12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 160
Soru 1: “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” adlı romanın iç kapağında yer alan bu beyit, bu romanla ve roman kişileri ile ilgili neler düşündürmektedir? Arkadaşlarınızla tartışınız.
Cevap: Bu beyit, "Saatleri Ayarlama Enstitüsü" romanının karakterlerinin ve olaylarının absürt ve ironik bir yapıya sahip olduğunu düşündürmektedir. Romanın kahramanları, mantık dışı olaylar içinde yer almakta, gerçekle hayal arasında gidip gelen bir yaşam sürmektedir. Aynı zamanda, romanda yer alan kurumların ve toplumsal düzenin akılcı bir temele dayanmadığı, eleştirel bir bakış açısıyla mizahi bir üslupla anlatıldığı anlaşılmaktadır.
12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 165
Metni Anlama ve Çözümleme
Soru 1: “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” adlı romandan alınan metinden yola çıkarak romanın konusunu ve temasını belirleyip ilgili alana yazınız.
- Tema: Eski ve yeni düşünce tarzı çatışması ve gösteriş merakı.
- Konu: Hayri İrdal’ın yaşamı, modern toplumun saçmalıklarını ve gösteriş merakını eleştiren "Saatleri Ayarlama Enstitüsü"nün kuruluşuyla ilgili olaylar.
Soru 2: Metindeki şahıs kadrosunun özelliklerini belirleyiniz.
- Hayri İrdal: Romanın ana karakteridir. Zamanı kontrol etme saplantısı olan sıradan bir insan iken, Enstitü ile farklı bir dünyaya adım atar.
- Halit Ayarcı: Enstitünün kurucusudur. Girişimci ve hayalci bir kişiliğe sahiptir. İnsanları manipüle ederek onları etkisi altına alır.
- Pakize: Hayri İrdal’ın eşidir. Toplumun beklentilerine uygun bir karakteri temsil eder.
Soru 3: Roman kahramanı Hayri İrdal’ın yaşamındaki en önemli olay nedir? “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” adlı romandan alınan metnin tamamından yararlanarak bunu belirleyiniz.
Cevap: Hayri İrdal’ın yaşamındaki en önemli olay, “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”nün kurulmasıdır. Bu olay, onun sıradan hayatını değiştirerek toplumsal düzene dahil olmasını sağlar. Bu gelişmeyle birlikte hayatı tamamen farklı bir yöne evrilir.
Soru 4a: Metindeki zaman ve mekânın özelliklerini belirleyerek bunların, olayların gelişimindeki etkisini değerlendiriniz.
Cevap: Olaylar İstanbul’da geçmektedir. Mekân, dönemin toplumsal yapısını ve bürokrasisini yansıtarak modernleşme sürecine ışık tutar. Zaman olarak II. Abdülhamit, II. Meşrutiyet ve Cumhuriyet dönemleri ele alınarak, toplumun değişim süreci eleştirel bir şekilde incelenir.
Soru 4b: Metindeki mekânlarla olay ve kişiler arasında nasıl bir bağlantı kurulmuştur? Değerlendiriniz.
Cevap: Saatleri Ayarlama Enstitüsü, insanların hayatlarındaki değişimi ve anlamsızlığı gözler önüne seren bir metafordur. Karakterler eski ile yeni arasında kalmış, ironik çatışmalar yaşamaktadır. Enstitü, toplumsal dönüşüm sürecindeki absürdlüğü simgeler.
Soru 5: “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” ne zaman, kim tarafından kurulmuştur? Burada ne iş yapılmaktadır? Metne göre açıklayınız.
Cevap: Halit Ayarcı tarafından kurulan bu enstitü, zamanı doğru ayarlamayı amaçlayan bir kurum olarak gösterilmektedir. Ancak gerçekte, bu kurum modern toplumdaki saçmalıkları, bürokrasinin anlamsızlığını ve gösteriş merakını eleştiren bir yapı olarak kurgulanmıştır.
12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 166
Soru 6: “Saatleri Ayarlama Enstitüsü”nün yayını olan eserler nelerdir? Bu eserlerin sonu ne olmuştur? Metne göre açıklayınız.
Cevap: "Şeyh Ahmet Zamanî ve Eseri", "Lodos Rüzgârlarının Kozmik Saat Ayarları Üzerindeki Tesiri", "Saat ve Psikanalizm", "Saat Karakterolojisinde İrdal Metodu", "Sosyal Monizm ve Saat", "Saniye ve Sosyete" gibi eserler yayımlanmıştır. Ancak, bu yayınlar gazetelerde detaylıca incelenmiş ve anlamsızlıkları ortaya çıkarılmıştır.
Soru 7: Metindeki “çatışma”ları ve bu çatışmaların kimler arasında olduğunu belirleyiniz.
Cevap: Ana çatışma, Hayri İrdal’ın sıradan yaşamı ile Enstitü’nün yapay dünyası arasındaki farktır. Ayrıca, Halit Ayarcı ile diğer karakterler arasında ideolojik ve yaşam tarzı farklılıkları üzerinden çatışmalar yaşanmaktadır.
Soru 8: Metinde hangi davranışların eleştirildiğini belirleyiniz.
Metinde;
- Gösteriş merakı,
- Bürokratik saçmalıklar,
- Anlamsız modernleşme çabaları,
- Batıl inançlar ve toplumdaki sahte düzenler eleştirilmiştir.
Soru 9: Metindeki olay ve durumları kendi hayatınızla, çevrenizdeki olay ve durumlarla karşılaştırınız.
Cevap: Günümüzde de birçok alanda gereksiz bürokratik işlemler ve toplumun gösterişe olan ilgisi artarak devam etmektedir. Sosyal medyada yapay bir yaşam sunma çabası, gereksiz prosedürler ve insanların statü için anlamsız şeylere değer vermesi, metindeki konularla paralellik göstermektedir.
Soru 10: Metinden, geriye dönüş tekniğinin kullanıldığı cümleler bulup gösteriniz.
- “Hayatımın en önemli anı, Saatleri Ayarlama Enstitüsü’nün kurulmasıydı…”
- “Halit Ayarcı’yı tanımadan evvelki hayatım, dedim. Fakat gerçekten buna bir hayat denebilir mi?”
Bu ifadeler, geçmişe dönük anlatımı gösteren geriye dönüş tekniğini içermektedir.
Soru 11: Metinde kullanılan anlatım biçimleri, düşünceyi geliştirme yollarını ve bunların romandaki işlevlerini belirleyiniz.
Metinde;
- Öyküleme ve betimleme anlatım biçimleri kullanılmıştır.
- Geriye dönüş, benzetme ve karşılaştırma gibi düşünceyi geliştirme yollarına başvurulmuştur.
Bu teknikler, roman kurgusunun derinleşmesini, ironinin güçlenmesini ve olayların daha anlaşılır olmasını sağlamaktadır.
Soru 12: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın bu metindeki dil ve anlatım özelliklerini; cümle yapıları, deyimler, kelime kadrosu, anlatım teknikleri, söz sanatları, akıcılık, nesnellik, öznellik gibi hususları dikkate alarak belirlemeye çalışınız.
- Kelime seçimlerinde dönemsel deyimler ve mizahi unsurlar öne çıkmaktadır.
- Özellikle öznellik ve hiciv ağırlıktadır.
- Açık ve sade bir anlatım kullanılarak, ironik bir dil oluşturulmuştur.
Soru 13: Modernist romanın Türk ve dünya edebiyatındaki temsilcilerini ve eserlerini sıralayınız.
Türk Edebiyatında Modernist Romanlar:
- Yusuf Atılgan – Anayurt Oteli, Aylak Adam
- Ferit Edgü – Hakkâri’de Bir Mevsim, Kimse
- Bilge Karasu – Gece, Kılavuz
- Oğuz Atay – Tutunamayanlar
Dünya Edebiyatında Modernist Romanlar:
- James Joyce – Dublinliler, Eveline
- Franz Kafka – Şato, Dava
- William Faulkner – Ses ve Öfke, Ağustos Işığı
- Virginia Woolf – Deniz Feneri, Dalgalar
- Marcel Proust – Kayıp Zamanın İzinde
Bu eserler, modernizmin edebiyata getirdiği yeni anlatım tekniklerini ve bilinç akışı gibi yöntemleri en iyi şekilde yansıtan önemli örneklerdir.
12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Melis Yayınları Sayfa 167
DİLBİLGİSİ
Soru 1a: Bu parçada asıl anlatılmak isteneni belirleyiniz.
Cevap: Bu parçada hatıralarını yazmaya çalışan anlatıcının, bu süreçte yaptığı hazırlıklar ve yaşadığı zorluklar anlatılmaktadır. Yazar, geçmişini hatırlayıp düzenleme yapmaya çalışırken, yaşadığı mekânın ve karakterlerin detaylarını da okuyucuya aktarmaktadır.
Soru 1b: Metin aslına uygun olarak alınmıştır. Bu parçadaki imla ve noktalamada görülen farklılıklar yazarın tercihi ya da dönemin özelliğidir. Bunları belirleyiniz.
✅ Tespitlerim:
-
“Bu böyle iken bu sabah önümde koca bir defter, hatıralarımı”
- Doğru kullanım: “Bu böyleyken, bu sabah önümde koca bir defter, hatıralarımı”
- Hata: “Böyle iken” → “Böyleyken” olarak yazılmalıdır.
-
“…pişirdim. sonra koltuğuma…”
- Doğru kullanım: “…pişirdim. Sonra koltuğuma…”
- Hata: Noktadan sonra cümle büyük harfle başlamalıdır.
-
“…vermek için bin bir müşkülatla…”
- Doğru kullanım: “…vermek için binbir müşkülatla…”
- Hata: “Bin bir” kelimesi birleşik yazılmalıdır çünkü “çok çeşitli” anlamına gelmektedir.
-
“…düşünmeğe, ayıklamağa…”
- Doğru kullanım: “Düşünmeye, ayıklamaya…”
- Hata: Eski yazım şekliyle kullanılan “-meğe” eki yerine “-meye” ekinin kullanılması gerekir.
Soru 1c: Bu parçada kısa çizginin hangi amaçla kullanıldığını belirleyiniz.
Cevap: Bu parçada kısa çizgi ara cümleleri ayırmak amacıyla kullanılmıştır. Örneğin:
- “…kadın hizmetçilerimiz, erkek aşçımız Arif Efendi -tek kusuru Bolulu olmamasıdır, gayet güzel yemek pişirir- evimize eski bir hanedan çeşnisi vermek için…”
Burada “-tek kusuru Bolulu olmamasıdır, gayet güzel yemek pişirir-” ara açıklama olarak verilmiştir ve kısa çizgi kullanılmıştır.
SIRA SİZDE
Soru 2: Ahmet Hamdi Tanpınar’ın “Saatleri Ayarlama Enstitüsü” adlı modernist romanıyla Sâmiha Ayverdi’nin “Batmayan Gün” adlı tezli romanını tabloda verilen ölçütlere göre karşılaştırarak benzerlik ve farklılıklarını belirleyiniz.
| Ölçüt | Saatleri Ayarlama Enstitüsü | Batmayan Gün |
|---|---|---|
| Romanın yazıldığı dönem | Cumhuriyet Dönemi (1961) | Cumhuriyet Dönemi (1939) |
| Romanın konusu ve teması | Türkiye’nin Batılılaşma sürecindeki toplumun ruh hali | İnsanın iç yolculuğu ve ruhsal arayışı |
| Romandaki açık ve örtük iletiler | Zamanın kontrol edilemeyişi, bireyin kimlik arayışı, toplumun yüzeyselliği | Manevi değerlerin önemi, geleneksel yapının korunması |
| Dil ve üslup özellikleri | Mizahi, ironik ve yer yer sembolik bir dil | Duru ve anlaşılır bir dil, didaktik üslup |
| Kullanılan anlatım biçimleri | Öyküleme, betimleme | Öyküleme, betimleme |
| Kullanılan anlatım teknikleri | Geriye dönüş, iç çözümleme, bilinç akışı | Anlatma, geriye dönüş ve diyalog |
| Anlatıcının özellikleri ve bakış açısı | 1. tekil şahıs, kahraman bakış açısı | İlahi bakış açısı ve birinci tekil şahıs |
| Romanın mekân ve zaman özellikleri | İstanbul, Cumhuriyet’in ilk yılları | İstanbul, 1900’lü yılların başları |
| Karakterlerin belirgin özellikleri | Karakterler ironik ve sembolik, özellikle Hayri İrdal karakteri | Manevi değerlere bağlı karakterler |
| Düşsel öğeler | Zaman ve saatler düzeni üzerine kurulan hayali enstitü | Yer verilmemiştir. |
Bu tablo, modernist bir roman olan Saatleri Ayarlama Enstitüsü ile tezli roman olan Batmayan Gün arasındaki önemli farkları göstermektedir.