Sayfa 143 – 12. Etkinlik: Difüzyon ve Osmoz
1. Yönerge – Deneyin Hazırlanması
Soru: Hipotonik ve hipertonik ortamlarda bekletilen patateslerin ağırlıklarında ve dokusal özelliklerinde meydana gelen değişimleri inceleyerek, difüzyon ve osmoz olayları hakkında çıkarım yapabilecek bir deney tasarlayınız.
Hipotonik ortamda (saf su gibi düşük tuz yoğunluğu olan çözelti):
- Su, osmoz yoluyla patatesin içine girer.
- Patatesin ağırlığı artar, sertleşir ve daha diri hale gelir.
Hipertonik ortamda (yüksek tuz yoğunluğu olan çözelti):
- Su, osmoz yoluyla patatesin dışına çıkar.
- Patatesin ağırlığı azalır, buruşur ve yumuşar.
2. Yönerge – Deneyde Kullanılan Değişkenler
Soru: Deneyde kullanılan bağımlı ve bağımsız değişkenleri yazınız.
✅ Bağımsız değişken: Tuz çözeltisinin yoğunluğu (g tuz/ml su)
✅ Bağımlı değişken: Patatesin ağırlık ve sertlik değişimi
✅ Kontrol edilen değişkenler: Patateslerin boyutu, deney süresi, ortam sıcaklığı
3. Yönerge – Deney İçin Örnek Tablo
Soru: Deneyde kullanılan farklı ortamların yoğunluğu ve bekleme sürelerini tabloya ekleyiniz.
| Patatesin Bekletileceği Ortam (Tuz Yoğunluğu) | Patatesin Planlanan Bekletilme Süresi (dakika/saat) |
|---|---|
| %0 (Saf Su - Hipotonik) | 1 saat |
| %2 Tuzlu Su | 1 saat |
| %5 Tuzlu Su | 1 saat |
| %10 Tuzlu Su (Hipertonik) | 1 saat |
✅ Sonuç:
- Hipotonik ortamda patates şişer, sertleşir ve ağırlık kazanır.
- Hipertonik ortamda patates buruşur, yumuşar ve ağırlık kaybeder.
Sayfa 144 – Deneyin Uygulama Adımları
4. Yönerge – Deneyin Basamakları
Soru: Tasarladığınız deneyin uygulama basamaklarını maddeler hâlinde yazınız.
✅ Deney Basamakları:
1️⃣ Patatesleri eşit büyüklükte kesin ve tartarak başlangıç ağırlıklarını ölçün.
2️⃣ Patates dilimlerini farklı tuz yoğunluklarına sahip çözeltilere yerleştirin.
3️⃣ Belirli bir süre bekletin (örneğin 1 saat).
4️⃣ Bekleme süresi sonunda patateslerin ağırlığını ve sertliğini ölçün.
5️⃣ Sonuçları karşılaştırarak hipotonik, izotonik ve hipertonik ortamların etkisini gözlemleyin.
5. Yönerge – Deney Sonuçları Tablosu
Soru: Deney sonunda elde edilen bulguları aşağıdaki tabloya uygun şekilde doldurunuz.
| Bekletilen ortam | Bekleme öncesi ağırlık (g) | Bekleme sonrası ağırlık (g) | Sertlik derecesi (1-5) |
|---|---|---|---|
| %0 Tuzlu Su (Hipotonik) | 10 g | 12 g | 5 (Çok sert) |
| %2 Tuzlu Su | 10 g | 11 g | 4 (Ilımlı sert) |
| %5 Tuzlu Su | 10 g | 9 g | 3 (Orta) |
| %10 Tuzlu Su (Hipertonik) | 10 g | 8 g | 2 (Yumuşak) |
✅ Hipotonik ortamda su giriş yaptığı için ağırlık artmıştır.
✅ Hipertonik ortamda su dışarı çıktığı için ağırlık azalmıştır.
Sayfa 145 – Kontrol Noktası (Osmoz Deneyi)
6. Yönerge – Deney Değişkenleri
1. Soru: Deney düzeneğindeki bağımlı ve bağımsız değişkenleri yazınız.
✅ Bağımlı değişken: Huni içindeki sıvı seviyesinin değişimi
✅ Bağımsız değişken: Şeker çözeltisinin yoğunluğu
✅ Kontrol edilen değişkenler: Çözeltinin miktarı, ortam sıcaklığı, hunilerin büyüklüğü
7. Yönerge – Sıvı Seviyesi Değişiklikleri ve Nedenleri
2. Soru: Hunilerde sıvı seviyesinde meydana gelen değişiklikleri ve nedenlerini açıklayınız.
A hunisi: Sıvı seviyesi artar.
✅ Neden: Huninin içindeki çözelti dış ortamdan daha yoğundur. Bu nedenle su, osmoz etkisiyle dışarıdan içeriye girer.
B hunisi: Sıvı seviyesi değişmez.
✅ Neden: Huninin içindeki çözelti ile dış ortamdaki çözelti eşit yoğunluktadır (izotonik ortam). Bu yüzden net su hareketi olmaz.
C hunisi: Sıvı seviyesi azalır.
✅ Neden: Huninin içindeki çözelti dış ortama göre daha az yoğundur. Bu yüzden su, osmoz etkisiyle dışarı çıkar ve sıvı seviyesi düşer.
Sonuç ve Değerlendirme
✅ Deney, osmoz olayını açıkça göstermektedir.
✅ Sıvı seviyelerinin değişimi, hücre zarından madde geçişlerini anlamak için önemli bir gözlem sağlamaktadır.
✅ Farklı ortamlarda patateslerin ve hunilerin sıvı değişimi, hipotonik, izotonik ve hipertonik çözeltilerin etkilerini anlamamızı sağlar.