Eşek ile İlgili Atasözleri ve Deyimler

Eşek ile İlgili Atasözleri ve Deyimler

Türk kültüründe eşek, önemli bir yere sahiptir ve bu durum atasözleri ve deyimlere de yansımıştır. Eşek ile ilgili atasözleri ve deyimler, Türk dilinin zenginliğini ve kültürel birikimini yansıtmaktadır.

Eşek ile İlgili Başlıca Atasözleri

• adam adamdır olmasa da pulu, eşek eşektir atlastan olsa çulu
• aksak eşekle yüksek dağa çıkılmaz
• alçak eşek binmeye kolay, öksüz çocuk dövmeye kolay
• atlar tepişir, arada eşekler ezilir
• attan düşene yorgan döşek, eşekten düşene kazma kürek
• boş eşek yorga gider
• canı yanan eşek attan yüğrük olur
• deve büyüktür amma beşini bir eşek yeder
• eşeğe altın semer vursalar yine eşektir
• eşek at olmaz, ciğer et olmaz
• eşek bile bir düştüğü yere bir daha düşmez
• eşek çamura çökerse sahibinden gayretlisi olmaz
• eşek eşeği ödünç kaşır
• eşek (eşkin) eve gelmiş, yorga yolda kalmış
• eşek kocamakla tavla başı olmaz
• eşek kulağı kesilmekle küheylan olmaz
• eşek kuyruğu gibi ne uzar ne kısalır
• her zaman eşek ölmez, on köfte on paraya olmaz
• mektepten çıkan eşek Marsıvan'dan çıkmaz
• ölmüş koyun (eşek) kurttan korkmaz
• yük altında eşek kalır
• yük altında (yüklü) eşek anırmaz

Eşek ile İlgili Başlıca Deyimler

• anasını eşek kovalasın!
• at pazarında eşek osurtmuyoruz!
• baş ol da eşek başı (soğan başı) ol
• eşek derisi gibi
• eşek gibi
• eşek hoşaftan ne anlar (suyunu içer, tanesini bırakır)
• eşek kadar
• eşek sudan gelinceye kadar dövmek
• eşekten düşmüş karpuza (düşmüşe) dönmek
• taze ot görmüş eşek gibi
• topal eşekle kervana katılmak (karışmak)

Eşek, Türk kültüründe kaba, düşüncesiz ve anlayışsız kişileri temsil etmektedir. Ayrıca eşek, ağır yük altında ezilen ve ezilenleri de simgelemektedir. Bu nedenle eşek ile ilgili atasözleri ve deyimler, Türk halkının hayat felsefesini yansıtmaktadır.

Eşek ile ilgili atasözleri ve anlamları

Eşek, günlük yaşamda sıkça kullanılan pek çok atasözü ve deyime konu olmuştur. İşte bunlardan bazıları ve anlamları:

Adam Adamdır Olmasa da Pulu, Eşek Eşektir Atlastan Olsa Çulu, İnsanın değeri zengin olmakla artmaz, asıl olan insanlığıdır.

Aksak Eşekle Yüksek Dağa Çıkılmaz, Eksik aletle sağlıklı iş yapılmaz.

Alçak Eşek Binmeye Kolay, Öksüz Çocuk Dövmeye Kolay, Boyu kısa olan eşeğe binmek kolaysa öksüz çocuğa kötü davranmak da onu koruyan kimse olmadığı için kolay olur.

Atlar Tepişir, Arada Eşekler Ezilir, Büyüklerin çatışmasından küçükler zarar görür.

Attan Düşene Yorgan Döşek, Eşekten Düşene Kazma Kürek, Soylu kimse yüzünden başımıza gelen felaketi çabuk atlatırız, soysuz kimse yüzünden başımıza gelen felaketi kolay kolay atlatamayız.

Baş Ol da Eşek Başı (Soğan Başı) Ol, En önemsiz işlerde bile baş olmak, buyruk altında bulunmaktan iyidir.

Boş Eşek Yorga Gider, Üzerinde bir görev bulunmayan kaygısız kişi, rahat rahat, istediği gibi yaşar.

Canı Yanan Eşek Attan Yüğrük Olur, Zarara veya kötülüğe uğrayan kimse acısını çıkarmak için aşırı çaba harcar.

Deve Büyüktür Amma Beşini Bir Eşek Yeder, İnsan görünüşte büyük olmakla akıl büyük olmaz, bir akıllı birçok az akıllıyı arkasından sürükler.

Eşeğe Altın Semer Vursalar Yine Eşektir, İnsanlık değerinden yoksun kişi, kılık kıyafetle, makam ve mevkiyle değer kazanmaz.

Eşek At Olmaz, Ciğer Et Olmaz, Soysuz kişi soylu olmaz, bayağı şey üstün nitelik kazanmaz.

Eşek Bile Bir Düştüğü Yere Bir Daha Düşmez, Aptal kişi bile başına gelen felaketten ders alır, o felakete yol açan şeylerden kendisini korur.

Eşek Çamura Çökerse Sahibinden Gayretlisi Olmaz, Bir kimsenin işi bozulduğunda, durumunu düzeltmek için en büyük çabayı kendisinin göstermesi gerekir.

Eşek Eşeği Ödünç Kaşır, Çıkarcı, başkasına yardım ederken ileride onun da kendisine yardım edeceğini düşünür.

Eşek (Eşkin) Eve Gelmiş, Yorga Yolda Kalmış, Düzenli ve sürekli çalışan güçsüz kimse, düzensiz ve süreksiz çalışan güçlü kimseden daha başarılı olur.

Eşek Hoşaftan Ne Anlar (Suyunu İçer, Tanesini Bırakır), Bilgisiz, görgüsüz kimse ince, güzel şeylerin zevkine varamaz, değerini ölçemez.

Eşek Kocamakla Tavla Başı Olmaz, Anlayışsız kişi ne kadar yaşlanırsa yaşlansın baş olacak bir olgunluğa ulaşamaz.

Eşek Kulağı Kesilmekle Küheylan Olmaz, Aslında niteliksiz olan bir şeye ne yapılsa değişmez.

Eşek Kuyruğu Gibi Ne Uzar Ne Kısalır, Durumunda, çalışmasında hiçbir gelişme görülmeyen kimseler için kullanılan bir söz.

Her Zaman Eşek Ölmez, On Köfte On Paraya Olmaz, İstenilen şeyi kolayca elde etme imkânı ortaya çıkınca fırsat kaçırılmamalıdır.

Yük Altında Eşek Kalır, İnsan olan, bir kimseden gördüğü iyiliğin altında kalmaz.

Eşek ile ilgili deyimler ve anlamları

Deyimler de eşek teması etrafında şekillenmiştir ve pek çok durumda kullanılmaktadır:

Anasını Eşek Kovalasın! Kaba sözü edilen kimse veya iş için bıkkınlık, dikkate almama ve umursamama anlatan bir söz.

At Pazarında Eşek Osurtmuyoruz! Kaba söyleneni dinlemeyene uyarı amacıyla söylenen bir söz.

Dilini Eşek Arısı Soksun, Hoşa gitmeyen bir şey konuşan kimseye söylenen bir ilenme sözü.

Eşek Derisi Gibi, 1) Derisi çok kalın; 2) Mec. duygusu az, duygusuz.

Eşek Gibi, Kaba, düşüncesiz.

Eşek Kadar, Hkr. büyük, iri, aşırı derecede gelişmiş.

Eşek Sudan Gelinceye Kadar Dövmek, Tkz. adamakıllı dövmek: "Uslu otur yoksa ufak bir münasebetsizliğini duyarsam eşek sudan gelinceye kadar döverim, kemiklerin kırılır, anladın mı?" -R. H. Karay.

Eşekten Düşmüş Karpuz (Düşmüşe) Dönmek, Argo 1) Çok şaşırmak, donup kalmak; 2) Kötü bir duruma düşmek: "Bunlar ezberlerindeki mânileri söylerler, dağarcıklarında mâni kalmayınca da eşekten düşmüş karpuza dönerler." -S. Birsel.

Taze Ot Görmüş Eşek Gibi, İştahlanmış bir biçimde: "Çamur, taze ot görmüş eşek gibi pis pis sırıtmış bunun üzerine." -H. Taner.

Topal Eşekle Kervana Katılmak (Karışmak), Tkz. yetkisi ve yeteneği olmadığı hâlde önemli bir işe katılmaya yeltenmek.