9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları (MEB Yayınları) – Sayfa 231-232
Ders İçi Çalışma
Soru: Okuduğunuz metin bir romandan alınmış olabilir mi? Gerekçeleriyle söyleyiniz.
Cevap: Bu metin bir romandan alınmış olamaz, çünkü gerçeküstü unsurlar içerir ve masal özellikleri taşır. Billur Köşk gibi olağanüstü tasvirler, masallara özgüdür. Ayrıca, metin sözlü anlatım kalıplarıyla yazılmış olup, romanlardaki detaylı karakter gelişimi ve neden-sonuç ilişkisi bulunmamaktadır. Bu yüzden masal türüne daha yakındır.
Ders İçi Çalışma
1. a) Çalıkuşu adlı romandan alınan aşağıdaki bölümleri okuyunuz.
b) Bu bölümlerdeki cümle yapılarını ve yazarın anlatım tarzında görülen özellikleri aşağıdaki tabloya işaretleyiniz.
| Özellikler | I | II | III |
|---|---|---|---|
| Virgül ve noktalı virgüllerle bağlanan uzun cümleler kullanılmıştır. | ✅ | ✅ | |
| İsimleri niteleyen, fiilleri belirten sözcükler kullanılmıştır. | ✅ | ✅ | |
| Anlatım, okurda merak uyandıracak şekilde ilerlemektedir. | ✅ | ✅ | |
| Anlamı bilinmeyen sözcükler okumayı ve anlamayı etkilemektedir. | ✅ | ||
| Uzun cümlelerin yanında kısa cümleler de kullanılmıştır. | ✅ | ✅ | |
| Cümlelerde anlama katkı sağlamayan sözcükler kullanılmamıştır. | ✅ | ✅ | ✅ |
| Anlatımda karşılıklı konuşmalardan yararlanılmıştır. | ✅ |
Bu tablo, Çalıkuşu romanından alınan bölümlerin anlatım tarzını ve cümle yapılarını gösterir. I. ve II. bölümlerde betimleyici anlatım ön plandayken, III. bölümde karşılıklı konuşmalara dayalı bir diyalog kullanılmıştır.
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları (MEB Yayınları) – Sayfa 233
1. Çalıkuşu adlı romanın en beğendiğiniz bölümünü betimleyici ya da açıklayıcı bir paragraf olarak yazınız.
Munise’nin karlı havada kaybolduğu bölüm oldukça etkileyicidir. Feride, gece duyduğu sesin kaynağını merak eder ve korkuyla araştırmaya başlar. Sonunda Munise’yi donmak üzereyken bulur. Feride’nin şefkati ve koruyuculuğu bu sahnede ön plana çıkar.
2. Forsa ve Eskici adlı hikâyelerle Çalıkuşu romanını dil ve anlatım özelliklerine göre karşılaştırınız.
- Forsa ve Eskici, kısa ve sade bir dille yazılmıştır.
- Forsa tarihî, Eskici ise memleket özlemi temalıdır.
- Çalıkuşu, betimlemelerle zenginleşmiş, karakter analizleri içeren uzun bir romandır.
- Hikâyeler olay odaklıdır, Çalıkuşu ise duygu ve psikolojiye daha çok yer verir.
3. Bir metinde üslup özellikleri belirlenirken nelere dikkat edilmelidir?
- Dil ve kelime seçimi: Sade mi, süslü mü?
- Cümle yapısı: Kısa mı, uzun mu?
- Anlatım türü: Betimleyici mi, öyküleyici mi?
- Bakış açısı: Birinci kişi mi, üçüncü kişi mi?
- Duygu ve atmosfer: Resmî mi, samimi mi?
9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları (MEB Yayınları) – Sayfa 234
4. Üslup hakkında yazdığınız paragrafı bir arkadaşınızla eşleşerek birbirinizle paylaşınız. Arkadaşınızla ulaştığınız ortak sonuçları yazınız.
- Üslup, yazarın kendine özgü anlatım tarzıdır.
- Kelime seçimi, cümle yapısı ve anlatım biçimi üslubu belirler.
- Yazarın duyguları, düşünceleri ve bakış açısı üsluba yansır.
- Üslup, metni kişisel ve etkileyici hale getirir.