma bölümünden önceki ifadenin sonuna iki nokta konur.
3. Beşlik vida kısa düşer, ustam, alttık ister bu tahtalara,
Bu dizede kullanılan noktalama işaretlerinin kullanım amaçlarını belirleyiniz.
- Ustam kelimesinden sonra kullanılan virgül, özneyi belirtmek için kullanılmıştır.
- Tahtalara kelimesinden sonra kullanılan ise yeni sıralı cümleleri ayırmak için kullanılmıştır.
Sıra Sizde Cevapları
1. Oktay Rifat Horozcu’nun “Vidalar” adlı şiiri ile Orhan Veli Kanık’ın “Hürriyete Doğru” adlı şiirini edebi, felsefi ve estetik anlayış açısından karşılaştırarak benzer ve farklı yönlerini belirleyip ifade ediniz.
Cevap: Her iki şiir de Garip akımı etkisindedir. Sade bir dille günlük hayatı anlatır. Benzer yönleri, her iki şiirde de şairanelikten uzak, ölçüsüz ve uyaksız bir yapı kullanılmasıdır. Farklılıkları ise “Hürriyete Doğru”da özgürlük ve doğa ön plandayken, “Vidalar”da işçi ve zamanın yıpratıcılığı vurgulanmıştır.