3. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları
9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları (Sayfa 132)
Soru: 1-3. soruları aşağıda verilen tabloya göre cevaplayınız.
Soru 1: Rüzgârın donma riski oluşturduğu koşullarla ilgili hangi genellemeye ulaşılabilir?
Cevap: Rüzgâr hızı arttıkça, sıcaklık ne kadar yüksek olursa olsun donma riski artar. Özellikle -10°C ve altındaki sıcaklıklarda, rüzgâr hızının artması vücut ısısının kaybını hızlandırır ve donma riskini büyük ölçüde artırır. Tabloya göre, rüzgârın 50 km/sa hızına ulaştığı koşullarda donma riski çok ciddi bir boyuta ulaşmaktadır.
Soru 2: Rüzgârın soğutucu etkisini bilmek neden önemlidir? Rüzgâr ve sıcaklık değerlerinin insan sağlığı ve sokak hayvanları için risk oluşturduğu zamanlarda neler yapılabilir?
Cevap: Rüzgârın soğutucu etkisi, düşük sıcaklıklarda vücut ısısını hızla düşürebilir. Bu durum, donma ve hipotermi gibi sağlık sorunlarına yol açar. Bu etkiyi bilmek, özellikle riskli hava koşullarında uygun önlemler almak için önemlidir.
Alınabilecek Önlemler:
- İnsanlar için sıcak kıyafetler giyilmeli ve dışarıda kalma süresi azaltılmalıdır.
- Sokak hayvanları için barınaklar kurulmalı ve yiyecek sağlanmalıdır.
- Özellikle açık alanlarda çalışanlar, rüzgârın etkisine karşı koruyucu ekipman kullanmalıdır.
Soru 3: Tablodaki bilgilere göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?
A) Rüzgâr hızı sakin ise rüzgârın soğutucu etkisi yoktur.
B) Büyük risk olması için rüzgâr hızı 30 km/sa. üzerinde olmalıdır.
C) Rüzgâr hızı 40 km/sa. ve sıcaklık -20°C ise artan risk vardır.
D) Sıcaklık -5°C ve üzerinde ise rüzgâr artan risk oluşturmaz.
E) Rüzgârın hızı 50 km/sa. ve sıcaklık -15°C ise ısı kaybı -41°C’tur.
Cevap: A
Açıklama: Tabloya göre rüzgâr hızı sakin olsa bile, rüzgârın soğutucu etkisi tamamen sıfır değildir. Hissedilen sıcaklık, rüzgârın etkisiyle daha düşük olabilir. Bu nedenle, A seçeneği yanlış bir genelleme yapmaktadır.
9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları (Sayfa 133)
Soru: 4-8. soruları aşağıda verilen haritaya göre cevaplayınız.
Soru 4: Haritada A ve B ile gösterilen yerler arasındaki iklim farklılıklarının gerekçelerini açıklayınız.
- A noktası: Karadeniz kıyısında yer aldığı için Karadeniz iklimi hâkimdir. Deniz etkisi nedeniyle ılıman sıcaklıklar ve yıl boyunca düzenli yağış görülür.
- B noktası: İç Anadolu Bölgesi'nde yer alır. Karasal iklim etkisi altındadır; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlıdır.
Bu farklılıkların temel nedeni, denizden uzaklık ve yükselti farkıdır.
Soru 5: Haritada C ve Ç ile gösterilen yerlerde benzer iklim özelliklerinin görülmesini yer şekillerinin iklim üzerindeki etkileri açısından açıklayınız.
- C ve Ç noktaları: Batı Anadolu’da, Ege Bölgesi'nde yer alır. Bu bölgede dağlar denize dik uzanır, bu nedenle deniz etkisi iç kesimlere kadar ulaşır.
- Her iki noktada da Akdeniz iklimi hâkimdir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılıman ve yağışlıdır.
Yer şekilleri, deniz etkisinin iç bölgelere kadar yayılmasına olanak sağlamaktadır.
Soru 6: Haritada C ve D ile gösterilen yerler arasındaki iklim farklılıklarının gerekçelerini açıklayınız.
- C noktası: Ege Bölgesi’nde, deniz etkisine açık bir konumdadır. Bu nedenle Akdeniz iklimi görülür.
- D noktası: Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alır ve karasal iklim etkisi altındadır. Bu bölgede yazlar sıcak, kışlar ise soğuk ve kar yağışlıdır.
Bu farklılık, denizden uzaklık ve yükseltiden kaynaklanmaktadır. D noktası yüksek rakımlı olduğu için sıcaklık daha düşüktür.
Soru 7: Haritada E ve F ile gösterilen yerlerdeki iklim koşullarının farklılaşmasında etkili olan faktörleri yorumlayınız.
- E noktası: Akdeniz Bölgesi'nde, deniz etkisine açık bir konumda yer alır. Akdeniz iklimi etkisi görülür; yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılıman ve yağışlıdır.
- F noktası: Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde yer alır. Burada karasal iklim ve yarı kurak iklim hâkimdir. Yazlar çok sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk geçer.
Bu farklılık, E noktasının deniz etkisine açık olması, F noktasının ise iç bölgelerde ve daha sıcak bir kara ikliminde yer almasıdır.
Soru 8: Türkiye’nin mutlak konum özelliklerinin Türkiye’nin iklim özellikleri üzerindeki etkilerini açıklayınız.
Cevap: Türkiye, 36°-42° kuzey enlemleri arasında yer aldığı için ılıman kuşakta bulunmaktadır. Bu konum, Türkiye'nin dört mevsimi belirgin olarak yaşamasını sağlar.
- Kuzeyde: Karadeniz kıyılarında ılıman ve yağışlı bir iklim görülür.
- Güneyde: Akdeniz kıyılarında yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılıman ve yağışlıdır.
- İç Bölgelerde: Denizden uzaklık nedeniyle karasal iklim etkisi görülür; yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır.
Mutlak konum, Türkiye’nin iklim çeşitliliğinin en önemli nedenlerinden biridir.
9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları (Sayfa 134)
Soru: 9-14. soruları aşağıdaki bilgilere göre cevaplayınız.
Soru 9: Gruptaki öğrenciler, yapacakları iklim grafiğinin amacına yönelik farklı fikirler sunmuşlardır. Bu fikirlerden hangisi veya hangileri grafiğin amacı olabilir?
- İklim istasyonuna ait sayısal verileri görselleştirmek ve iklim özelliklerini kolayca açıklanabilir hale getirmek. (✓)
- İklim istasyonunda yağış ve sıcaklıkta zamana bağlı değişimleri görebilmek. (✓)
Amaç olmayanlar: - İklim istasyonundaki biyoçeşitliliği görselleştirebilmek.
- İklim istasyonundaki haftalık hava durumunu raporlaştırabilmek.
- İklim istasyonundaki beşerî etkenleri açıklayabilmek.
Açıklama: İklim grafikleri, sıcaklık ve yağış verilerini zamana bağlı olarak görselleştirmek amacı taşır. Biyoçeşitlilik veya haftalık hava durumu bu grafiklerin amacı değildir.
Soru 10: Gruptaki öğrenciler, iklim verilerini görselleştirmek için örnek olarak bir grafik kullanmaya karar vermişlerdir. Bu grafiği seçmelerinin iklim verilerini görselleştirmedeki avantajları nelerdir?
Cevap: Bu grafik, sıcaklık ve yağış verilerini aynı anda gösterdiği için şu avantajlara sahiptir:
- Mevsimsel değişiklikleri anlamayı kolaylaştırır.
- Sıcaklık ve yağışın karşılaştırmalı bir şekilde analiz edilmesine olanak tanır.
- İklim tipinin (örneğin Akdeniz, Karasal, Karadeniz iklimi) kolayca belirlenmesini sağlar.
- Grafik, görsellik açısından kolay bir okuma imkânı sunar.
Soru 11: Grup, iklim grafiğinin türünü belirledikten sonra iklim istasyonuna ait verileri toplamıştır. Buna göre:
Kaynaklar:
- Güvenli hizmet sunan genel ağ sayfaları (gov, edu uzantılı).
- Bilimsel makaleler.
- Bilimsel kitaplar.
Soru: Bu kaynaklardan hangileri, iklim verilerinin elde edilmesinde güvenilir niteliğe sahiptir?
Cevap: E) I, II ve III
- Gov ve edu uzantılı kaynaklar, resmi ve bilimsel güvenilirlik taşır.
- Bilimsel makaleler, akademik düzeyde araştırmalara dayanır.
- Bilimsel kitaplar, onaylanmış bilgileri içerir.
Bu nedenle tüm bu kaynaklar, iklim verilerinin güvenilir şekilde elde edilmesine katkı sağlar.
9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları (Sayfa 135)
Soru 12: Grup, güvenilir kaynaklardan iklim verilerini elde etmiş ve buna göre aşağıdaki tabloda kullanacağı verileri sınıflandırmıştır. Bu tabloda harflerle belirtilen verilerden hangileri iklim grafiğini yapmak amacıyla grup tarafından kullanılmıştır?
Cevap: Tabloda kullanılan veriler:
- A (Ortalama Sıcaklık): Grafikte aylık sıcaklık değişimlerini göstermek için kullanılmıştır.
- F (Aylık Toplam Yağış): Yağış değerlerini görselleştirmek için kullanılmıştır.
Not: İklim grafikleri, genellikle sıcaklık ve yağış verilerini göstermek için tasarlandığından, bu iki veri temel alınmıştır.
Soru 13: Grup, seçilen iklim grafiğinin türüne göre verileri aşağıdaki grafikte görselleştirmiştir. Hazırlanan grafik ve tabloda eksik olan bilgileri doldurunuz.
- En sıcak ay: Temmuz
- En sıcak ayın ortalama sıcaklığı: 31,8°C
- En soğuk ay: Ocak
- En soğuk ayın ortalama sıcaklığı: -24,9°C
- En çok yağış düşen mevsim: İlkbahar
- En çok yağış düşen ay: Mayıs
- En kurak mevsim: Yaz
- Yıllık toplam yağış miktarı: 392,4 mm
- İklim türünün adı: Karasal İklim
Soru 14: Grup tarafından oluşturulan iklim grafiğinin kullanım amaçlarıyla ilgili örnekler veriniz.
Cevap: Bu grafik, iklim verilerini analiz ederek farklı alanlarda kullanılabilir:
- Tarım Planlaması: Yağış miktarlarına göre ürün ekimi ve sulama düzenlemeleri yapılabilir.
- Enerji Tüketimi: Mevsimsel sıcaklık değişimlerine göre enerji talebi (ısınma veya soğutma) planlanabilir.
- Sağlık Önlemleri: Mevsimsel sıcaklık ve yağış değişimlerinin hastalıklar üzerindeki etkileri incelenebilir.
- Turizm: Mevsimsel veriler, bölgenin turizm potansiyelini değerlendirmede yardımcı olabilir.
- Ulaşım ve Altyapı: Aşırı sıcaklık veya yağış dönemlerinde altyapı hazırlıkları yapılabilir.
9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları (Sayfa 136)
Soru 15: Kuzey yarım kürenin ılıman kuşağında yıllık ortalama sıcaklığın 1 °C artması durumunda aşağıdaki ülkelerden hangisi bu durumdan daha az etkilenir?
Cevap: D) Sudan
Açıklama: Sudan, ılıman kuşakta değil, tropikal kuşakta yer almaktadır. Bu nedenle, ılıman kuşaktaki sıcaklık artışlarından diğer ülkelere göre daha az etkilenir.
Soru 16: Aşağıdakilerden hangisi, sıcaklık değişimlerinin Alpin dağ kuşağında göçe imkân vermemesinden dolayı yok olma tehlikesi ile karşı karşıya olan bitkilerden değildir?
Cevap: A) Kaktüs
Açıklama: Kaktüs, sıcak ve kurak iklimlere uyum sağlamış bir bitkidir. Alpin dağ kuşağında yetişmediği için sıcaklık değişimlerinden doğrudan etkilenmez. Kardelen, menekşe, yıldız çiçeği ve zambak ise serin ve yüksek rakımlı bölgelerde yaşar, bu nedenle yok olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.
Soru 17: Yıllık ortalama sıcaklık değerlerinde meydana gelebilecek artışların en fazla etkilediği afet türü aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: D) Orman yangınları
Açıklama: Sıcaklık artışları, kuraklık ve bitki örtüsündeki kuruma nedeniyle orman yangınlarının sıklığını ve yayılımını artırır. Diğer afet türleri doğrudan sıcaklık değişimlerine bağlı değildir.
9. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları (Sayfa 137)
18-21. Soruları Aşağıda Verilen Haritalara Göre Cevaplayınız
Soru 18: Her iki haritada verilen tarih aralıklarında Dünya sıcaklık ortalamalarında nasıl bir değişim yaşanmıştır? Açıklayınız.
Cevap: 1880-1884 yılları arasında dünya genelinde sıcaklık ortalamaları daha düşük ve dengeli bir dağılım göstermiştir. 2015-2019 yılları arasında ise küresel sıcaklık artışında belirgin bir yükseliş yaşanmıştır. Bu dönemde, özellikle Kuzey Yarım Küre ve kutup bölgelerinde sıcaklıklar dramatik bir şekilde artmıştır.
Soru 19: Verilen tarih aralıklarında sıcaklık ortalamalarında yaşanan değişimin Kuzey Yarım Küre’de daha belirgin olmasının nedenleri nelerdir?
- Kuzey Yarım Küre’de kara alanlarının daha fazla olması, bu alanların hızlı ısınmasına yol açmıştır.
- Sanayileşmenin ve şehirleşmenin yoğunluğu, sera gazı salınımını artırmıştır.
- Arktik bölgelerde buzulların erimesi, daha fazla güneş ışığının emilmesine ve sıcaklık artışının hızlanmasına neden olmuştur.
Soru 20: Haritalarda verilen tarih aralıklarında Kuzey Yarım Küre’nin sıcaklık ortalamalarında yaşanan artışın mevsim döngüleri üzerindeki etkileri nelerdir?
- Yaz mevsimi daha uzun ve sıcak, kış mevsimi ise daha kısa ve ılıman geçmektedir.
- Mevsimlerin düzeni bozulmuş, geçiş mevsimleri (ilkbahar ve sonbahar) daha kısa sürede yaşanmıştır.
- Kar ve buzulların erimesi nedeniyle kış mevsiminde kar örtüsü azalmış, ekosistemler üzerinde ciddi etkiler oluşmuştur.
Soru 21: Kuzey Yarım Küre’de mevsim döngülerinde yaşanan değişimin etkileri nelerdir?
- Tarımsal Üretim: Mevsim kaymaları, tarım ürünlerinin ekim ve hasat dönemlerini değiştirmiştir.
- Ekosistem: Bitki ve hayvan türlerinin yaşam alanları etkilenmiş, göç ve üreme döngüleri değişmiştir.
- Su Kaynakları: Kar ve buzulların erimesi, su kaynaklarının azalmasına ve kuraklık riskinin artmasına yol açmıştır.
- İnsan Yaşamı: Uzun süren sıcak yazlar, enerji tüketimini artırmış, sağlık problemlerini ve orman yangınlarını tetiklemiştir.