9. Sınıf Kimya Ders Kitabı 2. Tema Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları Meb Yayınları

2. Tema Ölçme ve Değerlendirme Soruları

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 214

55 sorudan oluşan bu testte farklı soru tiplerine yer verilmiştir. Karekodu akıllı cihazınıza okutarak ek değerlendirme sorularını içeren etkileşimli içeriğe ulaşabilirsiniz.

Soru: 1-4. soruları aşağıdaki metne ve görsellere göre cevaplayınız.

1. Soru: Öğretmen hangi etkileşim türünü modellemek istemiştir? Gerekçeleriyle açıklayınız.

Cevap: Öğretmen, dispersiyon kuvvetleri (Londra kuvvetleri) olarak bilinen zayıf etkileşim türünü modellemek istemiştir.
Bu modelde balonlar, atom veya moleküller arasındaki geçici dipol-dipol etkileşimlerini temsil eder. Birinci grup öğrencilerin mor balon taşıması, ikinci grup öğrencilerin yeşil balon taşıması ve üçüncü grup öğrencilerin mavi balon taşıması, atomların çevresinde oluşabilecek farklı elektron dağılımlarını simgeler. Öğretmen, öğrencilerin balonları havada zıplatmalarını isteyerek bu etkileşimlerin geçici olduğunu ve sürekli olarak değişkenlik gösterdiğini vurgulamıştır.

Gerekçe: Dispersiyon kuvvetleri, atom ve moleküllerin elektronlarının anlık yer değiştirmesi sonucu oluşan geçici dipollerin birbirini çekmesiyle ortaya çıkar. Bu model, geçici dipolleri balonların dinamik hareketiyle temsil etmektedir.

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 215

2. Modellenen etkileşim türü ile oyunun amacı ve kuralı arasında nasıl bir ilişki vardır? Bu özellikle ilgili bir örüntü oluşturunuz.
Cevap: Oyunun amacı ve kuralı, metalik bağdaki elektron denizi modeli ile ilgilidir. Metal atomları bir arada bulunduğunda, valans elektronları serbestçe hareket eder ve bu elektronlar yalnızca kendi atomlarının çekirdeği değil, aynı zamanda komşu atomların çekirdekleri tarafından da çekilir. Bu durum, metalik bağın açıklanmasında kullanılan elektron denizi modelini açıklar.

3. Balon oyunundaki her grubu periyodik cetveldeki bir element ile eşleştiriniz. Eşleştirmenizin gerekçelerini açıklayınız.

• Birinci grup: Sodyum (Na) — Elinde bir balon taşıyan öğrenciler, +1 değerlikli metali temsil eder.
• İkinci grup: Magnezyum (Mg) — Elinde iki balon taşıyan öğrenciler, +2 değerlikli metali temsil eder.
• Üçüncü grup: Alüminyum (Al) — Elinde üç balon taşıyan öğrenciler, +3 değerlikli metali temsil eder.

Her grubun temsil ettiği değerlik, valans elektron sayısına ve metalin kimyasal özelliklerine uygun olarak belirlenmiştir.

4. En yüksek erime ve kaynama noktasına sahip grubu belirleyerek bu durumun nedenini açıklayınız.
Cevap: En yüksek erime ve kaynama noktasına sahip grup, üçüncü grup (pembe grup) olarak belirlenmiştir. Çünkü bu grup, serbest dolaşan balon (elektron) sayısının en fazla olduğu grubu temsil eder. Elektron denizindeki serbest elektron sayısı arttıkça metalik bağ kuvveti de artar. Bu durum, metalin erime ve kaynama noktalarının daha yüksek olmasına neden olur.

5-7. soruları aşağıdaki tabloya göre cevaplayınız.

Aşağıdaki tabloda bazı metallerin özellikleri verilmiştir.

5 a. Tabloda yer alan metallerin metalik bağlarının oluşumunu gösteren modelleri aşağıya çiziniz.
Cevap:

• Sodyum: Elektron denizi daha az yoğun, metal atomları daha geniş bir alana yayılmıştır.
• Magnezyum: Elektron denizi yoğunlaşmış, metal atomları daha sıkı bir yapıdadır.
• Alüminyum: Elektron denizi en yoğun olan, metal atomlarının birbirine en yakın olduğu yapıdadır.

5 b. Çizdiğiniz modellerin benzerlik ve farklılıklarını yazınız.
Benzerlikler:

• Tüm modellerde metal katyonları ve serbest dolaşan elektronlar (elektron denizi) bulunur.
• Metal atomları düzenli bir yapıya sahiptir.

Farklılıklar:

• Metal katyonlarının çapları farklıdır.
• Elektron denizindeki serbest elektronların yoğunluğu metale göre değişir.

6. Çizdiğiniz modellerdeki farklılıklar ile metallerin tablodaki özellikleri arasında nasıl bir ilişki vardır? Açıklayınız.

• Katyonun çapı küçüldükçe, elektron denizindeki yoğunluk artar ve bu durum erime noktası, sertlik ve iletkenlik değerlerinin artmasına yol açar.
• Elektron denizindeki serbest elektron sayısı arttıkça metalik bağ kuvveti artar, bu da fiziksel dayanıklılığı artırır.

7. Çizdiğiniz modeller ve tabloda sunulan özelliklere göre aşağıdaki sonuçlardan hangisine ulaşılamaz?
Doğru Cevap: C)
Gerekçe: Elektron verme isteği arttıkça metalik bağ kuvveti azalır. Bu nedenle C seçeneği doğru değildir.

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 216

8-12. soruları aşağıdaki metin ve tabloya göre cevaplayınız.

8. Soru: 9-13, 13-17, 17-20 ve 25-29 bome derecesine sahip havuzlarda hangi katyon ve anyon arasında etkileşim oluşabileceğini yazınız.

9-13 bome:

• Katyon: Ca²⁺
• Anyon: CO₃²⁻
  Gerekçe: Bu yoğunluk aralığında kalsiyum karbonat (CaCO₃) çökelir.

13-17 bome:

• Katyon: Ca²⁺
• Anyonlar: CO₃²⁻, SO₄²⁻
  Gerekçe: Hem kalsiyum karbonat (CaCO₃) hem de kalsiyum sülfat (CaSO₄) çökelir.

17-20 bome:

• Katyon: Ca²⁺
• Anyon: SO₄²⁻
  Gerekçe: Bu yoğunluk aralığında kalsiyum sülfat (CaSO₄) çökmeye devam eder.

25-29 bome:

• Katyonlar: Ca²⁺, Na⁺
• Anyonlar: SO₄²⁻, Cl⁻, Br⁻
  Gerekçe: Bu yoğunlukta kalsiyum sülfat çökelmesi tamamlanır. Ayrıca sodyum klorür (NaCl) ve sodyum bromür (NaBr) çökelir.

9. Soru: Aşağıda tuz üretim havuzlarında oluşan olaylara ilişkin önermeler oluşturulmuştur. Bu önermelerden havuzlarda gözlemlenebilecek olanlarını işaretleyiniz.

Doğru Öneriler:

• I. 6-9 bome derecesine sahip havuzda demir(III) oksit katısı çöker. ✅
  Gerekçe: Bu yoğunluk aralığında Fe₂O₃ çökelir.

• II. 25-29 bome derecesine sahip havuzda sodyum katyonu ve klorür anyonu arasında elektrostatik etkileşim oluşur. ✅
  Gerekçe: Sodyum klorür (NaCl) bu aralıkta çökelir.

• V. 28-29 bome derecesine havuzda sodyum katyonu ve bromür anyonu arasında elektrostatik etkileşim oluşur. ✅
  Gerekçe: Sodyum bromür (NaBr) bu yoğunlukta çökelir.

Yanlış Öneriler:

• III. 9-13 bome derecesine sahip havuzda kalsiyum ve sülfat tanecikleri arasında da etkileşim olur. ❌
  Not: Bu yoğunlukta kalsiyum karbonat (CaCO₃) çöker, ancak sülfat çökelmesi bu aralıkta görülmez.

• IV. 25-29 bome derecesine sahip havuzda sodyum ve klor elementleri elektronlarını ortaklaşa kullanarak bileşik oluşturur. ❌
  Not: NaCl iyonik bağ ile oluşur; elektron paylaşımı söz konusu değildir.

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 217

10. Soru: Tuz Üretim Havuzlarında Oluşan Olaylar ve Gözlemler

10. Soru: Aşağıda tuz üretim havuzlarında oluşan olaylara ilişkin önermeler oluşturulmuştur. Bu önermelerden havuzlarda gözlemlenebilecek olanlarını işaretleyiniz.

Öğrenciden deniz suyunda bulunan katyonlar ve anyonlar kullanılarak tuz örnekleri oluşturması beklenir. Örnekler arasında aşağıdaki gibi iyonik bileşikler yer alabilir:

• KI (Potasyum iyodür)
• MgCO₃ (Magnezyum karbonat)
• NaCl (Sodyum klorür)

Havuzlarda oluşabilecek olaylar:

1. 6-9 bome derecesine sahip havuzda Fe₂O₃ (Demir(III) oksit) katısı çöker. (Doğru)
2. 25-29 bome derecesine sahip havuzda Na⁺ ve Cl⁻ iyonları arasında elektrostatik etkileşim olur ve NaCl oluşur. (Doğru)
3. 9-13 bome derecesine sahip havuzda Ca²⁺ ve CO₃²⁻ iyonları arasında etkileşim sonucu CaCO₃ oluşur. (Doğru)
4. 28-29 bome derecesine sahip havuzda Na⁺ ve Br⁻ iyonları arasında elektrostatik etkileşim olur ve NaBr oluşur. (Doğru)
5. 25-29 bome havuzunda sodyum ve klor elementleri elektronlarını paylaşarak kovalent bağ yapmaz; bu nedenle IV önermesi yanlış olarak değerlendirilir.

Sonuç olarak: I, II, III, V önermeleri doğrudur.

11. Soru: Deniz Suyundaki İyonların Mikro Seviyede Modellenmesi

11. Soru: Aşağıdaki görsellerde denizden çıkan bir kişinin üzerindeki deniz suyu damlaları görülmektedir. Görsel 1'de deniz suyunun içerdiği bazı tanecikler alt mikro seviyede verilmiştir. Görsel 1'deki tanecikleri kullanarak Görsel 2 ve 3'ü de alt mikro seviyede modelleyiniz.

• Görsel 2: Deniz suyu vücut üzerinde kururken su molekülleri buharlaşır, ancak iyonlar (örneğin Na⁺, Cl⁻, Mg²⁺, SO₄²⁻) cilt yüzeyinde kalır. Görselde iyonlar serbest halde, düzenli bir yapıda olmadan gösterilmelidir. Su molekülleri buharlaştığı için iyonlar yoğunlaşır.

• Görsel 3: Deniz suyu tamamen kuruduğunda cilt üzerinde kalan iyonlar, düzenli bir kristal yapı oluşturur. Bu kristal yapı iyonik bileşiklerin düzenli örgüsünü temsil eder ve NaCl gibi tuzlar kristal yapı halinde gösterilmelidir.

12. Soru: Tuz Üretim Havuzlarında Çöken Bileşiklerin Özellikleri

12. Soru: Aşağıdakilerden hangisi tuz üretim havuzlarında çöken bileşiklerin özelliklerinden değildir?

A) Katyon ve anyon arasındaki elektrostatik etkileşim ile oluşması
B) Katı halde kristal örgü yapı oluşturması
C) Katı halde elektriği iletmesi
D) İyonik bağ içermesi
E) Erime ve kaynama noktasının oldukça yüksek olması

Cevap: C
Gerekçe: Tuz üretim havuzlarında çöken iyonik bileşikler katı halde elektriği iletmez. Elektrik iletimi ancak bu bileşiklerin sulu çözelti ya da erimiş halde olması durumunda gerçekleşir.

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 218

13. Soru: Görselleri İnceleyerek Önerileri Değerlendirme

Soru: Görselleri inceleyen öğrenciler aşağıdaki önerileri oluşturmuştur. Bu önerilerden hangilerinin gözleme dayalı olduğuna, hangilerinin gözleme dayalı olmadığına karar veriniz. Gözleme dayalı olanların hangi görsel ile ilişkili olduğunu belirtiniz.

Açıklamalar:

1. Elektrostatik Çekim ve Kovalent Bağ: Kovalent bağ oluşumu atomlar arasında gözlemlenebilir ancak bu bağın oluşum süreci doğrudan gözlenemez, bu nedenle gözleme dayalı değildir.
2. Elektrostatik İtme: Çekirdekler arasında oluşan itme kuvvetleri görsellerde gösterilen süreçlerin bir parçasıdır ve gözleme dayalı olarak değerlendirilebilir.
3. 2p Orbital Örtüşmesi: Bu öneri doğrudan gözlenemeyen atomik düzeydeki bir kavramdır; bu nedenle gözleme dayalı değildir.
4. Elektrostatik Çekme: Atomların birbirine yaklaşma sürecinde elektrostatik çekim kuvvetlerinin etkili olduğu gözlemlenebilir.
5. Valans Elektronlarının Ortak Kullanımı: Kovalent bağın tamamlanması ile ilgilidir ancak bu süreç doğrudan gözlemlenemez, bu nedenle gözleme dayalı değildir.

9. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 219

14. Etkileşim Süreci ile İlgili Çıkarımlar

a) Atomlar arasında elektron alışverişi sonucu bağ oluşur.
Gerekçe: Flor atomları elektron paylaşımı yaparak kovalent bağ oluşturur. Bu bağda ortaklaşa kullanılan elektronlar iki atomun çekirdeği tarafından da çekildiği için bağ kararlılığı sağlanır.

b) Elektrostatik etkileşimlerin etkisiyle elektronlar her iki atom çekirdeği tarafından çekilir ve elektronlar her iki atoma da aittir.
Gerekçe: Kovalent bağın oluşumu sırasında atom çekirdekleri hem kendi elektronlarına hem de komşu atomun elektronlarına çekim kuvveti uygular. Bu çekim kuvveti sayesinde bağ oluşur.

15. Hidrojen ve Oksijen Atomlarının Su Molekülünü Oluşturması

Soru: Hidrojen ve oksijen atomlarının oluşturduğu su (H2O) molekülünün oluşum sürecine ilişkin aşağıda verilen tahminlerin doğru olup olmadığını kutucukta D (Doğru) veya Y (Yanlış) belirterek açıklayınız.

16. F2 Molekülü ile Flor Atomları Arasındaki Kararlılık ve Potansiyel Enerji

Soru: Aşağıda verilen grafikte flor atomlarının çekirdekleri arasındaki mesafeye göre sistemin potansiyel enerji seviyesi sunulmuştur. Grafiği inceleyiniz. F atomu ve F2 molekülünün kararlılıklarını potansiyel enerjileri ile ilişkilendirerek açıklayınız.

Cevap: F2 molekülü, F atomlarından daha kararlıdır.

• Flor atomları bağ oluşturmak için birbirine yaklaştıkça potansiyel enerji azalır.
• Atomlar arasında bağ oluştuğunda potansiyel enerji en düşük seviyeye ulaşır.
• Bu durum, F2 molekülünün daha kararlı bir yapıya sahip olduğunu gösterir.
• Bağ oluşumu sırasında çekim kuvvetleri ile itme kuvvetleri dengelenir ve bu denge sayesinde F2 molekülü düşük enerjili, kararlı bir yapıya sahip olur.
• Grafikte gösterildiği gibi F atomları arasındaki mesafe bağ uzunluğu olduğunda potansiyel enerji minimum seviyededir.

DEVAMI GELECEK