10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı 3. Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları ve Cevapları Meb Yayınları

3. Ünite Sonu Ölçme ve Değerlendirme Soruları

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan alanları uygun kelimelerle tamamlayınız.

1- Sagu, halk edebiyatında ağıt, divan edebiyatında mersiye olarak adlandırılır.

2- Koşmalar işledikleri konulara göre güzelleme, koçaklama, taşlama, ağıt olarak adlandırılır.

3- Gazelin ilk beytine matla, son beytine makta denir.

4- Türklerin divan edebiyatına kazandırdığı tuyuğ, tek dörtlükten oluşan nazım biçimidir.

5- Kasidelerde şairlerin kendini ve sanatını övdüğü bölüme fahriye, şairin mahlasının geçtiği bölüme taç beyit denir.

Mutasavvıf şairlerce Allah’ı övmek ve Allah’a yalvarmak amacıyla ilahi söylenir.

Aşağıdaki numaralandırılmış kutucuklarda “Şiir” ünitesi ile ilgili bilgiler verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak 7-13. soruları cevaplayınız. (Soruların birden fazla cevabı olabileceğini göz önünde bulundurunuz.)

Şiir Ünitesi Kutucuk Cevapları:

7. Divan edebiyatının nazım biçimleri nelerdir?
Cevap: 4-5 (Şarkı ve Tuyuğ)

8. Kaside nazım türlerindendir?
Cevap: 7-10 (Fahriye ve Mersiye)

9. Anonim halk edebiyatı nazım biçimlerindendir?
Cevap: 6 (Mâni)

10. Aşık edebiyatı nazım biçimlerindendir?
Cevap: 1-3 (Koşma ve Semai)

11. Geçiş dönemi eserlerindendir?
Cevap: 2-8 (Divan-ı Hikmet ve Kutadgu Bilig)

12. İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatı sözlü ürünlerindendir?
Cevap: 11 (Koşuk)

13. Halk edebiyatı şairlerindendir?
Cevap: 9-12 (Dadaloğlu ve Seyrani)

Soru 14: Aşağıda Romen rakamları ile sıralanan nazım biçimlerini harf ile verilen edebî anlayışlarla eşleştirerek doğru harfi ( ) içine yazınız.

I. İlahi Cevap: (ç) Dini tasavvufi halk edebiyatı
II. Gazel Cevap: (c) Divan edebiyatı
III. Koşma Cevap: (b) Aşık edebiyatı
IV. Sagu Cevap: (a) Anonim halk edebiyatı

Aşağıdaki tanılayıcı dallanmış ağaçta “Şiir” ünitesine ait bazı bilgiler verilmiştir. A ifadesinden başlayarak, ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazan yönde ilerleyip doğru çıkışa ulaşınız.

İslamiyet etkisindeki Türk şiiri, halk ve divan şiiri olmak üzere iki kolda gelişir.
Cevap: Doğru (D)
Divan edebiyatında en çok kullanılan nazım biçimleri şarkı ve tuyuğdur.
Cevap: Doğru (Y)
Aşık edebiyatı nazım türleri güzelleme, koçaklama, taşlama ve ağıttır.
Cevap: Doğru (D)
3. Çıkış

16-19. soruları aşağıdaki metne göre cevaplayınız.

Soru 16: Her dörtlüğün sonunda tekrar eden “sürmeli” kelimesi kaç farklı anlamda kullanılmıştır? Belirlediğiniz anlamları aşağıya yazınız.
Cevap: Şiirde “sürmeli” ifadesi altı ayrı anlamda kullanılmıştır:

• Kapı sürmeli: Kapının kilitli olması anlamındadır.
• Gözleri sürmeli: Göze sürme çekildiği anlamındadır.
• Mehenge sürmeli: Ölçmek, mihenge koymak anlamındadır.
• Seni burdan sürmeli: Sürgün etmek anlamında kullanılmıştır.
• Yüzler sürmeli: Yüzünü eğip dokundurmak anlamında kullanılmıştır.
• Atı sürmeli: At binip ilerlemek anlamında kullanılmıştır.

Soru 17: Şiirin son dörtlüğündeki, tabloda verilen ahenk unsurlarına göre değerlendirmek için eksikleri tamamlayınız.

• Ölçü: 11’li hece ölçüsü
• Durak: 6+5
• Kafiye: yaş-düş-gidiş ş: yarım kafiye
• Redif: (ile) kelime halinde redif

Soru 18: Şiirin nazım türünü belirleyiniz. Türü belirlerken neleri esas aldınız? Açıklayınız.
Cevap: Şiirin nazım türü güzellemedir. Türü belirlerken içeriğini, yani konusunu esas aldım. Sevgiliye duyulan aşkı konu alan şiirlerin nazım türü güzellemedir.

Soru 19: Aşağıdaki dizelerde altı çizili kelimeler ile yapılan edebî sanatları belirleyerek yazınız.

a) “Aklımı başımdan aldı bir peri”
Cevap: Şiirde sevgili periye benzetilmiştir ama kendisine benzetilene (sevgiliye) yer verilmemiş. Böyle istiareler kapalı istiaredir.

b) “Beklemeli bir sultanın eşiği”
Cevap: Şiirde sevgili sultana benzetilmiştir ama kendisine benzetilene (sevgiliye) yer verilmemiş. Böyle istiareler kapalı istiaredir.

Soru 20:
O büyükler vermeli küçüğe selamı
Tamamlamak için verilir karşılığı
Küçük tutar ve uygularsa ulular sözünü
Selametle yaşar, kurtulur özü

Kutadgu Bilig’den günümüz Türkçesiyle verilen beyitleri millî, manevî ve evrensel değerler bakımından yorumlayarak bir paragraf yazınız.

Cevap:
Bu beyitler, büyüklerin küçüklere saygı göstermesi ve küçüklerin de büyüklerin sözlerine uyması gerektiğini vurgular. Millî, manevî ve evrensel değerler açısından, saygı ve hoşgörü toplumda huzur ve uyumun temelidir.

21-43. çoktan seçmeli soruları okuyarak doğru seçeneği işaretleyiniz.

Soru 21: Yukarıda dinî tasavvufî Türk edebiyatı nazım türleriyle ilgili verilen bilgilerden hangileri yer değiştirilirse tablodaki yanlışlık giderilmiş olur?

Doğru Cevap:
Cevap: B) Devriye - ilâhi

Soru 22: Yukarıda konularına göre kasidelerin tanımı verilerek bir yanlışlık yapılmıştır. Buna göre numaralandırılmış başlıklardan hangilerinin yerleri değiştirilirse bu yanlışlık giderilmiş olur?

Doğru Cevap: D) III ve IV

23. Soru: Yukarıda öğrenciler tarafından hazırlanmış numaralandırılmış davetiyelerden hangisinin yazımı doğrudur?
Cevap: IV.
Doğru yazım ve ifadeler IV numaralı davetiyede yer almaktadır.

24. Soru: Barış’ın arkadaşlarından hangisi, seslendirmelerinde sadece halk edebiyatı şairlerine yer vermiştir?
Cevap: Seher.
Seher, yalnızca halk edebiyatı şairlerini seslendirmiştir.

25. Soru: Aşağıdaki seçeneklerden hangisinde Zeynep’in yanlış yazdığı cümleler bir arada verilmiştir?
Cevap: III ve IV.
Zeynep’in yazım hatası yaptığı cümleler III ve IV numaralı cümlelerdir.

26. Soru: Yukarıda gazel ile ilgili verilen numaralanmış ifadelerden hangileri yanlıştır?
Cevap: II ve V
Verilen ifadelerden II ve V yanlış olarak belirtilmiştir.

27. Soru ve Cevap
Soru: Verilen dizelerle çapraz kafiye düzenine uygun anlamlı bir dörtlük kurmak için sıralama nasıl olmalıdır?
Cevap: IV, II, III, I
Çapraz kafiye düzeni için dizeler bu şekilde sıralanmalıdır.

28. Soru ve Cevap
Soru: Yukarıda numaralanmış yargılardan hangisi Bâkî için söylenemez?
Cevap: III
Bâkî, gazellerinde ses uyumlarına değil, edebiyatın diğer unsurlarına önem vermiştir.

29. Soru ve Cevap
Soru: Bu dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap: D) Ağır bir dil kullanılmıştır.
Dörtlükte kullanılan dil, ağır bir dil değil, sade ve anlaşılır bir dildir.

30. Soru: Bu dörtlükte altı çizili örnekleri yapılan edebî sanatın benzeri aşağıdaki kelimeyle hangisinde vardır?
Cevap: B) Ey gül, nazirin olmaz idi hârn olmasa…
Bu dörtlükte benzer bir teşbih sanatına yer verilmiştir.

31. Soru: Nazım biçimleri ve türleri ile ciltlerin eşleştirilmesi doğru verilmiş midir?
Cevap: D) Koşma, gazel, nefes, tuyuğ.
Nazım biçimlerinin ciltlerle doğru eşleştirilmesi bu şekilde olmalıdır.

32. Soru: Bu dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap: C) Anonim halk edebiyatı nazım biçimidir.
Bu dörtlük anonim halk edebiyatı nazım biçimi değildir.

33. Soru: Muhibbî’ye (Kanuni Sultan Süleyman) ait bu beyit için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap: D) Sağlığın önemi vurgulanmıştır.
Beyitte sağlığın önemi vurgulanmamaktadır.

32. Soru: Aşağıdakilerden hangisi İslamiyet öncesi Türk edebiyatının sözlü ürünlerinden değildir?
Cevap: B) Koşma
Koşma, İslamiyet sonrası halk edebiyatına aittir.

35. Soru: Bu parça ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap: E) Sıfat-fiillere yer verilmiştir.
Parçada sıfat-fiillere yer verilmemiştir.

36. Soru: Göktuğ’un ezberlediği beyitin anlamı aşağıdakilerden hangisidir?
Cevap: A) Ezel kâtipleri aşıkların bahtını kara yazmışlar. Bunun gizli anlamını sevgilinin yanağına tüy olarak yazmışlar.
Doğru anlam bu şekilde ifade edilmiştir.

37. Soru: Yukarıda şiirlerin ortak özelliği hangi seçenekte doğru verilmiştir?
Cevap: D) Divan şiiri özellikleri yansıtılmıştır.
Şiirlerde divan şiiri özellikleri yansıtılmıştır.

36. Soru: Bu dörtlük için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
Cevap: D) 11'li hece ölçüsü ile söylendiği.
Dörtlük 11'li hece ölçüsü ile söylenmemiştir.

39. Soru: Aşağıda verilen divan edebiyatı şairlerinden hangisi numaralanmış ifadelerden biriyle ilişkilendirilemez?
Cevap: B) Fuzûlî.
Fuzûlî verilen edebiyat akımlarıyla ilişkilendirilemez.

40. Soru: Yukarıda verilen beyitlerle ilgili hangisi söylenemez?
Cevap: E) Söyleyiş ve anlam benzerliği vardır.
Beyitlerde söyleyiş ve anlam benzerliği bulunmamaktadır.

41. Soru: Yukarıda numaralanmış cümlelerin hangisinde Kutadgu Bilig ile ilgili verilen bilgi yanlıştır?
Cevap: B) Türk edebiyatının ilk yazılı ürünüdür.
Kutadgu Bilig, Türk edebiyatının ilk yazılı ürünü değildir.

42. Soru: Gevherî’nin bir kıtasında alınan yukarıdaki dörtlükte kaç tane isim tamlaması kullanılmıştır?
Cevap: B) 7.
Dörtlükte toplam 7 adet isim tamlaması bulunmaktadır.

43. Soru: Bu dörtlükte görülen edebî sanatın benzeri aşağıdaki dizelerin hangisinde vardır?
Cevap: B) Yaz selleri gibi akar çağlarım.
Dörtlükteki edebî sanat bu dizede de görülmektedir.