Orta Asya’da Kurulan İlk Türk Devletleri
Sayfa 40 Cevapları
1. Türk arkeologlar Türk kültürünün kaynaklarını neden Orta Asya’da arıyor olabilirler?
Türk arkeologlar, Türklerin kökenlerinin Orta Asya'ya dayandığını bildikleri için bu bölgede araştırma yapmaktadırlar. Orta Asya, ilk Türk devletlerinin kurulduğu yer olarak bilinir ve Türk tarihinin izleri burada bulunabilir.
2. Haberde Türkler ile ilgili verilen bilgilerden hangisi dikkatinizi çekti? Neden?
Bilge Tonyukuk'un mezarının bulunması en dikkat çekici bilgidir. Tonyukuk, Gök-Türkler döneminde önemli bir devlet adamı olduğundan, mezarının keşfi Türk tarihine ışık tutan önemli bir gelişmedir.
Sayfa 41 Cevapları
1. Görsel 2.3 ve Harita 2.1’i inceleyiniz. Fotoğraf ve haritadan hareketle Orta Asya’nın coğrafi özellikleri ile ilgili neler söyleyebilirsiniz?
Orta Asya, geniş bozkırlara ve sert bir karasal iklime sahiptir. Yazlar sıcak ve kurak geçerken, kışlar oldukça soğuk ve uzun sürer. Dağlık alanlar yüksekliğiyle dikkat çeker ve bu dağların etekleri çayırlık ve ormanlık alanlarla kaplıdır.
2. Kazakistan’da insanların bir kısmı neden çadırlarda yaşıyor olabilir? Açıklayınız.
Kazakistan'da çadırda yaşamanın sebeplerinden biri, bölgenin geniş bozkırları ve göçebe yaşam tarzının yaygın olmasıdır. Bu yaşam tarzı, hayvancılıkla uğraşan insanların mevsimsel olarak yer değiştirmesini kolaylaştırır ve çadırlar bu göçebe yaşam için pratik bir barınak sağlar.
Sayfa 42 Cevapları
Soru: Asya Hun Devleti'nin sınırları içinde günümüzde hangi devletler yer almaktadır? Bu devletleri ders kitabınızın sonundaki Türk Dünyası Haritası üzerinde gösteriniz.
Cevap: Asya Hun Devleti'nin sınırları içinde günümüzde Çin, Kazakistan, Moğolistan, Rusya, Kırgızistan, ve Özbekistan gibi ülkeler bulunmaktadır. Bu geniş coğrafya, o dönemde Hunların büyük bir imparatorluk kurduğunu ve birçok farklı bölgeyi etkilediğini göstermektedir. Haritada bu devletlerin sınırlarının eski Hun Devleti'nin sınırlarına ne kadar yayıldığı görülebilir.
Sayfa 43 Cevapları
Soru: Yukarıdaki metinde Türk devletlerinin siyasi özellikleriyle ilgili hangi bilgiler yer almaktadır?
Cevap: Metinde Türk devletlerinin siyasi örgütlenme ve askeri güç temelleri üzerinde şekillendiği belirtilmiştir. Asya Hun Devleti, Mete Han döneminde büyük bir siyasi güç olmuş ve Çin'i mağlup ederek vergiye bağlamıştır. Ayrıca, İpek Yolu'nun önemli bir bölümünü kontrol altına alarak bölgesel hakimiyet kurmuştur. Mete Han'ın ölümüyle Asya Hun Devleti kuzey ve güney olarak ikiye ayrılmış, ardından Avrupa'ya doğru yönelmiş ve Avrupa'da büyük göçlere sebep olmuştur.
Sayfa 44 Cevapları
Soru: İlk Türk devletlerinin siyasi özelliklerinden hangisi daha çok dikkatinizi çekti? Neden?
Cevap: İlk Türk devletlerinde ordu-millet anlayışı ve kadın-erkek herkesin savunmaya katılması en çok dikkatimi çeken özellik oldu. Bu durum, Türk toplumunun savaşa ve savunmaya verdiği önemin bir göstergesidir. Ayrıca, hükümdarın gücünü "Gök Tanrı"dan aldığına inanılması, hükümdarlara olan inanç ve sadakati güçlendiren önemli bir unsurdur.
Sayfa 45 Cevapları
Soru: Orta Asya'nın hangi özellikleri Türklerin konargöçer yaşam sürmelerine sebep olmuştur?
Cevap: Orta Asya'nın geniş bozkırları ve sert iklim koşulları, Türklerin konargöçer bir yaşam sürmesinde etkili olmuştur. Hayvancılık, temel geçim kaynağı olduğundan, hayvanların mevsimsel göçlerle otlak bulması gerekiyordu. Ayrıca, tarım yapmaya elverişsiz topraklar ve iklim koşulları, bu göçebe yaşamın sürdürülmesine neden olmuştur.
Sayfa 46 Cevapları
Soru: Pazırık'ta bulunan eserlerden hareketle Türklerin yaşamlarıyla ilgili neler söyleyebiliriz?
Cevap: Pazırık'ta bulunan eserler, Türklerin sanat anlayışını, hayvancılık ve göçebe yaşamla olan bağlarını gösterir. Halı ve kumaş üzerindeki hayvan figürleri, onların hayvancılıkla yakından ilişkili olduğunu, kullanılan keçe ve renkli desenler ise sanat ve zanaata verdikleri önemi yansıtır. Ayrıca, bu eserler Türklerin estetik anlayışlarının da gelişmiş olduğunu göstermektedir.
Sayfa 47 Cevapları
Soru: I. Göktürk Devleti sınırları ile II. Göktürk Devleti sınırları arasında hangi farklılıkları görüyorsunuz?
Cevap: I. Göktürk Devleti daha geniş bir coğrafyayı kapsarken, II. Göktürk Devleti'nin sınırları özellikle doğu ve batı bölgelerinde daha daralmış görünmektedir. I. Göktürk Devleti'nin egemen olduğu topraklar, Orta Asya'nın büyük bir bölümünü içerirken, II. Göktürk Devleti'nin sınırları daha çok Orhun Vadisi ve çevresine yoğunlaşmıştır.
Sayfa 48 Cevapları
Soru 1: Kağan'ın görevleri nelerdir?
Cevap: Kağan, ülkesini yönetmek, halkını korumak ve refahını sağlamakla görevlidir. Ayrıca kağan, halkını düşmanlardan koruyup, savaşları yönetir ve barış sağlamak için önemli kararlar alır.
Soru 2: Türk devletlerinin yıkılmasının sebepleri nelerdir?
Cevap: Türk devletlerinin yıkılmasının başlıca sebepleri, iç çekişmeler, yönetimde zayıflık, dış tehditler ve komşu devletlerin saldırılarıdır. Ayrıca ekonomik zayıflık ve siyasi otoritenin kaybolması da önemli faktörlerdir.
Soru 3: Türk milletine verilen öğüt nedir?
Cevap: Türk milletine verilen öğüt, birlik ve beraberlik içinde olmaları, kağana ve devlete sadık kalmaları ve kendi aralarındaki anlaşmazlıkları çözerek güçlü bir millet olmalarıdır.
Soru 4: Göktürk Devleti’nin siyasal özellikleri nelerdir?
Cevap: Göktürk Devleti, güçlü bir askeri yapıya sahip olup, geniş topraklara hükmetmiştir. Ayrıca Göktürk Devleti, kağan liderliğinde, merkezi bir yönetim yapısı ve askeri stratejilere dayalı bir siyasi güce sahiptir.
Sayfa 50 Cevapları
Soru 1: Yukarıdaki eserler Göktürklerin ekonomik ve kültürel özellikleriyle ilgili hangi bilgileri vermektedir?
Cevap: Eserler, Göktürklerin ticari ve ekonomik anlamda gelişmiş bir toplum olduğunu göstermektedir. Maden işçiliği, tekstil ve süsleme sanatlarında ileri düzeyde olduklarını, aynı zamanda sanat ve zanaatın Göktürklerde önemli bir yere sahip olduğunu ifade etmektedir.
Soru 2: İlk Türk devletlerinde devlet yönetiminin demokratik bir nitelik taşıdığı söylenebilir mi? Tartışınız.
Cevap: Evet, ilk Türk devletlerinde demokratik nitelikler görülmüştür. Kurultay gibi meclisler, halkın ve ileri gelenlerin söz sahibi olmasına olanak tanımış, kağan tek başına karar vermemiştir. Ancak bu demokrasi bugünkü anlamda değildir; daha çok ileri gelenlerin söz hakkı olduğu bir yönetim biçimidir.
Sayfa 51 Cevapları
Soru 1: Aşağıdaki eserler Orta Asya’nın hangi kaynaklara sahip olduğunu göstermektedir?
Cevap: Eserler, Orta Asya’da tarım, madencilik ve hayvancılık gibi kaynakların yaygın olduğunu göstermektedir. Keçe, madeni eşyalar ve ahşap eserler, Göktürklerin bu alanlarda gelişmiş bir medeniyet olduğunu ve bu kaynakları etkin bir şekilde kullandıklarını gösterir. Ayrıca, Nevruz Bayramı gibi kültürel etkinlikler, tarım ve hayvancılıkla ilişkilendirilen doğa ile olan güçlü bağlarını ifade eder.
Soru 2: Ergenekon Destanı’nda Göktürklerin ekonomik faaliyetlerinden hangilerine değinilmiştir?
Cevap: Ergenekon Destanı, Göktürklerin demircilik ve tarım faaliyetlerini vurgulamaktadır. Destanda demir madenlerini kullanarak dağları eritip yol açtıkları anlatılmaktadır, bu da demircilikteki ustalıklarını gösterir. Ayrıca, hayvancılık ve tarımla geçimlerini sürdüren bir toplum oldukları ifade edilmektedir.
Sayfa 52 Cevapları
Bu etkinlikte yer alan sorulara Asya Hun ve Göktürk Devletleri dönemine göre cevaplar verilebilir:
1- Günlük yaşamınız nasıldır?
Günlük yaşamımızda göçebe bir hayat sürüyoruz. Yazın yaylalara, kışın daha sıcak bölgelere göç ediyoruz. At sırtında çok vakit geçiriyor, hayvancılık ve tarım faaliyetleri ile geçimimizi sağlıyoruz.
2- Çevrenizde hangi ekonomik faaliyetler yapılmaktadır?
Hayvancılık başlıca ekonomik faaliyettir. Ayrıca, demircilik gibi zanaatlarla uğraşırız. İpek Yolu’nun kontrolü ticaret açısından büyük önem taşıyor.
3- Ulaşımınızı hangi araçlarla sağlıyorsunuz?
Ulaşımımızı at ve develer ile sağlıyoruz. Uzun mesafeli göçler sırasında atlar en önemli ulaşım aracımızdır.
4- Başlıca yiyecek ve içecekleriniz nelerdir?
Başlıca yiyeceklerimiz et ve süt ürünleridir. Yoğurt, kımız gibi içecekleri de tüketiyoruz.
5- Evinizin özellikleri nelerdir?
Evlerimiz, göçebe yaşam tarzına uygun olarak çadırlardır. Bu çadırlar kolayca sökülüp başka bir yere taşınabilir.
6- Hangi bayramları kutluyor ve bu bayramlarda ne tür kutlamalar yapıyorsunuz?
Nevruz Bayramı bizim için çok önemli. Baharın gelişiyle kutlamalar yapıyoruz. Kurban keser, ateş yakarak eğlenceler düzenleriz.
7- Devletinizin komşu devletlerle ilişkileri nasıldır?
Komşu devletlerle ilişkilerimiz hem ticaret hem de savaş üzerinden şekillenmektedir. Çin ile bazen savaşır, bazen ticaret yaparız. Orta Asya'da diğer boylarla da ittifaklar kurarız.
Sayfa 53 Cevapları
Uygurlar’ın yerleşik yaşama geçmesi, yaşamlarını siyasi, sosyal, ekonomik ve kültürel bakımlardan nasıl değiştirmiştir?
Uygurlar’ın yerleşik yaşama geçmesi, göçebe hayatı terk ederek daha tarıma dayalı bir ekonomi geliştirmelerine neden olmuştur. Siyasi açıdan, sınırları belirli kentler kurarak kalıcı yerleşim birimleri oluşturmuşlar ve merkezi bir yönetim geliştirmişlerdir. Ayrıca, surlarla çevrili şehirler inşa ederek savunma kapasitelerini artırmışlardır.
Sosyal açıdan, Uygurlar yerleşik hayatın gerektirdiği düzen ve yapısal gelişimlerle daha karmaşık sosyal ilişkiler geliştirmiştir. Ekonomik olarak, tarım ve ticaret Uygur Devleti’nde büyük bir önem kazanmış, şehirlerde çeşitli dükkanlar ve pazar yerleri oluşmuştur. Kültürel olarak, tapınaklar ve saraylar gibi mimari yapılar inşa edilmiştir, bu da Uygurlar’ın dini ve kültürel gelişiminde önemli bir adım olmuştur.
Sayfa 55 Cevapları
Benzerlikler
Siyasal
- Türk devletlerinde merkezi otorite güçlüydü.
- Hükümdarların yetkisi kutsal kabul edilirdi.
- Devlet yönetiminde kurultay önemli bir yer tutuyordu.
Ekonomik
- Tarım, hayvancılık ve ticaret temel ekonomik faaliyetlerdi.
- Göçebe ve yarı göçebe yaşam, ekonomik yapıyı şekillendirirdi.
- Ticaret yolları ve pazarlara yakınlık devletin ekonomisinde önemli rol oynardı.
Kültürel
- Din ve inanç sistemleri toplumun birleştirici unsurlarıydı.
- Mimari yapılar ve tapınaklar kültürel mirasın bir parçasıydı.
- Ortak bir dil ve alfabe kullanımı kültürel gelişimi etkiledi.
Farklılıklar
Siyasal
- Asya Hun Devleti'nin merkezi otoritesi Göktürklerden daha güçlüydü.
- Uygurlar, Budizm ve Maniheizm etkisiyle daha merkezi bir yönetim kurdular.
- Göktürkler ve Uygurlar yazılı hukuk kuralları geliştirirken, Hunlar daha çok geleneksel kurallar çerçevesinde yönetildiler.
Ekonomik
- Uygurlar, yerleşik yaşama geçerek tarım ve ticareti geliştirdiler.
- Hunlar daha çok hayvancılıkla uğraşırken, Uygurlar ticareti ön planda tuttular.
- Göktürkler geniş ticaret ağlarına sahipken, Uygurlar daha yerleşik tarımsal üretime dayalı bir ekonomi geliştirdiler.
Kültürel
- Hunlar göçebe kültürüyle ünlüyken, Uygurlar yerleşik hayata geçtiler.
- Uygurlar dini inançlar konusunda Budizm ve Maniheizm’i benimsediler.
- Hunlar ve Göktürkler daha çok Şamanizm etkisi altındaydılar.
Bu balık kılçığı diyagramı, Asya Hun, Göktürk ve Uygurların benzer ve farklı yönlerini açıklamaktadır.
Sayfa 56 Cevapları
Göçebe Yaşam Tarzı ve Ekonomik Faaliyetler:
- Göçebelik ve Hayvancılık: Balballar, kaya resimleri ve Uygur kağanları resimlerinde Türklerin göçebe yaşam tarzı belirgin olarak görülmektedir. Hayvancılık, özellikle at, koyun ve keçi gibi hayvanlar üzerinden yürütülen ekonomik faaliyetler çok önemli bir yere sahiptir.
- Sanat ve El Sanatları: Pasarık'ta bulunan araba ve balballar, Türklerin hem gündelik hem de dini ritüel amaçlı eserler ürettiğini gösterir. Özellikle hayvan figürleri ve taş işlemeciliği bu alandaki sanatsal beceriyi ortaya koyar.
Siyasi ve Kültürel Özellikler:
- Savunma ve Savaş: Uygur kağanları ve Pasarık'ta bulunan arabalar, Türklerin savaşçı bir toplum olduğunu göstermektedir. Göçebelik döneminde atlı savaşçılık ve yay kullanımı bu kültürün önemli özelliklerindendir.
- Simgesel Anlamlar: Kaya resimlerinde görülen motifler ve balballar, atalar kültü ve öteki dünyaya inanış gibi dini ve simgesel inanışların Türk kültüründe önemli bir yer tuttuğunu göstermektedir.
Sayfa 57 Cevapları
Coğrafi Özellikler:
- Uygur topraklarında ovadan geçen nehirler ile kanallar açılarak tarım yapılmıştır.
- Tarım için sulama sistemleri geliştirilmiş ve bahçeler ile tarlalar oluşturulmuştur.
Siyasi Özellikler:
- Hun Beyi'nin Çinli bir prenses ile evlenmesi siyasi ilişkileri göstermektedir.
- Türkler, geniş topraklarda hakimiyet kurmuş ve savaşlar yoluyla sınırlarını genişletmişlerdir.
Ekonomik Özellikler:
- Ovadan gelen suyla sulanan alanlarda tahıl tarımı yapılmıştır.
- Koyun, keçi gibi hayvanların sütü ve eti, ekonomik faaliyetlerde önemli bir yere sahiptir.
Kültürel Özellikler:
- Hun kültüründe keçeden yapılan giysiler önemli bir kültürel unsurdur.
- Eski Türk bayramlarında yapılan oyunlar ve şarkılar kültürel mirasın önemli bir parçasını oluşturur.