12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Melis Yayınları – Sayfa 198
Hazırlık Çalışmaları ve Cevapları
Soru 1: Bu parçadan yola çıkarak “III. Selim Kılıç ve Ney” adlı oyunun özelliklerini belirlemeye çalışınız.
Cevap: “III. Selim Kılıç ve Ney” adlı oyun, şair padişah III. Selim’in sanatçı kimliği ve özellikle şiir ve musiki alanındaki yetkinliği üzerine odaklanmaktadır. Oyun, III. Selim ve Şeyh Galib'in şiirlerini sahnede izleyiciye sunarak dönemin sanatsal atmosferini yansıtır. Seyircinin şiirleri daha iyi anlayabilmesi için gazeller günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Ancak, besteler ve müzik eserleri olduğu gibi bırakılmış, çünkü müzik doğrudan duyguya hitap eden evrensel bir sanat olarak kabul edilmiştir. Oyunda sanat, edebiyat ve müziğin iç içe geçtiği bir anlatım söz konusudur.
12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Melis Yayınları – Sayfa 203
Metni Anlama ve Çözümleme
Soru 1: Okuduğunuz metne göre “yüz sürmek” deyiminin anlamını metnin bağlamından hareketle tahmin etmeye çalışınız. Tahmininizi TDK Türkçe Sözlük’ten ve çeşitli kaynaklardan yararlanarak kontrol ediniz.
- Yüz Sürmek (Tahminim): Saygı göstermek, yakınlığını belirtmek için eğilmek.
- Yüz Sürmek (TDK Karşılığı): Aşırı saygı göstermek için eğilmek.
Soru 2a: “III. Selim Kılıç ve Ney” adlı metnin tema ve konusunu belirleyiniz.
- Tema: Güç mücadelesi.
- Konu: III. Selim’in Osmanlı Devleti’ni yenileştirme çabaları sırasında iktidar mücadelesi ve iç çatışmalarla karşılaşması.
Bu metinde III. Selim'in Osmanlı Devleti’nde yaptığı yenilik hareketleri anlatılırken, karşılaştığı iç ve dış engeller vurgulanmaktadır. Oyunda III. Selim’in sanatçı kimliği, müziğe olan ilgisi ve sanatçı yönü ön planda olsa da asıl mesele iktidar ve reform çabaları arasındaki dengeyi sağlamaya çalışırken karşılaştığı zorluklardır.
12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Melis Yayınları – Sayfa 204
Soru: b) Bu tema Türk tiyatrosuna bir yenilik getirmiş midir? Düşüncelerinizi ifade ediniz.
Cevap: Bu tema, Türk tiyatrosuna tarihî şahsiyetleri merkeze alan dramatik anlatım açısından bir yenilik getirmiştir. Turan Oflazoğlu, Batı tiyatrosundan öğrendiği tekniklerle trajik kahramanların iç dünyasını yansıtma konusunda önemli adımlar atmıştır. Ayrıca, şiirsel dili ve karakter analizine verdiği önemle Cumhuriyet Dönemi tiyatrosunda farklı bir üslup geliştirmiştir.
Soru: 3) Okuduğunuz metinden yola çıkarak oyun kişilerinden III. Selim’in kişilik özelliklerini belirleyiniz.
- Yenilikçi ve reformcu: Osmanlı Devleti’nde modernleşme çabalarıyla tanınır.
- Cesur bir lider: Değişim için büyük riskler alır.
- Duygusal ve yalnız: Yenilik hareketlerinde yalnız kalır, etrafındaki entrikalar onu duygusal olarak yıpratır.
- Sanata ve estetiğe düşkün: Şair ve bestekâr yönü ile sanatçı ruhunu yansıtır.
Soru: 4) III. Selim, Mahmut’un yardımını niçin kabul etmez? III. Selim’in Mahmut’tan istediği nedir?
Cevap: III. Selim, Mahmut’un kendisi için tehlikeye atılmasını istemez. Onun yerine devletin geleceğini korumasını ve Osmanlı Devleti'nin devamlılığını sağlamasını ister. Bu, liderin bireysel kurtuluş yerine devletin bekasını öncelikli görmesi anlamına gelir.
Soru: 5) Metnin trajik özünün yansıtılmasında Musahip’in katkısı var mıdır?
Cevap: Evet, Musahip, trajedide koronun görevini üstlenmiştir. Seyircinin olayları daha iyi anlamasına yardımcı olur ve III. Selim’in iç dünyasını yansıtacak diyaloglara sahiptir.
Soru: 6) Bu metinde trajik kahraman III. Selim’in son anları verilmiştir. Trajik kahraman bu metinde iyice yalnızdır. Bu yalnızlık onu seyirciye yaklaştırmakta mıdır?
Cevap: Evet, III. Selim’in yalnızlığı seyirciyle arasında duygusal bir bağ kurulmasını sağlar. Ney çalma sahnesi, onun hüzün ve yalnızlığını daha derin bir şekilde hissettirir ve seyircide empati oluşturur.
Soru: 7) Oyunun manzum bir şekilde yazılmasının oyuna etkisini değerlendiriniz.
Cevap: Manzum yazılması, oyunun sanatsal etkisini artırarak duygu yoğunluğunu güçlendirmiştir. Şiirsel ifadeler, karakterlerin iç çatışmalarını ve trajik atmosferi daha etkileyici kılmıştır.
Soru: 8) Metni dil ve anlatım yönünden değerlendirip Turan Oflazoğlu’nun üslup özelliklerini belirleyiniz.
Cevap: Turan Oflazoğlu, Türkçeyi büyük bir ustalıkla kullanmış, sanatsal bir üslup oluşturmuştur. Kelime seçimleri karakterlerin ruh hâlini ve trajik atmosferi yansıtacak şekilde belirlenmiştir.
Soru: 9a) Metinle ilgili tespit, eleştiri ve beğenilerinizi metne dayandırıp gerekçelendirerek ifade ediniz.
Cevap: Metin, tarihî gerçeklik ile kurmaca unsurları ustalıkla birleştirmiştir. III. Selim’in yenilikçi mücadelesinin dramatik bir dille anlatılması, karakterin psikolojik derinliği açısından etkileyici olmuştur.
Soru: 9b) Metindeki açık ve örtük iletileri belirleyiniz.
- Açık İleti: Yenilik ve reform yapmak her zaman büyük zorluklarla karşılaşır.
- Örtük İleti: Osmanlı Devleti’nin iç çekişmeler ve entrikalar nedeniyle zayıfladığı ve yenilikçilerin yalnız bırakıldığı anlatılmaktadır.
Soru: 10) Metinde geçen millî, manevi ve evrensel değerler ile sosyal, siyasi, tarihî ve mitolojik ögeleri belirleyiniz.
Cevap:
- Millî değerler: Osmanlı Devleti’nin güçlü kalması ve korunması vurgulanmaktadır.
- Manevi değerler: Sadakat, vefa ve adalet gibi duygular işlenmiştir.
- Sosyal ve siyasi ögeler: İktidar mücadelesi, saray entrikaları ve reform çabaları anlatılmaktadır.
- Evrensel değerler: Yeniliğe karşı direniş, liderin yalnızlığı ve insan doğasındaki değişime karşı koyma gibi temalar evrensel boyutta işlenmiştir.
Soru: 11) Kurmaca metinler tarihî gerçekliği yansıtmaz. Metindeki kurmaca dünyası ile anlatılan dönemin gerçekliği arasındaki ilişkiyi karşılaştırınız.
Cevap: Metinde tarihî gerçekler ile kurmaca unsurlar iç içe geçmiştir. III. Selim’in reformları ve karşılaştığı direniş tarihî bir gerçeklik olsa da, karakterlerin bireysel çatışmaları ve iç dünyaları kurmaca unsurlardır.
Soru: 12a) Metni bağlı olduğu edebî dönem, akım ve gelenek açısından değerlendiriniz.
Cevap: Metin, Cumhuriyet Dönemi Türk tiyatrosuna ve trajedi geleneğine aittir. Batı tiyatrosunun etkisiyle tarihî bir figür etrafında trajik bir olay örgüsü oluşturulmuştur.
Soru: 12b) Metinde trajedi türünün hangi özellikleri görüldüğünü belirleyiniz.
- Trajik kahraman: III. Selim, yenilikçi bir lider olarak trajik bir sona sürüklenmektedir.
- Acı ve korku uyandırma: Seyircide merhamet ve korku duygusu oluşturulmuştur.
- Koro: Geleneksel trajedide koro kullanılırken, bu oyunda Musahip koronun görevini üstlenmiştir.
Soru: 13) Trajedi türünün Türk ve dünya edebiyatındaki temsilcilerini ve eserlerini sıralayınız.
Türk Edebiyatında:
- Orhan Asena – Hürrem Sultan
- Turan Oflazoğlu – III. Selim Kılıç ve Ney
- Güngör Dilmen – Midas’ın Kulakları
Dünya Edebiyatında:
- William Shakespeare – Hamlet
- William Shakespeare – Antonius ve Kleopatra
- William Shakespeare – Macbeth
12. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları – Melis Yayınları – Sayfa 205
Soru: 1) SELİM:
Yitirilen her şey bulunabilirmiş, bir gün
mutlaka bulunacakmış gibi… dostum,
bende böyle bir inanç yarattı yeniden bulmak seni.
Gerçi pek pahalıya mal oldu sana… bana da;
ama bütün bunların olmamış olmasını dileyemem
öyle şeyler borçluyum ki olup bitene.
Bu dizelerde asıl ifade edilmek istenen nedir? Belirleyiniz.
Cevap: Bu dizelerde III. Selim’in umut duygusu ve geçmiş yaşantılarından aldığı dersler vurgulanmaktadır. Kaybettiklerinin bir gün geri bulunabileceğine inanır. Dostunu tekrar bulması ona güç vermiştir. Zorluklar yaşamış olmasına rağmen bu deneyimlerin kendisini olgunlaştırdığını ve hayatına değerli dersler kattığını ifade etmektedir. Acı ve kayıplar bile insanı güçlendiren tecrübeler olabilir.
Soru: 2)
Artık sana emanet bu halk, bu devlet,
bu hayal, bu dünya, Sultan Mahmut!
İyi bir hükümdar olamadım, fakat
çok iyi bir varis bırakıyorum ardımda..
Buysa bütün çektiklerimin zehrini gideriyor.
Bu dizelerdeki imla ve noktalamada görülen farklılıklar yazarın tercihi ya da dönemin özelliğidir. Bunları belirleyiniz.
Cevap: Belirlediğim noktalamaya ve imlaya dair özellikler:
- Metin bir şiirden alındığı için tüm dizeler büyük harfle başlamalıdır.
- “…olamadım, fakat…” ifadesinde "fakat" bağlacından önce virgül kullanılmaz.
- "ardımda.." ifadesinde iki nokta yerine tek nokta kullanılmalıdır.
Bu noktalamalar, dönemin yazım kurallarından veya yazarın sanatsal tercihlerinden kaynaklanabilir.
SIRA SİZDE
Soru: 1) İnisiyatif alma ve girişimcilik yetkinliği, bireyin düşüncelerini eyleme dönüştürme becerisini ifade eder.
Turan Oflazoğlu’nun “III. Selim Kılıç ve Ney” adlı oyununda, inisiyatif alma ve girişimcilik yetkinliğinin öneminin dile getirildiği dizeleri bulup gösteriniz.
Cevap: Oyun metninde III. Selim, devletini modernleştirme ve reform yapma çabaları içinde önemli kararlar alır. Girişimci ruhunu ve inisiyatif alma yetkinliğini gösteren dizelerden biri şu olabilir:
“Kalmak benim görevim, gitmek de senin.”
Bu ifade, liderin fedakârlık yaparak büyük bir inisiyatif aldığını ve geleceği şekillendirmek için bilinçli bir karar verdiğini göstermektedir. III. Selim, halkı ve devleti için kararlar alırken yenilikçi bir vizyon sergilemekte ve girişimci bir ruhla hareket etmektedir.