4. Sıra Sizde - Sorular ve Cevaplar
a) Görsel 1’de yer alan süslemede tüm dönüşüm türlerine birer örnek bulunuz. Örneklerinizden hareketle öteleme ve dönme dönüşümü uygulanan desenlerin yansıma dönüşümü kullanılarak nasıl elde edilebileceğini yansıma doğrularını çizerek açıklayınız.
Cevap: Görsel 1’de yer alan süslemede aşağıdaki dönüşüm türlerine rastlanmaktadır:
- Öteleme Dönüşümü: Motifler belirli aralıklarla tekrar ederek yatay ve dikey eksende öteleme oluşturur.
- Dönme Dönüşümü: Desenlerde belirli açılarla döndürülerek tekrar eden şekiller bulunmaktadır.
- Yansıma Dönüşümü: Simetrik olarak yerleştirilen desenler eksenlere göre yansıtılarak elde edilmiştir.
Bu desenlerin yansıma dönüşümü ile elde edilmesi için motiflerin belirli eksenlere göre simetrik hale getirilmesi gerekir. Yansıma doğruları, desenlerin ortasından veya simetrik noktalarından geçecek şekilde çizilebilir. Bu doğrular sayesinde motifler birbirinin aynası olacak şekilde yerleştirilir.
b) Görsel 2’deki desenlerden yansıma dönüşümünü kullanan desenlere örnekler vererek yansıma doğrularını çiziniz. Görselde dönme dönüşümü uygulanan desen örneği bularak desenin oluşturulmasında yansıma dönüşümünün nasıl kullanıldığını gösteriniz.
Cevap: Görsel 2’de yansıma dönüşümü kullanılan desenler oldukça belirgindir.
- Yansıma Dönüşümü: Desenin bazı bölümleri dikey ve yatay eksenlere göre simetrik şekilde düzenlenmiştir. Özellikle merkezdeki motif, belirli simetri eksenleri ile bölümlere ayrılmıştır.
- Dönme Dönüşümü: Görselin genel yapısında belirli açılarla döndürülerek tekrarlanan desenler bulunmaktadır.
Bu desenlerin oluşturulmasında yansıma dönüşümü, belirli desenlerin simetrik olarak tekrarlanmasını sağlar. Dönme dönüşümü ise merkez noktaya göre belirli açılarla döndürülerek tamamlanır.
c) Farklı kültürlere, sanat alanlarına, dönemlere ait eserlerde geometrik dönüşümlerin kullanılmasının nedeni ne olabilir? Fikirlerinizi açıklayınız.
Cevap: Geometrik dönüşümler, sanatın her döneminde estetik ve düzen sağlamak için kullanılmıştır.
- Simetri ve düzen sağlamak için kullanılır.
- Görsel bütünlük oluşturur ve sanatsal uyumu artırır.
- Motiflerin tekrar eden bir düzen içinde yer almasını sağlar.
- Sanatsal ifadeyi zenginleştirerek kültürel motiflerin gelecek nesillere aktarılmasına katkı sunar.
Özellikle İslam sanatı, Osmanlı ve Selçuklu süsleme sanatlarında yansıma, öteleme ve dönme dönüşümleri sıkça görülmektedir. Bu dönüşümler sanat eserlerine ahenk ve bütünlük kazandırmaktadır.
ç) Etkileşimli tahta kullanarak milli kültüre ait halı ve kilim örneklerini, sanat eserlerini ve mimari eserleri araştırınız. Araştırdığınız eserlerde, halı ve kilim örneklerinde kullanılan dönüşümsel süsleme motiflerini ve desenlerini inceleyiniz. Geometrik dönüşümler kullanılarak oluşturulan geleneksel Türk motif ve desenlerinin milli kültürün oluşumundaki rolüne ilişkin fikirlerinizi belirtiniz. Geometrik dönüşümlerin süslemelerin oluşturulmasında nasıl kullanıldığına ilişkin fikirlerinizi açıklayınız.
Cevap: Geleneksel Türk sanatı, halı ve kilim motifleri, geometrik dönüşümler kullanılarak oluşturulmuştur.
- Yansıma Dönüşümü: Halı ve kilimlerdeki desenlerin bir eksene göre simetrik olarak tekrar etmesi.
- Öteleme Dönüşümü: Belirli motiflerin yatay ve dikey eksende sürekli tekrarlanarak düzenli bir yapı oluşturması.
- Dönme Dönüşümü: Bazı motiflerin belirli açılarla döndürülerek tasarlanması.
Özellikle Selçuklu dönemine ait çift başlı kartal figürü bir yansıma dönüşümü örneğidir. Bu motiflerin kullanılması, Türk sanatında simetrik ve düzenli yapıların ne kadar önemli olduğunu göstermektedir.
Kontrol Noktası
✅ Geometrik dönüşümler, düzlemdeki tüm noktaları yine düzlemdeki tüm noktalara bire bir eşler.
✅ Geometrik dönüşümler, uzaklıkları koruduğundan açılar da korunur. Bu nedenle bir şekil ile şeklin dönüşümü altındaki görüntüleri eştir.