Hazırlık Soruları
Soru: 1) Bu parçaya göre Sâmiha Ayverdi romanlarını değerli kılan nedenler nelerdir? Açıklayınız.
Cevap: Sâmiha Ayverdi’nin romanlarını değerli kılan nedenler, tasavvufa dayalı temaları, insan ruhunu derinlemesine irdeleyen analizleri ve unutulmaya yüz tutmuş değerlere olan vurgusudur. Özellikle platonik aşk, merhamet, vefa ve sadakat gibi insani değerleri ele alışı, eserlerine evrensel bir derinlik kazandırmaktadır. Bunun yanı sıra, sade ve akıcı bir üslup kullanması, okuyucuyla güçlü bir bağ kurmasını sağlamaktadır. Romanlarında, ideal bir insan ve toplum tasviri sunarak okuyucuları düşündürür ve manevi dünyaları keşfetmeye teşvik eder.
Soru: 2) Bu parçada anlatılanlardan da yararlanarak roman türüyle ilgili düşüncelerinizi ifade ediniz.
Cevap: Roman türü, bireyin iç dünyasını, toplumsal meseleleri ve insan doğasını en kapsamlı şekilde anlatan edebî bir türdür. Sâmiha Ayverdi’nin eserleri gibi romanlar, okuyucuyu derin düşüncelere sevk ederken, aynı zamanda geçmişte unutulmuş ya da değer kaybetmiş unsurları yeniden hatırlatarak bir farkındalık oluşturur. Roman, okuyucunun hem duygusal hem de entelektüel yönlerine hitap ederek, bireyi ve toplumu anlamaya yönelik bir köprü görevi görür. Sâmiha Ayverdi’nin eserleri, bu türün gücünü ve derinliğini en iyi şekilde yansıtan örnekler arasındadır.
Metni Anlama ve Çözümleme
Soru 1: Metinde geçen “mükevvenat” kelimesinin anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin etmeye çalışınız. Tahmininizi TDK Türkçe Sözlük’ten ve çeşitli kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.
Tahmin: "mükevvenat" kelimesi, evren ya da varlık anlamına gelir.
TDK Karşılığı: "Mükevvenat", yaratılmış olan her şey, tüm varlıklar anlamındadır.
Soru 2: “Batmayan Gün” romanının tema ve konusunu belirleyiniz.
Tema: İnsan ruhunun arayışı ve manevi yolculuk.
Konu: Aliye’nin, dedesinin notlarından ilham alarak hayatındaki eksiklikleri gidermeye çalışması ve ruhsal huzuru bulma çabası.
Soru 3: Roman kahramanı Aliye nasıl bir ruh hâli içindedir? Aliye’nin dedesinin notlarına olan ilgisinin asıl nedenini metinden yola çıkarak belirleyiniz.
Cevap: Aliye, kendisini tamamlanmamış ve eksik hisseden bir karakterdir. Dedesinin notlarına olan ilgisi, manevi bir arayış içinde olmasından ve bu notların kendisine rehberlik edeceğine inanmasından kaynaklanır.
Soru 4: Metinde ele alınan baba ve kızın karakter özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Baba: Maddiyat odaklı ve hayatın somut yönlerine değer verir ancak kızının düşüncelerini önemser.
Aliye (Kız): Manevi anlamda huzursuz, ruhsal bir arayış içinde olan duygusal bir karakterdir.
Soru 5a: Bizim gibiler yarım insanlarız. Bunu hissediyor ve tamamlamak istiyorum. Ben, rûhumdaki bu eksikliği duyuyorum da başkaları neden hissetmiyorlar? Okuduğunuz parçadaki bu sözlerle ifade edilmek isteneni tartışınız.
Cevap: Bu sözler, insanın içsel boşluğunu hissetmesi ve bunu tamamlamaya çalışmasını ifade eder. Aliye, kendisini yarım hissederken, çevresindeki insanların bu eksikliği fark etmemesini sorgulamaktadır.
Soru 5b: Okuduğunuz parçadaki bu sözlerden yola çıkarak metindeki çatışmaları belirleyiniz.
Cevap: Metindeki çatışmalar, Aliye’nin iç dünyasındaki eksikliklerle mücadelesi ve çevresindeki insanların bu eksikliği anlamaması nedeniyle yaşadığı duygusal karmaşalardır.
Soru 6: Düşün. Zîra en geniş hazine insanın kendi varlığıdır. Bu, öyle bir sonsuzluktur ki, şu koskoca dünyâ onun köşesinde toz zerresi gibi kalır. Okuduğunuz parçadaki bu sözlerle ifade edilmek isteneni açıklayınız, bu sözlerin saygı kavramıyla ilişkisini değerlendiriniz.
Cevap: Bu sözler, insanın iç dünyasının büyüklüğünü ve değerini ifade eder. Dünyadaki maddi varlıkların, insanın içsel zenginliğinin yanında önemsiz olduğu vurgulanır. Saygı kavramıyla ilişkisi ise, insanın kendi değerini ve potansiyelini fark ederek, hem kendine hem de başkalarına duyduğu saygıyı artırmasıdır.
Soru 7: Sâmiha Ayverdi’nin bu metindeki dil ve anlatım özelliklerini; cümle yapıları, deyimler, kelime kadrosu, anlatım teknikleri, söz sanatları, akıcılık, nesnellik, öznellik gibi hususları dikkate alarak belirleyiniz.
Cevap: Sâmiha Ayverdi’nin dili oldukça zengindir ve günümüz Türkçesine göre ağır bir yapıdadır. Deyimler, mecazlar ve benzetmeler kullanarak anlatımını güçlendirir. Akıcı ve derin anlamlı bir üsluba sahiptir. Metin genel olarak öznel bir anlatım tarzı sergiler ve söz sanatlarına sıklıkla başvurur.
Soru 8a: “Batmayan Gün” adlı romanda III. kişili anlatım kullanılmıştır. Bu metinde anlatıcı, ilahi anlatıcının bakış açısıyla kahramanın içinden geçenleri bilmekte hatta olay ve durumlarla ilgili kendi görüşlerini de ortaya koymaktadır. Anlatıcının metinde görülen bu taraflı tutumu, olayların akışını ve iletiyi etkilemekte midir? Görüşlerinizi bildiriniz.
Cevap: Anlatıcının taraflı tutumu, Aliye’nin ruhsal yolculuğunu daha derin bir şekilde ele almayı sağlar. Ancak bu durum, diğer karakterlerin bakış açılarının daha az ön plana çıkmasına yol açabilir.
Soru 8b: Öyküleyici metinlerde anlatıcının ve bakış açısının işlevini belirleyiniz.
Cevap: Anlatıcı ve bakış açısı, okuyucunun olayları nasıl algılayacağını belirler. İlahi anlatıcı, olayları geniş bir perspektiften sunarken; birinci şahıs anlatıcı, okuyucuyu kahramanın iç dünyasına doğrudan taşır. Bakış açısı, olaylara yönelik okuyucunun yorumunu şekillendirir.
Soru 9a: “Batmayan Gün” adlı romanından alınan bu metinde kullanılan anlatım biçimlerini ve bunların metindeki işlevlerini belirleyiniz.
Cevap: Metinde hem öyküleyici hem de betimleyici anlatım teknikleri kullanılmıştır. Öyküleyici anlatım, olayların aktarılmasını sağlarken, betimleyici anlatım Aliye’nin ruh hâlini ve içsel çatışmalarını ayrıntılı bir şekilde okuyucuya sunar.
Soru 9b: Bu metinde anlatma, gösterme, özetleme, geriye dönüş, diyalog gibi anlatım tekniklerinden hangileri kullanılmıştır? Bu tekniklerin kullanıldığı cümleleri belirleyip gösteriniz.
Metinde anlatma, geriye dönüş ve diyalog teknikleri kullanılmıştır. Örneğin:
- Anlatma: Aliye’nin dedesinin notlarını okuyarak kendi hayatını sorgulaması.
- Geriye Dönüş: Dedesinin geçmişteki fikirlerine yönelik düşünceler.
- Diyalog: Aliye ile babası arasında geçen konuşmalar.
Dil Bilgisi
Soru 1a: Bu paragrafta anlatılmak istenen nedir? Açıklayınız.
Cevap: Paragrafta Aliye, babasına hitaben maddi ve zihinsel eğitim verildiğini ancak ruhsal eğitimin ihmal edildiğini belirtir. Bu durumun, onun tam anlamıyla bir insan olmasını engellediği vurgulanır.
Soru 1b: Altı çizili kelimelerin ve kelime grubunun bu paragrafta anlamın oluşumuna olan katkısını değerlendiriniz.
Cevap: Altı çizili kelimeler, bağlaç ve edat işlevi görerek cümlede anlam ilişkilerini güçlendirir ve düşünceler arasında mantıklı bir akış sağlar.
Soru 1c: Metindeki imla ve noktalamada görülen farklı kullanımlar yazarın kendi tercihi ya da dönemin özelliğidir. Bunları belirleyiniz.
Cevap: Metindeki “hayat, hudut, suret, ruhi, sermaye” gibi kelimelerde düzeltme işaretinin olmaması dönemin yazım kurallarına bağlıdır. Ayrıca, cümleler arasındaki noktalama farkları yazarın üslup tercihini yansıtır.
Sıra Sizde
Soru 1: Kültürel etkinlik ve ifade yetkinliğinin önemini değerlendiriniz.
Cevap: Kültürel etkinlik ve ifade yetkinliği, bireylerin sanatı ve düşünce dünyasını daha derin bir şekilde anlamalarını ve bu birikimlerini etkili bir şekilde ifade etmelerini sağlar. “Batmayan Gün” romanındaki Aliye ve İrfan Paşa gibi karakterler, kültürel etkinliklerle çevrelerine ilham verir. Bu farkındalık, bireylerin hem kendilerini hem de toplumlarını daha iyi anlamalarına katkıda bulunur.