3. Ünite Değerlendirme Soruları ve Cevapları
A. Aşağıdaki soruların cevaplarını defterinize yazınız.
1- İnsanların kendilerine kalıcı yerleşim yerleri kurmalarının nedenlerini açıklayınız.
İnsanlar kalıcı yerleşim yerleri kurarken genellikle doğal kaynaklara erişim, iklimin elverişli olması, ekonomik fırsatlar, eğitim ve sağlık hizmetlerine yakınlık gibi faktörleri göz önünde bulundururlar. Güvenli bir çevrede yaşama isteği ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayabilme durumu da bu nedenler arasındadır.
2- Türkiye’de 1927’den günümüze kent ve kır nüfusunda nasıl bir değişim yaşanmıştır?
1927’den itibaren Türkiye’de kır nüfusu giderek azalmış, buna karşın kent nüfusu hızla artmıştır. Özellikle sanayileşme, hizmet sektörünün büyümesi ve eğitim olanaklarının kentlerde yoğunlaşması, insanların kırsaldan şehirlere göç etmesine yol açmıştır.
3- Sanayi faaliyetleri nüfus dağılımını nasıl etkiler? Açıklayınız.
Sanayi faaliyetleri, iş olanakları sağlayarak nüfusun bu bölgelere göç etmesine neden olur. Bu durum sanayi bölgelerinde nüfus yoğunluğunu artırırken, kırsal alanlarda nüfusun azalmasına yol açar. Ayrıca sanayi gelişimi, kentleşmeyi teşvik eder.
4- Ülkemizde göçlerin yaşanmasının sebepleri nelerdir?
Göçlerin temel nedenleri arasında ekonomik zorluklar, işsizlik, daha iyi eğitim ve sağlık imkanlarına erişim, doğal afetler ve güvenlik sorunları yer alır. İnsanlar, daha iyi yaşam koşulları ve fırsatlar arayışıyla göç ederler.
5- Mevsimlik göçe örnek vererek açıklayınız.
Mevsimlik göç, tarım işçilerinin hasat döneminde başka bölgelere çalışmaya gitmesidir. Örneğin, pamuk veya fındık hasadı için Güneydoğu Anadolu’dan Karadeniz’e göç eden işçiler mevsimlik göç örneği oluşturur.
6- Yerleşme özgürlüğünün kısıtlanması durumlarına örnek veriniz.
Yerleşme özgürlüğü, doğal afet bölgeleri (örneğin, deprem riski yüksek alanlar), askeri bölgeler veya koruma altındaki doğal alanlarda kısıtlanabilir. Ayrıca güvenlik sorunlarının yaşandığı bölgelerde bu özgürlük sınırlandırılabilir.
B. Aşağıdaki ifadeleri verilen kavramlardan uygun olanlarla tamamlayınız (Gerekli yerlerde kavramlara uygun ekler getirebilirsiniz.).
1- Türkiye’de göç hareketleri genellikle kırdan kente doğru olmaktadır.
2- Su kaynaklarına yakınlık, yerleşmeyi etkileyen doğal faktörler arasındadır.
3- Geçerli bir sebep olmadan kişileri uzun süre havaalanında bekletmek seyahat özgürlüğünü kısıtlar.
4- Türkiye’de nüfusun yarıdan fazlası hizmet sektöründe çalışmaktadır.
5- Kentlerin demografik özelliklerine bakıldığında eğitimi nüfusun fazla olduğu görülür.
C. Aşağıdaki ifadeler doğru ise ifadelerin başındaki kutucuklara “D”, yanlış ise “Y” yazınız.
1- (Y) Dünyada ilk yerleşim yerleri Avrupa’da kurulmaya başlamıştır.
(Doğru olan: İlk yerleşim yerleri Mezopotamya ve Anadolu gibi bölgelerde kurulmuştur.)
2- (Y) Ülkemizde tarımda çalışan nüfus, sürekli artan eğilimdedir.
(Doğru olan: Tarımda çalışan nüfus, sanayileşme ve mekanizasyon nedeniyle azalmaktadır.)
3- (D) Bir İngilizce yeterlilik sınavı nedeniyle çalışmak amacıyla Türkiye’ye yerleşmeyi beyin göçüne örnek olarak verebiliriz.
(Beyin göçü, nitelikli ve eğitimli bireylerin başka ülkelere yerleşmesi anlamına gelir.)
4- (D) Suç işlenmesini önlemek amacıyla yerleşme özgürlüğü sınırlanabilir.
(Örneğin, terör riskinin olduğu bölgelerde yerleşme kısıtlanabilir.)
5- (D) Sağlık nedenleri nedeniyle seyahat özgürlüğü sınırlanabilir.
(Pandemi dönemindeki seyahat yasakları buna örnektir.)
6- (Y) Ülkemizde kadınlarda okuryazarlık oranı erkeklerden fazladır.
(Doğru olan: Kadınlarda okuryazarlık oranı erkeklere göre daha düşüktür.)
Ç. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.
1. İnsanlık tarihinde ilk yerleşim yerleri ile ilgili yargılardan hangileri doğrudur?
Cevap: D) II ve III
İlk yerleşim yerleri iklim olarak yaşamaya elverişli ve tarımsal faaliyetlere uygun alanlarda kurulmuştur. Su kaynaklarına yakınlık, çoğunlukla tercih edilen bir faktör olsa da her zaman belirleyici olmamıştır.
2. Yerleşmeyi etkileyen numaralandırılmış unsurlardan hangileri beşeri faktörler arasındadır?
Cevap: C) III ve IV
Sanayi faaliyetleri ve ulaşım yollarının üzerinde bulunma, tamamen beşeri faktörlerdir. Diğer seçenekler doğal faktörlere girer.
3. Verilen grafikten hareketle Türkiye'de nüfus yoğunluğu ile ilgili yargılardan hangilerine ulaşılabilir?
Cevap: D) I ve III
Grafik incelendiğinde nüfus yoğunluğunun sürekli arttığı ve 2019 yılında en yüksek seviyeye ulaştığı görülmektedir. Ancak 2013 yılında nüfus yoğunluğunun tam olarak 100 olduğu belirtilmemiştir.
4. Günümüzde Türkiye'deki nüfus yoğunluğunu etkileyen faktörlerden hangisinin etkisi değerlendirilen azdır?
Cevap: A) Osmanlıcılık
Osmanlıcılık, nüfus yoğunluğunu etkileyen bir faktör değildir. Günümüzde sanayi, ticaret ve turizmin etkisi çok daha fazladır.
5. Aşağıdakilerden hangisi Türkiye'nin günümüzdeki demografik özellikleriyle ilgili doğru bir ifadedir?
Cevap: A) Erkek nüfus, kadın nüfustan fazladır.
Türkiye'de erkek nüfus, kadın nüfusa oranla daha fazladır. Özellikle çalışma yaşındaki nüfusta bu fark belirgindir.
6. Ülkemizde kır nüfusunun azalmasında hangi unsurların etkili olduğu söylenebilir?
Cevap: D) I, II ve III
Kır nüfusunun azalmasında tarım topraklarının miras yoluyla parçalanması, tarımda mekanizasyonun yaygınlaşması ve eğitim ve sağlık imkanlarının kentlerde daha gelişmiş olması önemli etkenlerdir.
7. Büyük şehirlerde nüfusun artmasının neden olduğu durumlar hangilerinden oluşur?
Cevap: B) II ve IV
Büyük şehirlerde nüfus artışı altyapı sorunlarının yaşanmasına ve gecekondulaşmanın artmasına neden olur. Diğer seçenekler artışın sonuçları değildir.
8. Haritada ▲ ile gösterilen yerde nüfusun yoğun olmasında faktörlerden hangileri etkilidir?
Cevap: C) II, III ve IV
Haritada gösterilen bölgede sanayi, ticaret ve turizm gibi faktörler nüfus yoğunluğunu artırmıştır. Madencilik bu bölgenin temel nüfus yoğunluk nedeni değildir.
9. Yerleşme özgürlüğü anayasayla güvence altına alınmış olsa da bazı durumlarda kısıtlanabilir. Buna göre hangi amaçlarla yerleşme özgürlüğü kısıtlanabilir?
Cevap: D) I, II ve III
Salgın hastalıkları önleme, doğal afet risklerini önleme ve suç işlenmesini önleme gibi durumlar, yerleşme özgürlüğünün kısıtlanmasını gerektirebilir. Bu tür durumlar kamu yararını koruma amaçlıdır.
10. Aşağıdaki grafikte Türkiye İstatistik Kurumunun Türkiye’nin 2025-2080 yılları arasındaki nüfus projeksiyonu verilmiştir.
Cevap: B) II ve III
- 2040 yılında nüfus yüz milyona ulaşacaktır. Grafik incelendiğinde bu durum açıktır.
- 2080 yılında nüfusun düşüş eğilimine girdiği görülmektedir. Ancak 2070 yılına kadar sürekli artacağı ifadesi doğru değildir; grafik 2070'ten sonra bir azalma eğilimi göstermektedir.
11. Türkiye’de geçmişten günümüze göçlerin bazı özellikleri bulunmaktadır. Yanda verilen haritadaki oklar Türkiye’deki göçlerin özelliklerini göstermektedir.
Cevap: B) I ve IV
- Türkiye'deki göçlerin çoğu kırdan kente doğru gerçekleşmiştir.
- Doğudan batıya doğru olan göçler de haritada gösterilen özellikler arasında yer almaktadır.
- Güneyden kuzeye doğru bir göç eğilimi Türkiye için belirgin bir durum değildir.