9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 140
1. Alıştırma
Aşağıda basınç bağlamında günlük hayatı kolaylaştıran ekskavatör, sandalet ve çadır kazığı görselleri sırasıyla verilmiştir. Bu durumları kullanışlılık açısından değerlendirip aşağıdaki boşlukları uygun ifadelerle doldurunuz.
a) Ekskavatörle (kazaratar) çukur kazılırken kepçenin daha derinlere ulaşabilmesi ve basıncın artması için kepçenin dişlerinin sivri olması gerekir.
b) Kumsalda yürürken kuma batmamak ve basıncı azaltmak için sandaletin tabanının geniş olması gerekir.
c) Kampta çadır kurulurken çadır kazıklarının toprakta derine ulaşabilmesi ve basıncın artması için kazıkların ucunun sivri olması gerekir.
9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 141
2. Alıştırma - Soru ve Cevap
Soru: Günlük hayattan yukarıdakiyle benzerlik gösteren bir araç veya alet belirleyiniz. Belirlediğiniz araç veya aleti kullanışlı hâle getirmek için yapılan uygulamayı yazınız.
Durum: Yumuşak zeminlerde mobilya kullanımı.
Açıklama: Mobilyaların ayaklarına geniş tabanlı plastik veya lastik koruyucular takılır. Bu uygulama, mobilyaların zemine batmasını önler, zeminin çizilmesini ve hasar görmesini engeller.
Konfor: Mobilyaların sabit kalmasını sağlayarak rahat ve güvenli bir kullanım sunar.
Kolaylık: Kaymayı önler ve mobilyaların zeminde dengeli bir şekilde durmasını sağlar.
3. Alıştırma - Soru ve Cevap
Soru: Günlük hayatta basıncın etkisini gözlemlediğiniz üç örnek yazınız. Yazdığınız bu örneklerde basıncın etkisi artırılırsa veya azaltılırsa günlük hayatta ne gibi kolaylıklar sağlanmış olur?
Kayak ve kızak:
- Basınç Etkisi: Kullanıcı ağırlığını geniş yüzey alanına yayarak karın üzerinde batmayı önler.
- Kolaylık: Kar üzerinde kolayca hareket etmeyi ve daha az çabayla daha hızlı kaymayı sağlar.
Zımba makinesi:
- Basınç Etkisi: Ufak bir temas alanında yüksek basınç oluşturarak zımba teliyle kâğıtları kolayca deler.
- Kolaylık: Belgeleri hızlı ve güvenli bir şekilde birleştirme imkânı sunar.
Buz pateni bıçakları:
- Basınç Etkisi: İnce bıçaklar, ağırlığı küçük bir yüzeye yoğunlaştırır ve buza yüksek basınç uygular.
- Kolaylık: Buzu eriterek kaymayı kolaylaştırır, böylece rahat ve kontrollü bir şekilde hareket edilir.
9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 142
4. Alıştırma Cevapları
I. Traktörlerin arka tekerleğinin daha geniş yüzeyli seçilmesi basıncın:
- Cevap: Azalmasına (✓)
- Örnek: Tankların paletlerinin geniş yapılması, zemin üzerinde daha az basınç oluşturur.
II. Bıçağın keskin yüzeyinin ince yapılması basıncın:
- Cevap: Artmasına (✓)
- Örnek: İğnenin ince ve sivri ucu, uygulanan kuvvetin küçük bir alana yoğunlaşmasını sağlar ve basıncı artırır.
III. Kar ayakkabılarının tabanlarının geniş olması basıncın:
- Cevap: Azalmasına (✓)
- Örnek: Kumda kullanılan geniş tabanlı ayakkabılar, kişinin batmasını engelleyerek kum üzerinde daha kolay yürümesini sağlar.
IV. Fil ve deve kuşu gibi hayvanların ayak tabanları, aynı ağırlığa sahip diğer canlılara göre daha büyük olduğundan yere yaptıkları:
- Cevap: Basınç az olur (✓)
- Örnek: Deve kuşlarının büyük ve geniş ayakları, yumuşak zeminde batmadan yürümelerini sağlar.
V. Çivi ve raptiyelerin uçlarının sivri olması sonucunda:
- Cevap: Basınç artar (✓)
- Örnek: Tornavida ucunun sivri olması, vidanın başına uygulanan basıncı artırır.
9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 143
Basınç Tanımı:
- Birim yüzeye dik olarak uygulanan kuvvetin büyüklüğüdür.
Formül: P = F/A birimleri:
- Basınç (P): Pascal (Pa)
- Kuvvet (F): Newton (N)
- Yüzey Alanı (A): Metrekare (m2)
Cisimlerin Basınç Oluşturması:
- Cisimlerin ağırlıkları ve temas ettikleri yüzey alanları basıncı belirler.
- Dar alanlarda basınç artar, geniş alanlarda azalır.
Kuvvetin Etkisi:
- Kuvvetin yönü ve büyüklüğü basıncı değiştirir. Örneğin, baltanın ince yüzeyi küçük bir alanda yüksek basınç uygular.
Basıncın Artırılması veya Azaltılması:
- Artırma: Raptiye, iğne, balta gibi araçlar.
- Azaltma: Kar botları, paletli araçlar, geniş tekerlekli taşıtlar.
Günlük Hayatta Kullanım:
Basıncın artırıldığı ve azaltıldığı durumlar, işlevsel kolaylık sağlar. Örneğin:
- Raptiyeler küçük yüzeyde yüksek basınçla delme işlemi yapar.
- Paletli araçlar geniş yüzeyiyle kar üzerinde batmadan ilerler.
Sonuç: Sayfa, günlük hayatta basıncın etkilerini ve kullanım alanlarını matematiksel modellerle açıklayarak, öğrencilerin konuyu kavramalarını kolaylaştırmayı amaçlar.
9. Sınıf Fizik Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 144
1. Soru: Görsellerde basıncın etkili olduğu durumlara günlük hayattan örnekler verilmiştir. Örneklerdeki boşluklara “artması/azalması” kelimelerinden uygun olanı yazınız. Örneklerde verilen durumları kullanışlılık açısından değerlendiriniz.
| Görsel | Örnek | Değerlendirme |
|---|---|---|
| Rende | Keskin bıçaklara sahip rendeler, sebze ve meyveye uygulanan basıncın artmasına neden olur. | Keskin bıçaklar sayesinde rendeleme işlemi daha az çaba ile yapılır. Bu da hem hız hem de kullanım kolaylığı sağlar. |
| Bıçak | Ekmeğin keskin bir bıçakla dilimlenmesi, basıncın artması ile mümkün olur. | Keskin bıçaklar, az kuvvetle düzgün kesim sağlar, bu da pratiklik ve verimlilik sunar. |
| Kış Lastiği | Kar lastiklerinin geniş yüzeyli tasarımı, zemine uygulanan basıncın azalmasını sağlar. | Geniş yüzey sayesinde aracın kar üzerinde batması engellenir, güvenli ve dengeli bir sürüş sağlanır. |
2. Soru: Her birinin ağırlığı G ve her bir yüzey alanı A olan özdeş küp şeklindeki tuğlalar, Şekil I’deki gibi yatay bir zemin üzerinde dengede durmakta iken zemine 2P basınç uygulamaktadır. Özdeş tuğlalar, sırasıyla Şekil II ve Şekil III’teki gibi düzenleniyor. Buna göre her bir şekil için tabloyu doldurunuz. Elde ettiğiniz verilere göre çıkarımlarınızı tablodaki uygun yere yazınız.
| Şekil | Kuvvet Büyüklüğü | Cismin Yere Temas Eden Yüzey Alanı | Basınç |
|---|---|---|---|
| Şekil I | 6G | 3A | 2P |
| Şekil II | 6G | 2A | 3P |
| Şekil III | 6G | 4A | 3/2P |
Çıkarımlar:
Ağırlık sabit olduğunda basıncı belirleyen en önemli faktör yüzey alanıdır.
- Yüzey alanı küçüldükçe basınç artar.
- Yüzey alanı büyüdükçe basınç azalır.
Basınç ve yüzey alanı ters orantılıdır.
- Şekil II’de temas eden alan azaldığı için basınç maksimum seviyeye çıkmıştır.
- Şekil III’te temas eden alan arttığı için basınç minimum seviyeye inmiştir.
Zeminde oluşan basınç, cismin ağırlığının yere temas ettiği yüzeye nasıl dağıldığına bağlıdır.