Hazırlık Soruları
1. “Gazel şairi” olarak bilinen Fuzûlî’nin bir gazelinden alınan bu beyitlerde ifade edilmek isteneni belirleyiniz.
Cevap: Bu beyitlerde, aşkın derin acıları ve insanın ruhsal sıkıntılarının şifasını yalnızca sevgiliye duyulan aşkta bulabileceği ifade edilmektedir. Fuzûlî, aşkı ve derdi birer manevi yükseliş aracı olarak ele almıştır.
2. Bu beyitleri, şekil özellikleri yönünden inceleyiniz.
Cevap: Fuzûlî'nin gazelinden alınan beyitlerde klasik gazel biçimine uygun bir yapı görülmektedir. Her beyitte anlam birliği vardır ve ahenk unsurları, özellikle kafiye düzeni dikkat çeker. Beyitler genellikle aruz ölçüsüyle yazılmıştır.
3. Divan şiiri geleneğinin modern Türk şiirine katkıları neler olabilir? Düşüncelerinizi ifade ediniz.
Cevap: Divan şiiri geleneği, modern Türk şiirine estetik bir zenginlik ve derinlik kazandırmıştır. Özellikle tasavvufi ve aşk temaları, modern şiirlerde de etkisini sürdürmektedir. Ayrıca, Divan şiirindeki ahenk, ritim ve imgeler, modern şiirin ifade biçimlerini zenginleştirmiştir.
Metin Anlama ve Çözümleme
1. “İdiller Gazeli” adlı şiirin temasını belirleyip aşağıdaki ilgili alana yazınız.
Tema: Aşk ve ayrılık.
2. İlk dizenin bir kelime değişikliği ile tekrar kullanılmasının ahenge bir etkisi olmuş mudur? Değerlendiriniz.
Evet, ilk dizenin tekrar edilmesi ahenge katkı sağlıyor. Bu tekrar, şiire söyleyiş güzelliği katıyor. Ayrıca şiire müzikal bir etki veriyor.
3. “Çocukluğunu tutmuş da yine aşk olmuşsun sanki bana, sanki ah, sanki olur a” dizelerinde divan edebiyatının âşığına hiç yüz vermeyen insafsız güzellinden etkilenilmiş midir? Düşüncelerinizi ifade ediniz.
Bu dizelerde divan edebiyatındaki “vurdumduymaz sevgili” teması hissediliyor. Aşık sevgiliden beklediği ilgiyi göremese de ona duyduğu aşk dile getiriliyor. Ancak bu durum modern bir tarzda, daha içten ve kişisel bir şekilde ifade edilmiş.
4. “Heves uykusunda ruh çıplak gezer” dizesinde ifade edilmek isteneni açıklayınız.
Bu dizede insanın heves ve arzular yatıştığında ruhunun çıplak ve korumasız kalacağı anlatılıyor. Yani kişi içinde bir boşluk hisseder ve yalnızlık yaşar.
5. “İdiller Gazeli” adlı şiirde ahengi sağlayan unsurları belirleyip aşağıdaki tabloda ilgili alana yazınız.
- Ölçü: Serbest ölçü
- Kafiye: Yok
- Redif: Yok
- Nakarat: Yok
- Ses, kelime ve kelime grubu tekrarı: İkinci dizelerde kısa kısa tekrarlar var. Örneğin, “gözlerin … yeni ayrılmış” iki kere tekrar edilmiş.
- Ses akışı: Söyleyiş ve ses benzerlikleriyle sağlanmış.
6. Şiirde kullanılan mazmun, imge ve edebî sanatları belirleyip bunların metne olan katkısını değerlendiriniz.
Sevgilinin gözlerinin yağmurdan yeni ayrılmış gibi oluşu, şehir oluşu, kalbe yeni şehirler yıkması gibi imgeler kullanılmış. Sevgilinin bir şehre benzetilmesi teşbih sanatıdır. Sevgilinin gövdesinin, ruhunun bir yaz gecesine benzetilmesi teşbih sanatıdır.
7. “İdiller Gazeli” adlı şiirde vurgu ve tonlamanın önemini belirleyiniz.
İdiller Gazeli şiiri rahat anlaşılan bir metin değildir. Doğru vurgu ve tonlama, şiirin anlamının doğru bir şekilde kavranması için önemlidir.
8. “İdiller Gazeli” adlı şiire yazıldığı dönemin sosyal, siyasal ve kültürel unsurlarının yansıyıp yansımadığını belirleyiniz.
“İdiller Gazeli” daha çok bireysel duygulara ele alıyor. Bu yüzden yazıldığı dönemin unsurları belirgin şekilde yansımamış.
9. 1980 sonrası Türk şiirinin önemli temsilcileri ve eserlerini sıralayınız.
1980 sonrası Türk şiirinin önemli temsilcileri:
- Hüseyin Atlansoy – Kaçak Yolcu
- Sedat Umran – Gittin Taş Atarak Denizlerime
- Seyhan Erözçelik – Kitaplar
- Lale Müldür – Uzak Fırtına
- Ahmet Erhan – Bugün de Ölmedim Anne
- Küçük İskender – Gözlerim Sığmıyor Yüzüme
Dil Bilgisi
1. “Gibi dolu, gibi yürek, gibi konuşkan” dizelerinde “yürek” ve “konuşkan” kelimeleri birlikte kullanılmıştır. “Yürek” ve “konuşkan” kelimeleri arasında ne tür bir anlam ilişkisi olabilir? Değerlendiriniz.
Yürek ve konuşkan kelimeleri doğrudan zıt anlamlı olmasa da çağrıştırdıkları anlamlar açısından zıt anlamlı sayılabilir.
Sıra Sizde
1. “İdiller Gazeli” adlı şiiri, Edip Cansever’in “Sevda Bir Ateş Buldu Sende…” adlı şiiriyle edebî, felsefî ve estetik anlayış yönünden karşılaştırarak benzerlikleri ve farklılıklarını belirleyiniz.
- Benzerlikler: Her iki şiirde de aşk ve insan ilişkileri ele alınmış. İmgelere dolu, soyut duygular üzerinden aşkın anlatımı var. Şairler aşk duygusunu zengin bir dille ve duygularla sembolik olarak ifade ediyor.
- Farklılıklar: Haydar Ergülen’in “İdiller Gazeli” daha içten ve kişisel bir aşk işlerken Edip Cansever’in “Sevda Bir Ateş Buldu Sende…” adlı şiiri, daha soyut ve felsefî bir yaklaşımla insanın yalnızlığını ve duygusal boşluğunu vurguluyor.