Akıl Yürütme ve Akıl Yürütme Türleri
Sayfa 58 Düşünelim Cevapları
Soru: Aşağıdaki ifadeleri inceleyerek bu ifadelerde sonuca nasıl ulaşıldığını ve hangi sebeplerin hangi sonuçları ortaya koyduğunu tartışınız.
1- Bütün balıklar solungaç solunumu yaptığından benim palyaço balığım da solungaç solunumu yapar.
- Sebep: Bütün balıkların solungaç solunumu yapması.
- Sonuç: Palyaço balığımın da solungaç solunumu yapacağı.
- Açıklama: Genel bir yargıdan özel bir sonuca ulaşılmıştır. Tüm balıkların solungaç solunumu yaptığı bilgisine dayanarak, palyaço balığının da bu özellikte olduğu kabul edilmiştir.
2- Evimdeki menekşeyi, sardunyayı ve ortancaları sulamadığımda solduklarını gözlemliyorum. Demek ki bütün çiçeklerin suya ihtiyacı var.
- Sebep: Menekşe, sardunya ve ortancaların susuz kaldıklarında solması.
- Sonuç: Bütün çiçeklerin suya ihtiyacı olduğu sonucuna varılmıştır.
- Açıklama: Kendi çiçeklerinden hareketle genel bir çıkarım yapılmıştır. Bu çıkarım, gözlemlerden yola çıkarak tüm çiçeklerin suya ihtiyaç duyduğu sonucuna ulaşmayı sağlamıştır.
3- Muhabbet kuşum kelimeleri tekrarlıyor. Eylül’ün de muhabbet kuşu var. O hâlde Eylül’ün muhabbet kuşu da kelimeleri tekrarlayacaktır.
- Sebep: Kendi muhabbet kuşumun kelimeleri tekrarlaması.
- Sonuç: Eylül’ün muhabbet kuşunun da kelimeleri tekrarlayacağı varsayılmıştır.
- Açıklama: Kişisel deneyimlerden yola çıkarak başkasının muhabbet kuşunun da aynı davranışı sergileyeceği tahmin edilmiştir.
4- Yediğim yemekten sonra midemin bulanması, başımın ve karnımın ağrıması üzerine bir gıda zehirlenmesi yaşadığımı düşünüyorum.
- Sebep: Yemekten sonra mide bulantısı, baş ve karın ağrılarının ortaya çıkması.
- Sonuç: Gıda zehirlenmesi yaşandığına karar verilmiştir.
- Açıklama: Fiziksel belirtiler ve önceki tecrübeler dikkate alınarak, belirtilerin gıda zehirlenmesine işaret ettiği sonucuna varılmıştır.
Uygulama
Soru: Aşağıdaki metinde yer alan kanıtlayan ve kanıtlanan önermeleri belirleyerek ilgili kutucuklara yazınız.
- Kanıtlanan önerme: Gıda zehirlenmesi yaşadığımı düşünüyorum.
Kanıtlayan önermeler:
- Yediğim yemekten sonra midemin bulanması.
- Başımın ve karnımın ağrıması.
Sayfa 59 Uygulama Cevapları
Soru: Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz. Bu örneklerde yer alan akıl yürütmeleri oluşturan öncülleri ve sonucu yazınız.
1. Örnek:
Öncüller:
- Kamil, telefonu Tuğçe’den ödünç aldı.
- Telefon Tuğçe’ye ait.
- Sonuç: Kamil, telefonu Tuğçe’ye geri vermelidir.
2. Örnek:
Öncüller:
- Deniz üşütmüş ve hastalanmış.
- Öğretmen, Deniz’e kalın giyinmesini tavsiye etmişti.
- Sonuç: Eğer Deniz, öğretmenin tavsiyesine uysaydı, hasta olmazdı.
Sayfa 60 Cevapları
Soru: Yukarıdaki örneklerde sonuçlara hangi gerekçelere dayanılarak ulaşılmış olabilir?
Cevap: Sonuçlara mantıklı çıkarımlar ve gözlemler yoluyla ulaşılmıştır. Örneklerde şu gerekçelere dayanılmıştır:
- Kamil örneğinde: "Ödünç alınan bir eşya geri verilmelidir" ilkesine dayanarak, Kamil'in telefonu geri vermesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
- Deniz örneğinde: "Soğuk hava kalın giyinmeyi gerektirir" düşüncesine dayanarak, hastalığın önlenebileceği sonucu çıkarılmıştır.
- Sherlock Holmes örneğinde: Fiziksel izler ve gözlemlerden yola çıkarak kişinin mesleği ve yaşadığı koşullar hakkında çıkarımlar yapılmıştır.
- Televizyon örneğinde: Aynı marka ve model televizyonların benzer çalışma prensiplerine sahip olduğu düşüncesiyle sonuç çıkarılmıştır.
- Market sahibi örneğinde: Hırsızın büyük miktarda yeni banknotlara sahip olabileceği düşüncesine dayanarak, müşterinin hırsız olabileceği tahmini yapılmıştır.
Soru: Bu akıl yürütmelerde öncüllerin sonuca ulaşmadaki işlevi nedir?
Cevap: Öncüller, akıl yürütmenin temel taşlarıdır. Her bir öncül, doğru ve tutarlı bir sonuca ulaşmak için gereken bilgileri sağlar. Öncüller ne kadar sağlam ve tutarlı olursa, sonuç da o kadar güçlü ve güvenilir olur. Bu akıl yürütme sürecinde, öncüller sonucu doğrudan etkiler ve sonucun doğruluğunu belirler.