10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 112-113-114-115-116-117 Cevapları Meb Yayınları

Hazırlık Soruları

1- İlkbaharın gelişinin insana ve doğaya etkileri hakkında düşünceleriniz nelerdir?
Cevap: İlkbahar, doğanın uyanışını temsil eder. Çiçekler açar, hava ısınır ve insanlar daha mutlu ve enerjik hisseder. Doğa, ilkbaharla birlikte adeta yeniden canlanır ve insanlar da bu dönüşümden olumlu etkilenir.

2- Yörenizde baharın gelişi ile ilgili ne tür etkinlikler yapılmaktadır?
Cevap: Baharın gelişiyle yöremizde piknikler düzenlenir, Nevruz ve Hıdırellez gibi geleneksel bayramlar kutlanır. İnsanlar açık alanlarda zaman geçirerek baharın tadını çıkarır.

Metni Anlama ve Çözümleme Soruları ve Cevapları

1. Metinde geçen "ihyâ eylemek", "yüz sürmek", "lütfetmek" kelime gruplarının anlamlarını tahmin ediniz. Tahminlerinizi TDK üzerinden kontrol ediniz.

• ihyâ eylemek kelimesi tahmini: Yeniden canlandırmak, hayat vermek.
  TDK karşılığı: Canlandırmak, mutluluğa kavuşturmak.

• yüz sürmek kelimesi tahmini: Büyük bir sevgi ve saygı göstermek.
  TDK karşılığı: Aşırı sevgi göstermek için yere eğilmek.

• lütfetmek kelimesi tahmini: Bağışlamak, iyilik etmek.
  TDK karşılığı: Vermek, iyilikte bulunmak.

2. Metnin temasını belirleyiniz. Metnin güzelliklerle ilgili anlatımını açıklayınız.

Metnin teması bahar mevsiminin güzellikleri ve doğanın yenilenmesidir. Baharın neşeli ve canlı bir şekilde tasvir edilmesi, okura doğanın huzurunu ve mutluluğunu hissettirir.

3. Okuduğunuz şiirde ahenk unsurlarını bulunuz. Bu unsurları tabloya yerleştiriniz.

• Ölçü: Aruz ölçüsü.
• Kafiye: Tam kafiye.
• Redif: Kelime ve ek halinde redifler.
• Asonans: â ve e harfi.
• Aliterasyon: l ve m harfi.
• Kelime tekrarı: Lale faslı, bahar eyyamıdır.

4. Okuduğunuz metin halk edebiyatı nazım biçimlerinden hangisine benzer?

Metin, dörtlüklerden oluşması ve dizelerin birbirini takip eden kafiyelerle uyum sağlaması nedeniyle koşma nazım biçimine benzer.

5. İkinci dörtlükte geçen mazmunları bulunuz. Bu mazmunların anlamlarını açıklayınız.

• Gül: Sevgiliyi temsil eder.
• Bülbül: Gülü seven, sevgiliye âşık kişiyi ifade eder.
• Lale: Dönemin sanatında sıkça kullanılan bir güzellik sembolüdür.

6. Okuduğunuz metinde dönemin gerçekliğini yansıtan ifadeler nelerdir?

Metin, Lale Devri'nde yazılmıştır. Bu dönem aşk, eğlence ve doğanın güzelliklerine vurgu yapan bir Lale Devri şairinin hayat görüşünü yansıtır.

7. Şairin diğer dizelerini okudunuz. Şairin tabiat algısı ile ilgili görüşlerinizi paylaşınız.

Şair, doğayı neşeli ve canlı bir şekilde algılar. Tabiatın insana mutluluk verdiğini ve huzur sağladığını ifade eder. Özellikle baharın coşkusunu ve güzelliklerini ayrıntılı şekilde betimlemiştir.

8. "İtidâl u revnak-ı leyl u nehar eyyamdır" dizesindeki örtük iletiyi açıklayınız.

Dize, gece ve gündüzün dengede olduğu, güzellik ve huzurun yaşandığı bir zamanı tasvir eder. Doğada uyum ve ahengin hâkim olduğu baharın dengeli ve parlak günlerine işaret eder.

9. Şairin tabiat algısını başka bir şairle karşılaştırarak yorumlayınız.

Nedim’in tabiat algısı neşeli, coşkulu ve canlıdır. Baharı bir bayram havasında kutlar. Recaizade Mahmut Ekrem ise baharı hüzünlü, keyifsiz ve durgun bir şekilde tasvir eder. Kendimi Nedim’e daha yakın hissediyorum çünkü onun neşeli ve coşkulu doğa tasvirleri bana mutluluk veriyor.

Dil Bilgisi Cevapları

Zât-ı ‘âlî-şânın el-hak rûhudur bu âlemin
Bâğ-ı ihyâ eylesin lûtfet hümâyun makdemin
Muntazır yüz sürmeğe dâmâna sadr-ı aʼzamın
Lâle faslı ıyd hengâmı bahâr eyyâmıdır

Yukarıdaki beyitte altı çizili isim tamlamalarını bulunuz. Tamlamaların metindeki işlevini açıklayınız.

• Zât-ı tâî-şânın el-hak rûhudur bu âlemin (Belirtili isim tamlaması).
• Lâle faslı ıyd hengâmı bahâr eyyamıdır (Belirtilisiz isim tamlaması).
  Tamlamalar, metnin anlamını derinleştirir ve estetik bir yapı kazandırır.

Sıra Sizde Cevapları

Soru: Aşağıda divan edebiyatından alınan nazım biçimlerinin örnekleri verilmiştir. Bu şiirlerin nazım biçimlerini yazınız.

1. Ser-a-pâ hüsün ü ansın dil-sitânsın nâz-perversin
   Civân-ı mihribânsın şûhsün nâzende dil-bersin
   Nazirin yok cihanda hüsün ile mihri münteversin
   Bahâ olmaz sana cânâ aceb pâkîze gevhersin

   Nazım Biçimi: Şarkı

2. Nice ki göğde güneş seyrânıdur
   Bu cihan erenlerin meydânıdur
   Yi vü yüdürü al u bağışlağıl
   Her zemân bir yiğidin devrânıdur

   Nazım Biçimi: Tuyuğ

3. Kimdir ki gamında nâle vü zâr etmez
   Derdin sana nâ ile izhâr etmez
   Feryâdına hiç kimseyin yetmez cevabı
   Feryâdı ki feryâd sana kâr etmez

   Nazım Biçimi: Rubai

Yazma Etkinliği: Mâni ve Koşma

Cevap 1: Mâni

• Konusu: Ayrılık ve özlem
• Söyleyici: Aşk acısı çeken bir âşık
• Kafiye: Göz, söz, öz
• Hece Ölçüsü: 7’li hece ölçüsü

Mâni:
Gözlerin yaşla dolmuş,
Yoluna yârim durmuş,
Bir selam ver bana da,
Yüreğim özlem vurmuş.

Cevap 2: Koşma

• Konusu: Doğa ve sevgi
• Söyleyici: Baharın gelişini karşılayan bir doğa âşığı
• Kafiye: Bahar, diyar, yar
• Hece Ölçüsü: 11’li hece ölçüsü

Koşma:
Bahar geldi dağlar yeşil,
Gönül uçtu diyarlara,
Sevda doldu her bir çiçek,
Selam olsun o yârlara.

Kuşlar öter dallar gelir,
Gönül aşkla dolup taşar,
Bir selam ver ey nazlı yar,
Aşkın bende her gün yaşar.

Çiçek açmış dağda, ovda,
Yar gelse, sevdam olaydı,
Nisan yağmuru yağarken,
Sevdan gönlümde saraydı.

• Mahlas: Aşık Kerem

Her iki şiir de belirlenen konulara uygun olarak yazılmıştır. Mâni kısa ve öz bir şekilde yazılırken, Koşma dört dörtlük hâlinde daha uzun bir anlatımla oluşturulmuştur. Şiirler, belirlenen hece ölçüsü ve kafiye kurallarına uygun yazılmış, doğa, sevgi ve özlem temaları işlenmiştir.