Etkinlik-1.6 Kimyasal Maddelerin Kullanımına Dikkat!
1. Aşağıda bazı örnek olaylar verilmiştir. Bu olayların sonucunda meydana gelebilecek durumları tablodaki kimyasal maddelerin özelliklerine göre tamamlayınız.
1. Örnek Olay: Bir aile, evlerinde temizlik için düzenli olarak çeşitli kimyasal maddeler kullanmaktadır, ancak bir gün aile bireylerinden biri banyo temizliğinde tuz ruhu kullanır ve ardından yüzeyi su ile temizlemeden daha iyi temizlik sağlamak için çamaşır suyu döker.
Olası Durum: Tuz ruhu ve çamaşır suyu birleştiğinde klor gazı açığa çıkar. Bu gaz, zehirlenmelere neden olabilir ve solunum yollarında tahrişe, nefes darlığına yol açabilir.
2. Örnek Olay: Bir kişi, banyonun yer seramiğindeki kireç lekelerini temizlemek için güçlü bir kireç çözücüyü sulandırmadan zeminin tamamına döker.
Olası Durum: Kireç çözücü asidik bir çözelti olduğu için doğrudan uygulandığında seramiğe zarar verebilir. Ayrıca cilt ve gözlere temas etmesi kimyasal yanıklara neden olabilir.
3. Örnek Olay: Kimyasal madde üretimi yapan bir fabrika, üretim sonucu oluşan atık cıvaları denize bırakır.
Olası Durum: Cıva, deniz ekosistemine zarar verir, deniz canlılarına geçerek besin zinciri yoluyla insan sağlığına zarar verebilir. Cıva zehirlenmesi ciddi sağlık sorunlarına yol açar.
4. Örnek Olay: Kimya deneyi sırasında öğretmen hidrokarbonat içerisinde saklanan sodyum (Na) metalinden gereğinden fazla alır ve su dolu beherin içine koyar.
Olası Durum: Sodyum suyla temas ettiğinde hızlı bir kimyasal reaksiyon oluşur, bu da patlamaya ve yangına neden olabilir.
5. Örnek Olay: Yiyecek ve içecek hizmetleri bölümünde okuyan bir öğrenci, restoranın mutfağında çalışırken temizlemek istediği tavaları, içerisinde güçlü bir yağ çözücü ve su bulunan kaba batırır. Öğrenci, kaptaki üç büyük tavayı aynı anda alırken tavalar elinden kayar ve tekrar kabın içine düşer. Bu esnada yüzüne kaptaki sıvıdan sıçramalar olur.
Olası Durum: Kimyasal sıvı ciltle temas ettiğinde tahrişe ve yanıklara neden olabilir. Gözlere sıçrarsa ciddi göz hasarlarına yol açabilir.
2. Örnek olaylarda ortaya çıkabilecek sağlık ve çevre sorunları nelerdir?
- Sağlık sorunları: Kimyasal yanıklar, zehirlenme, solunum yolu tahrişi, gözlerde hasar ve alerjik reaksiyonlar.
- Çevre sorunları: Toprak ve su kirliliği, ekosistemlerin zarar görmesi, canlıların zehirlenmesi ve doğal dengenin bozulması.
3. Örnek olaylardaki ortak problemi özetleyerek yazınız.
Ortak problem, kimyasal maddelerin güvenlik önlemleri alınmadan veya doğru kullanılmadan kullanılması sonucunda hem insan sağlığını hem de çevreyi tehdit eden tehlikeli durumların ortaya çıkmasıdır.
4. 1 ve 4. örnek olaylarda gerçekleşen tepkimeleri araştırarak yazınız. Bu olaylarda kazaya neden olan maddeleri belirtiniz.
- 1. Olay: Tuz ruhu (hidroklorik asit) ve çamaşır suyu (sodyum hipoklorit) karıştığında klor gazı açığa çıkar. Bu gaz zehirleyici olup solunduğunda ciddi sağlık sorunlarına neden olur.
- 4. Olay: Sodyum ve su reaksiyona girdiğinde hidrojen gazı açığa çıkar ve bu, patlamaya neden olabilir.
5. Örnek olaylardaki kazalar hangi laboratuvar güvenlik kurallarının ihmali sonucu oluşmuştur? Bu kazaların yaşanmaması için alınabilecek önlemler nelerdir?
İhmaller: Koruyucu ekipman kullanılmaması (gözlük, eldiven), kimyasalların güvenli bir şekilde saklanmaması, kimyasalların etiket bilgilerine dikkat edilmemesi.
Önlemler:
- Kimyasalları kullanmadan önce etiketlerini ve uyarılarını dikkatlice okumak.
- Koruyucu ekipman kullanmak (eldiven, gözlük, maske).
- Kimyasalları karıştırmamak ve güvenli alanlarda kullanmak.
- Kimyasal maddelerin saklama kurallarına uymak.
6. Örnek olaylarda kullanılan kimyasal maddelerin sebep olabileceği kazaları düşünerek kimyasal maddeler için genel bir etiket tasarlayınız.
Etiket Tasarımı:
- Başlık: Tehlikeli Kimyasal Madde
- Uyarı Simgeleri: Zehirlenme sembolü, yanma sembolü, patlama sembolü.
- Uyarılar: Bu madde ciltle, gözle ve solunum yollarıyla temas ettiğinde zarar verebilir. Uygun koruyucu giysi, eldiven ve gözlük kullanınız. Yutulması halinde hemen tıbbi yardım alınız.
7. Sınıf arkadaşlarınız ile etiketlerinizi paylaşarak en uygun etiketi belirleyiniz.
Sınıfta paylaşılan etiketler incelenir ve en uygun olan seçilir. Seçilen etiketin problemin çözümüne uygun olup olmadığı sınıf arkadaşlarınızla tartışılır.
8. Günlük hayatınızda kimyasalları hatalı kullandığınız bir durum yaşadınız mı? Bu durumun neden kaynaklandığını düşünüyorsunuz ve oluşan problemi nasıl çözdünüz?
Evde temizlik yaparken yanlışlıkla tuz ruhu ile çamaşır suyunu aynı anda kullandım. Klor gazı oluştuğunu fark edince hemen ortamı havalandırdım ve banyodan çıktım. Daha sonra bu iki kimyasalın birlikte kullanılmaması gerektiğini öğrendim.