10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Sayfa 71-72-73-74-75-76-77-78-79 Cevapları Meb Yayınları

1. Ünite 1. Bölüm Ölçme ve Değerlendirme Cevapları

10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 71

A) Boşluk Doldurma

1. Paleontoloji, jeolojik dönemlerde yaşamış canlı türlerine ait kalıntıları inceleyen bilim dalıdır.
2. Senozoyik, Alp-Himalaya Kıvrım Sistemi'nin oluştuğu jeolojik dönemdir.
3. Magmatik kayaçlar arasında andezit, bazalt ve tüf örnek gösterilebilir.
4. Orojenez, jeosenklinal alanlarda biriken malzemenin kıvrılma veya kırılma sürecidir.
5. Akarsuyun yatağını denge profiline kadar aşındırmasıyla bu süreç tamamlanır.
6. Akarsuyun denize döküldüğü yerde biriktirdiği alüvyonlarla delta oluşur.

B) Eşleştirme Soruları

1. Yer kabuğu iki tabakadan oluşur: sima ve sial.
2. Kırgıbayır, aşınmaya dirençsiz alanlarda yağmur sularının oluşturduğu yer şeklidir.
3. Taş kömürü, Paleozoyik dönemde oluşmuştur.
4. Yer kabuğu, mantıo ve çekirdek, yerin ana katmanlarıdır.
5. Magmatik kayaçlar, granit, siyenit ve bazalttır.
6. Linyit, bir organik tortul kayaçtır.
7. Senozoyik, linyit, tuz ve petrol oluşumunun gerçekleştiği jeolojik dönemdir.
8. Buzul vadilerinin sular altında kalmasıyla fiyord adı verilen kıyı tipi oluşur.
9. Mermer, kireç taşının başkalaşımı sonucu oluşur.
10. Kimyasal tortul kayaçlar, kalsiyum karbonat içeren kayaç türleridir.

10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 72

8. Aşağıda verilen bilgilere karşılık gelen görselleri bulunuz, bulduğunuz görsellerin numaraları ile bilgileri eşleştiriniz.

a) Karstik alanlarda yüzeye çıkan sıcak suların taşıdığı mineralleri biriktirmesiyle oluşan yer şekilleridir.
Cevap: 5

b) Rüzgârın şekillendirici gücünün etkili olduğu alanlarda biriken kum yığınlarının hilal şeklini almasıyla oluşur.
Cevap: 2

c) Kıyı kordonunun bir koyun veya körfezin önünü kapatmasıyla oluşan yer şeklidir.
Cevap: 3

ç) Akarsuyun yatak eğiminin azaldığı kesimlerinde yatağını yana aşındırması sonucu akarsuda oluşan büklümlerdir.
Cevap: 4

d) Bitki örtüsünün zayıf olduğu eğimli alanlarda yağmur ve sel sularının etkisiyle oluşan fazlaca yarıntılı arazilerdir.
Cevap: 1

e) Çözünebilen kayaçlarda yağmur ve sel sularının eritmeler ile kayaçlar üzerinde oluşturduğu küçük çaplı oluk veya yarıntılardır.
Cevap: 6

10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 73

C) Açık Uçlu Sorular

1- İzostatik Denge: İzostatik dengenin bozulması levhalarda alçalma veya yükselmeye yol açar ve deniz seviyesindeki değişimlere neden olabilir.

2- Buzul Etkisi ve Yüksek Dağlar: Buzul şekillerini görmek isteyenler, İsviçre, Norveç, ABD gibi yüksek dağlık bölgelerden birini seçmelidir.

3- Estuar Kıyıları: Türkiye'nin kıyılarında estuar görülmemesinin sebebi, topografyanın ve iklim koşullarının estuar oluşumuna uygun olmamasıdır.

4- Senozoyik Dönemi: Senozoyik dönem Türkiye'nin jeolojik yapısında önemli rol oynamıştır. Fay zonları, dağ oluşumları ve volkanik faaliyetler bu dönemin izlerini taşır.

10. Sınıf Coğrafya Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 74-75-76-77-78-79

Ç) Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları okuyunuz ve doğru seçeneği işaretleyiniz.

14. Dünya’nın dış yüzeyini çevreleyen katılaşmış bölümüdür. Ortalama kalınlığı 30-35 km’dir. Yoğunluğun ve sıcaklığın en az olduğu katmandır. Bu katmanda her 33 m derine inildikçe sıcaklık yaklaşık 1^oC azalır. Yukarıda özellikleri verilen yer katmanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Manto B) İç çekirdek C) Astonosfer D) Dış çekirdek E) Yer kabuğu
Cevap: E

15. İki kıtasal levhanın birbirine yaklaşmasıyla yeryüzünde;
I. riftler
II. kıvrımlı dağlar
III. okyanus sırtları
oluşumlarından hangileri meydana gelir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Cevap: D

16. Aşağıdaki haritada sıcak su kaynaklarının dağılışı gösterilmiştir. Sıcak su kaynaklarının dağılışı ile deprem alanlarının dağılışı benzerlik gösterdiğine göre aşağıda verilen ülkelerden hangisinde deprem görülme olasılığı daha düşüktür?

A) ABD B) Türkiye C) Japonya D) Avustralya E) Şili
Cevap: D

17. Aşağıdaki kayaçlardan hangisi organik tortul kayaç grubunda yer alır?

A) Diyorit B) Sünger taşı C) Mercan kaya D) Kuvarsit E) Kum taşı
Cevap: C

18.
• Dinozorların yaşaması
• Ege Denizi’nin oluşması
• Son buzul döneminin yaşanması
• Alp-Himalaya Dağları’nın oluşumu
• Taş kömürü yataklarının oluşması
Yukarıdakilerden kaç tanesi Senozoyik’te gerçekleşmiştir?

A) 1 B) 2 C) 3 D) 4 E) 5
Cevap: C

19. Mantoda bulunan sıcak ve erimiş hâldeki magmanın yer kabuğunun içine sokularak ya da yeryüzüne çıkarak katılaşması sonucu oluşan kayaçlara, magmatik kayaç adı verilir. Aşağıdaki kayaçlardan hangisi bu sürecin sonucunda oluşmamıştır?

A) Siyenit B) Gabro C) Bazalt D) Mermer E) Tüf
Cevap: D

20. Suda kolayca çözünebilen kayaçların yüzey ve yer altı suları tarafından çözünmesi sonucunda do- lin, uvala, mağara, obruk gibi karstik yer şekilleri meydana gelir. Aşağıdaki kayaçlardan hangisinin bulunduğu alanlarda karstik yer şekillerinin oluşması beklenemez?

A) Kireç taşı B) Alçı taşı C) Kaya tuzu D) Tebeşir E) Traverten
Cevap: D

21. Aşağıda tor topografyasına ait bir görsel verilmiştir. Bir alanda tor topografyasının oluşabilmesi için aşağıdaki kayaçlardan hangisi gereklidir?

A) Granit B) Tebeşir C) Kireç taşı D) Çakıl taşı E) Mermer
Cevap: A

Magmadan çıkan eriyik hâldeki malzemenin soğuyup katılaşmasıyla granit, gnays, bazalt ve tüf gibi magmatik kayaçlar oluşur. Magmatik kayaçlar, çeşitli faktörlerin etkisiyle ufalanarak küçük parçalara (tortullara) ayrışır. Ayrışma sonucunda oluşan bu küçük parçalar birikme alanlarında (jeosenkli- nal) birikip taşlaşır ve tortul kayaçları meydana getirir. Gerek magmatik kayaçların gerekse tortul kayaçların bazıları, yüksek sıcaklık ve basınç altında değişime uğrar; başkalaşım kayaçlarına dönüşür. Oluşan bu üç farklı kayaç türü ya tekrar ayrışır, çözülür, tortul ve başkalaşım kayaçlarını oluşturmak için döngüye devam eder ya da levhaların magmaya batmasıyla eriyerek magmaya karışır ve magmatik kayaçları oluşturur. Bu sürece, kayaç döngüsü adı verilir.

(22. ve 23. soruları yukarıda verilen metne göre cevaplayınız.)

22. Kayaç döngüsü ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Başkalaşım taşları, bazı magmatik ve tortul taşların değişime uğramış hâlidir.
B) Tortul kayaçlar, magmatik kayaçların ayrışması ve jeosenklinal alanda birikip katılaşmasıyla da oluşur.
C) Her üç kayaç türü de döngüsel hareket içerisinde yer alır.
D) Yeryüzünde en yaygın olan kayaçlar, başkalaşıma uğramış olanlardır.
E) Kayaçlardan ayrışan malzemenin (tortulların) bir kısmı levhaların magmaya batmasıyla eriyerek magmaya karışır.
Cevap: D

23. Aşağıdaki kayaç türlerinden hangisinin oluşumunda magmatik süreçler etkili olmamıştır?

A) Granit B) Kömür C) Gnays D) Tüf E) Bazalt
Cevap: B

24. Aşağıdakilerden hangileri Senozoyik’te meydana gelen durumlardan değildir?

A) Petrol ve tuz yataklarının oluşumu
B) Şiddetli volkanik olayların yaşanması
C) Atlas Okyanusu ve Hint Okyanusu’nun oluşumu
D) İlk kıta çekirdeklerinin oluşumu
E) Yeryüzünde taş kömürü yataklarının oluşumu
Cevap: E

25. Aşağıdaki görselde iki okyanusal levhanın birbirinden uzaklaşması gösterilmiştir.
Bu durumda;
I. okyanus hendekleri
II. okyanus ortası sırtlar
III. kıvrımlı ve kırıklı dağlar
oluşumlarından hangilerinin meydana gelmesi beklenir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III
Cevap: B

26. Türkiye’nin tektonik oluşum süreci ile ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır?

A) Zonguldak’taki taş kömürü Paleozoyik’te oluşmuştur.
B) Türkiye’nin bulunduğu alan Mezozoyik’te Tethys Deniz’i altında kalmıştır.
C) Tethys Deniz’i altındaki Türkiye Senozoyik’te yükselmeye bağlı olarak su yüzeyine çıkmıştır.
D) Türkiye’nin kuzeyindeki Kuzey Anadolu Dağları Mezozoyik’te oluşmuştur.
E) Türkiye bugünkü genel görünümünü Senozoyik’te kazanmıştır.
Cevap: D

27. Aşağıda verilen kayaç çiftlerinden hangisi fiziksel tortul taşlardır?

A) Bazalt – Kil taşı
B) Linyit – Çakıl taşı
C) Kum taşı – Granit
D) Kum taşı – Çakıl taşı
E) Çakıl taşı – Taş kömürü
Cevap: D

28. Aşağıdaki güçlerden hangisi, yeryüzünü şekillendirirken enerjisini yerin derinliklerinden almaz?

A) Epirojenez B) Volkanizma C) Deprem D) Orojenez E) Akarsular
Cevap: E

29. Aşağıda jeosenklinal alanlarda tortullaşan malzemenin orojoneze bağlı kıvrılma sürecine ait görsel verilmiştir. Türkiye’de bulunan aşağıdaki dağlardan hangisi kıvrılma sürecine bağlı olarak oluşmamıştır?

A) Bey Dağları B) Kaçkar Dağı C) Tahtalı Dağları
D) Köroğlu Dağları E) Aydın Dağları
Cevap: E

30. Aşağıda iç kuvvetler ile ilgili bazı kavramlar verilmiştir.
I. Horst
II. Graben
III. Regresyon
IV. Trangresyon
Verilen kavramlardan hangileri epirojenez ile ilgilidir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
Cevap: E

31. Görselde (X) ile gösterilen yere aşağıdakilerden hangisi yazılmalıdır?

A) Yunt Dağı
B) Bozdağlar
C) Madra Dağı
D) Aydın Dağları
E) Menteşe Dağları
Cevap: B

32. Coğrafya öğretmeni, yüzey volkanizması konusunu işlerken öğrencilerden bazı kavramları tanımlamalarını ister. Beyza, Mert, Aslı, Yusuf, Derya aşağıdaki tanımlamaları yapar. Buna göre öğrencilerden hangisinin yapmış olduğu tanımlama yanlış bilgi içermektedir?

A) Mert B) Beyza C) Yusuf D) Aslı E) Derya
Cevap: D

33. Yukarıdaki Türkiye haritasında verilen merkezlerden hangisinde deprem yaşanma olasılığı diğerlerine göre daha azdır?

A) Muğla B) Erzincan C) Mardin D) İstanbul E) Osmaniye
Cevap: C

34. Aşağıdaki akarsu vadilerinden hangisi, çözünebilen kayaçların yaygın olduğu alanlarda görülen derin, yamaçları dik veya basamaklı olan vadi türüdür?

A) Kertik B) Asimetrik C) Boğaz D) Geniş tabanlı E) Kanyon
Cevap: E

35. Aşağıdaki yer şekillerinden hangisinin oluşumunda akarsuların aşındırma süreci etkili olmamıştır?

A) Plato B) Kırgıbayır C) Peribacası D) Irmak adası E) Dev kazanı
Cevap: D

36. Aşağıda verilen platolardan hangisinin bulunduğu coğrafi bölge diğerlerinden farklıdır?

A) Erzurum-Kars B) Obruk C) Yazılıkaya D) Uzunyayla E) Cihanbeyli
Cevap: A

37. Bir akarsuyun büklümler (menderes) çizerek akış gösterebilmesi için o akarsuyun;
I. debisinin az olması,
II. akış hızının fazla olması,
III. yatak eğiminin az olması,
IV. yana aşındırma gücünün fazla olması
özelliklerinden hangilerine sahip olması gerekir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
Cevap: E

38. Aşağıdaki grafikte havzası Kuzey Yarım Küre’de yer alan bir akarsuyun aylık ortalama akım değerleri verilmiştir. Yalnızca grafikteki bilgiler dikkate alındığında bu akarsu ile ilgili aşağıdakilerden hangisi kesin olarak söylenemez?

A) Düzensiz rejime sahip bir akarsudur.
B) Enerji potansiyelinin en fazla olduğu ay ağustostur.
C) Ortalama akım miktarının en fazla olduğu mevsim kıştır.
D) Akarsuyun ortalama akım miktarının en fazla olduğu ay şubattır.
E) Akarsuyun ortalama akım miktarı yaklaşık 200 m3/sn’dir.
Cevap: B

39. Aşağıdakilerden hangisi, Türkiye arazisinin genç oluşumlu bir yapıya sahip olduğunun kanıtlarından biri değildir?

A) Kaplıcaların yaygın olması
B) Depremlerin sık görülmesi
C) Akarsuların denge profiline ulaşmamış olması
D) Ortalama yükseltisinin ve engebe oranının fazla olması
E) Kıyılarında lagün ve tombolo benzeri dalga birikim şekillerine rastlanması
Cevap: E

40. Çözünebilen kayaçlarda suların etkisiyle oluşan yer şekillerine karstik şekiller denir. Aşağıda, bazı karstik yer şekilleri verilmiştir.
I. Lapya
II. Uvala
III. Polye
IV. Traverten
Bu yer şekillerinden hangileri, aşındırma faaliyeti sonucunda oluşmuştur?

A) Yalnız IV B) I ve II C) I ve III D) I, II ve III E) I,II,III ve IV
Cevap: D

Kalıcı karların üst üste yığılıp zamanla kristalleşmesi ve sertleşmesiyle oluşan büyük buz kütlelerine buzul adı verilir. Buzullar, sıcaklığın yıl boyu çok düşük olduğu kutup bölgeleri ile diğer bölgelerin yüksek kesimlerinde oluşur. Arazide sıcaklığın buzulların oluşabileceği kadar düştüğü yükselti seviyesine kalıcı kar sınırı denir. Kalıcı kar sınırı sıcak kuşakta 5.000-6.000 m civarındayken kutuplara gidildikçe bu sınır deniz seviyesine (0 m) kadar alçalır. Bu durum, Ekvator’dan kutuplara gidildikçe buzulların şekillendirici etkisinin artmasına neden olmuştur. Yüksek enlemlerde bulunan Kanada, İsveç, Finlandiya ve Norveç gibi ülkelerde buzulların şekillendirici etkisi daha fazladır.

(Aşağıdaki 41. ve 42. soruları yukarıdaki metne göre cevaplayınız.)

41. Yukarıdaki metne göre aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Kalıcı kar sınırı yüksek enlemlerde deniz seviyesine yakındır.
B) Alçak enlemlerde buzulların şekillendirici etkisi daha azdır.
C) Buzulların şekillendirici etkisinin görüldüğü alanlarda sıcaklık ortalamaları düşüktür.
D) Buzulların etkisi, orta enlemlerde sıcaklığın yükseltiye bağlı azaldığı yüksek kesimlerde görülür.
E) Kalıcı kar sınırı ile buzul etkisi arasında doğru orantı vardır.
Cevap: E

42. Aşağıdaki ülkelerden hangisinde buzulların şekillendirici etkisi diğerlerine göre daha azdır?

A) Kanada B) Finlandiya C) İsveç D) Türkiye E) Norveç
Cevap: D

43. Aşağıdaki yer şekillerinden hangisi doğrudan rüzgârın şekillendirici etkisine bağlı olarak oluşmamıştır?

A) Barkan B) Peribacaları C) Tafoni D) Şahit kaya E) Yardang
Cevap: B

44. Kıyı oklarının uzamış hâli olan kıyı kordonunun bir koy veya körfezin önünü kapatmasıyla lagün (deniz kulağı) oluşur. Türkiye’de de lagün örneklerini görmek mümkündür.
I. Bafa (Çamiçi) Gölü
II. Büyük Çekmece Gölü
III. Durusu (Terkos) Gölü
Yukarıda verilenlerden hangileri Türkiye’deki lagünlerdendir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I,II ve III
Cevap: E

45. Aşağıdaki kıyı tiplerinden hangisi Türkiye’de görülmemektedir?

A) Enine B) Dalmaçya C) Boyuna D) Fiyort E) Ria
Cevap: D

46. Aşağıdaki Türkiye haritasında numaralanmış bazı taralı alanlar gösterilmiştir. Haritadaki numaralanmış taralı alanlardan hangisinde görülen kıyı tipi diğerlerinden farklıdır?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: C

47. Aşağıdaki akarsulardan hangisinin denize döküldüğü alanda delta ovası meydana gelmemiştir?

A) Kızılırmak B) Gediz C) Susurluk D) Göksu E) Seyhan
Cevap: C

48. Aşağıdaki dağlardan hangisinde buzulların şekillendirici etkisinden söz edilemez?

A) Uludağ B) Erciyes C) Süphan D) Kaçkar E) Yıldız
Cevap: E

49. Yapılan araştırmalarda Ergene Havzası ve Çukurova’nın çok yavaş da olsa alçaldığı ve bu sürecin hâlâ devam ettiği tespit edilmiştir. Yukarıda verilen durumun sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Orojenez B) Epirojenez C) Volkanizma D) Deprem E) Buzullar
Cevap: B

50. Çözünebilen kayaçların yaygın olduğu alanlarda suların aşındırma gücünün etkisiyle yer altı boşlukları (mağara) oluşur. Buna göre haritada numaralandırılmış alanların hangisinde mağaraların görülme olasılığı daha fazladır?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) II ve III
Cevap: C

51. Denge profiline ulaşmış bir akarsuyun, aşağıda verilen yer şekillerinden hangisini oluşturması beklenemez?

A) Taban seviyesi ovası B) Delta ovası C) Irmak adası D) Menderes E) Dev kazanı
Cevap: E

52. Aşağıdaki yer şekillerinden hangisinin oluşum sürecinde rüzgârlar dolaylı etkiye sahiptir?

A) Şahit kaya B) Falez C) Mantar kaya D) Barkan E) Tafoni
Cevap: E

53. Türkiye’de akarsuların ve sel sularının taşıdıkları alüvyonların dağlar arasındaki çukur alanların üzerini örtmesiyle oluşmuş çok sayıda dağ içi ovası vardır. Aşağıdaki ovalardan hangisi Türkiye’deki dağ içi ovalarından birisi değildir?

A) Muş Ovası B) Yüksekova C) Sakarya Ovası
D) Erzincan Ovası E) Iğdır Ovası
Cevap: C

54. Pamukkale travertenlerinin oluşumunda etkili olan dış kuvvet ile aşağıdaki yer şekillerinden hangisinin oluşumunda etkili olan dış kuvvet aynıdır?

A) Hörgüç kaya B) Seki C) Sirk D) Sarkıt E) Tombolo
Cevap: D

55. Aşağıdaki haritada numaralanmış bazı alanlar gösterilmiştir. Haritadaki numaralanmış alanlardan hangilerinde yardang, mantar kaya gibi yer şekillerinin oluşması beklenir?

A) I ve II B) I ve III C) II ve IV D) III ve IV E) II, III ve IV
Cevap: D