7. Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları
6. Sınıf Fen Bilimleri Sayfa 276 Cevapları
A. Kısa Cevaplı Sorular
1. Elektriksel iletken ve yalıtkan maddeler nedir? Örnek veriniz.
- Elektriksel iletken maddeler elektriği ileten maddelerdir. Örnek: bakır, demir, alüminyum.
- Elektriksel yalıtkan maddeler elektriği iletmeyen maddelerdir. Örnek: plastik, tahta, cam.
2. Direnç nedir? Hangi birimle ifade edilir?
Cevap: Direnç, elektrik akımına karşı gösterilen zorluktur. "Ohm" (Ω) birimi ile ölçülür ve "R" harfiyle gösterilir.
3. Bir iletken telin direnci hangi faktörlere bağlıdır?
Cevap: Telin uzunluğuna, kalınlığına (kesit alanı) ve yapıldığı maddeye (cinsine) bağlıdır.
4. Bir elektrik devresinde ampulün parlaklığı nasıl artırılır?
- Pil sayısı artırılabilir.
- Telin uzunluğu kısaltılabilir.
- Kalın tel kullanılabilir.
- Direnci az olan maddeler tercih edilebilir.
5. Bir elektrik ampulünün yapısı nasıldır?
Cevap: Ampul, cam balon, içindeki filaman teli, bağlantı telleri ve duydan oluşur. İçinde argon gazı bulunur.
Sayfa 276 – Boşluk Doldurma
Verilen kelimeler: reosta, dik kesiti, Ohm, gümüş, direnç, bakır
1- İletkenlerin elektrik enerjisine karşı gösterdiği zorluğa direnç denir.
2- Bir devrede direnç reosta adlı aletle değiştirilebilir.
3- Altın ve gümüş, en iyi elektriksel iletkenlerdendir.
4- İletken madde olarak genellikle bakır tel kullanılır.
5- Direnç, iletkenin boyu ile doğru, dik kesiti ile ters orantılıdır.
Sayfa 276 – Doğru / Yanlış
| No | İfade | Doğru/Yanlış |
|---|---|---|
| 1 | Direnç, maddenin cinsine bağlıdır. | Doğru |
| 2 | Yalıtkanların direnci iletkenlere göre çok daha büyüktür. | Doğru |
| 3 | Elektrikli ev aletlerinin tümü ısı üretir. | ❌ Yanlış |
| 4 | Şekerli su elektriği iletir. | ❌ Yanlış |
| 5 | Ampulün içindeki tel de bir dirençtir. | Doğru |
Sayfa 277 – Eşleştirme ve Görsel Tanımlama
Verilen kavramlar ve açıklamalar:
- Direnç → Elektrik enerjisinin iletimine karşı gösterilen zorluktur.
- İletken Madde → Elektrik enerjisini ileten maddedir.
- Yalıtkan Madde → Elektrik enerjisini iletmeyen maddedir.
- Reosta → Elektrik devresinde direnci değiştirmek için kullanılan araçtır.
- Ohm → Direnç birimidir.
Aşağıdaki görsellerin altına tanımların numaralarını yazarak eşleştiriniz.
Görseller altına:
- Pil – Güç kaynağı
- Ampul – Işık veren devre elemanı
- Anahtar – Devreyi açar/kapatır
- Kablo – Elektrik iletimini sağlar
Sayfa 277 – Direnç Sıralama Sorusu
M > L > K > P > N
(Uzunluk arttıkça direnç artar)
Sayfa 278 Cevapları – Çoktan Seçmeli Sorular
1. Soru: Basit bir elektrik devresinde ampulün parlaklığını artırmak için diğer değişkenler sabit olmak koşuluyla aşağıdakilerden hangisi yapılabilir?
Doğru cevap: D) İletken telin kesiti artırılabilir.
Aynı madde kullanıldığında, daha kalın bir iletken daha az direnç gösterir. Bu da ampulün parlaklığını artırır.
2. Soru: Bu düzeneğe test ucu hangi noktaya değdirilirse ampul en parlak yanar?
Doğru cevap: A) K
K noktası pile en yakın noktadır, telin boyu en kısa olur. Kısa tel = daha az direnç = daha parlak ışık.
3. Soru: Aşağıdakilerden hangisi elektriği iletir?
Doğru cevap: D) Yüzük (altın)
Altın, iletken metaldir. Diğer şıklardaki kumaş, tahta kaşık ve lastik tekerlek yalıtkandır.
4. Soru: Devredeki ampulün parlaklığının bağlı olduğu değişkeni test etmek için hangi bağımsız değişken kullanılmıştır?
Doğru cevap: C) İletkenin kesit alanı
Şekilde sadece telin kalınlığı değişiyor. Bu da bağımsız değişkenin “kesit alanı” olduğunu gösterir.
5. Soru: Bir iletkenin direnci aşağıdakilerden hangisine bağlı değildir?
Doğru cevap: B) İletkenin şekline
Direnç; telin uzunluğuna, kalınlığına (kesit alanına) ve cinsine bağlıdır. Şekli etkilemez.
6. Soru: İletkenin direnci ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?
Doğru cevap: B) İletkenlerin direnci yalıtkanlara göre çok daha büyüktür.
Yanlış çünkü tam tersi doğrudur: Yalıtkanların direnci daha büyüktür.
Sayfa 279 – Devre Analizi
7. Soru: Özdeş ampul ve pillerle kurulan devrelerde, ampul parlaklığını ölçen öğrenci aşağıdaki sonuçlara ulaşmıştır:
- I. Ampulün parlaklığı iletkenin boyuna bağlıdır.
- II. Ampulün parlaklığı iletkenin kesitine bağlıdır.
- III. Ampulün parlaklığı iletkenin cinsine bağlıdır.
Buna göre hangi sonuçlara ulaşabilir?
Doğru cevap: C) I ve II
Şekildeki devrelerde iletkenin uzunluğu ve kalınlığı değiştirilmiş ama iletkenin cinsi sabit tutulmuştur. Bu nedenle yalnızca I ve II sonucuna ulaşılabilir.
8. Soru: Ampulün ışık verip vermediğine göre K, L, P, R, S ve M uçlarının bulunduğu tellerin elektrik iletkenliği nasıl sınıflandırılır?
Ampul durumu tablosu:
- K–R → Işık veriyor ✅
- L–P → Işık veriyor ✅
- L–S → Işık vermiyor ❌
- M–P → Işık vermiyor ❌
- R–M → Işık vermiyor ❌
Buna göre elektriksel iletken ve yalıtkan maddeler hangileridir?
Doğru cevap: A) Elektriksel İletken: K, L, S | Elektriksel Yalıtkan: M, P, R
Işık veren kombinasyonlarda kullanılan uçlar iletkendir. Işık vermeyen kombinasyonlarda yer alan uçlar yalıtkandır.
Sayfa 280 – Deney Düzeni Sorusu
9. Soru: Öğrenciler “telin uzunluğunun ampul parlaklığı üzerindeki etkisini” araştırmak istiyor.
Buna göre:
- Bağımsız Değişken: Telin uzunluğu
- Bağımlı Değişken: Ampul parlaklığı
- Sabit Tutulanlar: Pil sayısı, ampul sayısı, iletkenin kesit alanı ve cinsi
Doğru Cevap: A şıkkı
A seçeneğinde:
- Telin uzunluğu değiştirilmiş (biri 2l, diğeri 3l)
- Pil sayısı, ampul sayısı, telin kalınlığı (kesiti) ve türü sabit kalmış
- Sadece telin uzunluğu değişmiş ➝ kontrollü deney kurallarına uygundur
❌ Diğer Şıklar Neden Yanlış?
- B Şıkkı: Tel uzunluğu aynı ➝ bağımsız değişken yok
- C Şıkkı: Pil sayısı farklı ➝ sabit tutulması gereken bir değişken değişmiş
- D Şıkkı: Telin kalınlığı da değişmiş ➝ birden fazla bağımsız değişken olmuş
Sonuç: A seçeneği, kontrollü deney kurallarına uygun şekilde yalnızca telin uzunluğunu değiştirerek ampulün parlaklığını gözlemlemeye olanak sağlar.