Türkçenin Gül Bahçeleri
Sayfa 238 Hazırlık Cevapları
Soru 1: “Kelimelerin İzdivâcı” adlı denemeden alınan bu parçada ele alınan konuya farklı bir açıdan bakılabilmiş midir? Değerlendiriniz.
Kısa Cevap: Evet, kelimelere farklı bir açıdan bakılmıştır. Kelimelerin birleşmesi evlilikle, yani izdivaçla benzetilerek, ortaya çıkan anlam zenginliğine estetik bir bakışla yaklaşılmıştır.
Açıklayıcı Paragraf: Nihad Sami Banarlı, “kelimelerin izdivâcı” ifadesiyle, iki kelimenin birleşmesinden oluşan yeni anlamlı kelimeleri bir evlilik gibi ele alarak özgün bir bakış sunmuştur. Gül ve nûr kelimelerinin birleşmesiyle ortaya çıkan “Gülnur” ismini örnek vererek, kelimelerin yalnızca anlam değil aynı zamanda duygu, estetik ve kültür taşıdığını vurgulamıştır. Bu yaklaşım, dile ve kelimelere sanatsal ve duygusal bir yön kazandırmış, dilin zenginliğiyle okuyucunun estetik dünyası arasında bağ kurulmasını sağlamıştır. Bu da denemenin en belirgin amacı olan öznel bakışla konuyu değerlendirme ilkesine uygundur.
Sayfa 240 Metni Anlama ve Çözümleme Cevapları
1. Metnin konusu, amacı ve hedef kitlesi
- Konu: Türkçenin güzelliği, zenginliği ve halkın dili kullanmadaki estetik yaklaşımı.
- Amaç: Türkçenin ifade gücünü göstermek, halkın dildeki zarafetini tanıtmak.
- Hedef kitle: Türkçeye ilgi duyan, dilin değerini kavramak isteyen herkes.
2. Nihad Sâmi Banarlı’nın yaklaşımı
Cevap: Yazar öznel bir üslupla yazmış, halkın dil becerisini överek dil sevgisini ve kültürel birikimini okura aktarmayı amaçlamıştır.
3. Metin yapısı – anlatım tarzı
Cevap: Yazar, soru-cevap tekniğini, içten ve sohbet havasında bir anlatımı tercih etmiştir. Kendisiyle ve okurla konuşuyormuş gibi yazmıştır.
4. Yazara göre genel yaklaşım
Cevap: Yazar, Türkçeye sevgiyle yaklaşmış, dilin zarafetini vurgulamış ve okuyucuya bu sevgiyi hissettirmeyi hedeflemiştir.
5. Halk satıcılarının özellikleri
Cevap: Satıcılar, kelimelerle oynayarak ürünlerini tanıtırken halkın zekâsını ve dil estetiğini yansıtırlar. Bu da geleneksel ve yaratıcı bir pazarlama biçimidir.
6. “Mustâbey” nedir?
Cevap: “Mustâbey”, Itrî'nin yetiştirdiği özel bir armut türüdür. Bu ad ona olan sevgi ve saygının bir ifadesi olarak verilmiştir.
7. “Satıcılıkta böyle mecazlar…” cümlesi ne anlatıyor?
Cevap: Bu ifade, halkın ürün tanıtımında kullandığı zarif ve yaratıcı sözlerin Batı tarzı reklamcılık gelmeden önce geleneksel Türk zekâsı ve estetiğiyle geliştiğini anlatır.
8. Ana düşünce ve yardımcı düşünceler
Ana düşünce: Türkçenin estetik yönü ve halkın bu estetiği yaşatma biçimi.
Yardımcı düşünceler:
- Satıcıların zarif dil kullanımı
- Türkçede mecazların kullanımı
- Dile duyulan saygının isimlendirmelere yansıması
9. Açık ve örtük iletiler
Açık ileti: Türkçenin güzelliği ve halkın dil kullanımındaki zarafeti.
Örtük ileti: Dil, milletin kimliği ve estetik anlayışının yansımasıdır; halk diliyle kültürünü yaşatır.
10. Anlatım biçimi ve düşünceyi geliştirme yolları
Anlatım biçimi: Açıklayıcı ve tartışmacı anlatım
Düşünceyi geliştirme yolları:
- Örnekleme (Mustâbey, kârpuz–kurabiye benzetmesi)
- Karşılaştırma (modern reklamcılık vs. halk mecazı)
- Tanık gösterme (Halid Ziya Uşaklıgil’in sözü)
11. Soru: Fikrî, felsefî veya siyasî akım, gelenek ve anlayışlar
Cevap: Bu metinde Türkçenin sadeleşmesi ve halk diliyle zenginleşmesi fikri öne çıkar. Bu da özellikle Millî Edebiyat akımının ve Türkçülük düşüncesinin etkisini yansıtır. Halkın dili yaşatma ve güzelleştirme yönündeki çabası, geleneksel dil estetiğini ve milletin ortak bilincini temsil eder.
12. Soru: Bilgi ve yorum ayrımı, tutarlılık değerlendirmesi
Cevap: Metinde sunulan bilgiler, halkın günlük dilinde kullandığı kelimelere ve söyleyişlere dayalı gözlemlerdir. Yorumlar, bu kullanımın estetik, kültürel ve dilsel güzelliğini vurgular. Yazarın açıklamaları tutarlı, kanıta dayalı ve özgün olup, Türkçeye olan sevgisini güçlü bir şekilde hissettirmektedir.
Dil Bilgisi Cevapları
1. Parçanın ana düşüncesi ve yardımcı düşünceler
Ana düşünce: Türk milleti, dili hem öz hem de Türkçeleşmiş kelimeleriyle zarif ve estetik biçimde kullanma becerisine sahiptir.
Yardımcı düşünceler:
- Hâlid Ziyâ, halkın dilindeki zarafeti takdir eder.
- Türk milleti, dili bir sanat gibi işler.
- Hem yazı hem sözde estetik bir anlayışla Türkçe yaşatılır.
2. İmla ve noktalama farklılıkları
- Metinde düzeltme işareti (â, î, û) çokça kullanılmıştır: "yâsemin, lâle, sâde, îcâdıdır" gibi. Günümüz Türkçesinde bu işaretler yaygın kullanılmaz.
- “Zanbak” → doğru yazımı: Zambak
- “şekâyık” → doğru yazımı: şakayık
- “…şeftâli”, daha birçok…” ifadesinde virgül yerine noktalı virgül daha uygun olurdu.
- “…birlikte, sâde…” ifadesinde virgüle gerek yoktur.