10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 28-29-30-31-32-33 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 28

1. Ünite Sonu Ölçme Ve Değerlendirme Soruları

Soru: Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan alanları uygun kelimelerle tamamlayınız.

Cevap: Arap / Latin, yalınlık, edebî, Kök Türk Kitabeleri, Yeni Lisan, Eski Anadolu

1. Türkler tarih boyunca farklı kültürlerle etkileşime girmiş ve bunun sonucu olarak Kök Türk, Uygur, Arap , Kiril ve Latin alfabelerini kullanmışlardır.
2. İyi bir anlatım açıklık, akıcılık, duruluk ve yalınlıkniteliklerini taşımalıdır.
3. Tarihî bir gerçeklik, edebî metinlerde yeniden kurgulanarak yorumlanır.
4. VIII. yüzyılda yazılan Kök Türk Kitabeleri Türk edebiyatının ilk yazılı ürünleridir.
5. Bugünkü Türkiye Türkçesi 1911 yılında Genç Kalemler dergisinde yayımlanan Yeni Lisan makalesiyle başlar.
6. Türkiye Türkçesi, dilin kendi iç yapısındaki değişiklikler bakımından Eski Anadolu Türkçesi, Osmanlı Türkçesi ve Bugünkü Türkiye Türkçesi olarak üç döneme ayrılır.

Soru: 7) Geçiş döneminde yazılan eserlerdendir?
Cevap: 3-5-6-7

Soru: 8) Türkiye Türkçesinin dönemlerindendir?
Cevap: 1-8

Soru: 9) Yûnus Emre’nin Divan’ını yazdığı Türkiye Türkçesi dönemidir?
Cevap: 1

Soru: 10) Kurtuluş Savaşı’nı anlatan roman yazarının yararlandığı bilimdir?
Cevap: 4

Soru: 11) Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki ölçütlerdendir?
Cevap: 2-9

Soru: 12) Türklerin kullandığı alfabelerdendir?
Cevap: 10-12

Soru: 13) Bugünkü Türkiye Türkçesinin başlangıcı olarak kabul edilen makalenin adıdır?
Cevap: 11

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 29

Soru: 14) Aşağıda Romen rakamları ile sıralanan dizeleri, harf ile verilen Türk edebiyatının dönemleri ile eşleştirerek doğru harfi ( ) içine yazınız.

a) Batı Etkisindeki Türk Edebiyatı
b) İslamiyet’in Kabulünden Önceki Türk Edebiyatı
c) İslamiyet’in Kabulünden Sonraki Türk Edebiyatı
ç) Geçiş Dönemi

(c)
Ne yanar kimse bana âteş-i dilden özge
Ne açar kimse kapım bâd-ı sabâdan gayrı

(a)
İkimiz birden sevinebiliriz göğe bakalım
Şu kaçamak ışıklardan şu şeker kamışlarından
Bebe dişlerinden güneşlerden yaban otlarından
Durmadan harcadığım şu gözlerimi al kurtar
Şu aranıp duran korkak ellerimi tut
Bu evleri atla bu evleri de bunları da
Göğe bakalım

(b)
Bulnar mini öles köz
Kara mengiz kızıl yüz
Andın tamar tükel tuz
Bulnap yana ol kaçar

Soru: 15) Aşağıdaki tanılayıcı dallanmış ağaçta “Giriş” ünitesine ait bazı bilgiler verilmiştir. A ifadesinden başlayarak, ifade doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazan yönde ilerleyip doğru çıkışa ulaşınız.

A- Tarih ve edebiyat arasında tek yönlü bir etkileşim vardır. (Y)
Türk edebiyatında yazılı edebiyat Kök Türk metinleriyle başlar. (D)
Kök Türk, Uygur ve Karahanlı Türkçesi Eski Anadolu Türkçesinin alt dönemleridir. (Y)
6. Çıkış

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 30

Soru: 16) Dinî değişim ve kültürel farklılaşma dili ne şekilde etkiler? Düşüncelerinizi yazınız.
Cevap: Dinî değişim, dilde yeni kavramlar ve kelimeler doğurur. Kültürel farklılaşma ise dilin yapısını ve kullanımını etkiler, ifade biçimlerini dönüştürür.

Soru: 17) Yukarıdaki dörtlükler XX. yüzyıla aittir. Bu dörtlüklerden hangisi Bugünkü Türkiye Türkçesine daha yakındır? Bunun sebebi ne olabilir?
Cevap: II. metin Türkiye Türkçesine daha yakındır. Çünkü Türkiye Türkçesinde de kullandığımız daha çok kelime vardır.

Soru: 18) Türkler, çeşitli coğrafyalarda hüküm sürmüş; farklı uluslarla kültürel alışverişte bulunmuştur. Böylelikle Türklerin dinî ve sosyal hayatlarında değişim olmuş, bu değişime dil ve edebiyat kayıtsız kalmamıştır. Bunun sonucu olarak Türk edebiyatı farklı dönemlere ayrılmıştır. Bu parçadan yararlanarak Türk edebiyatının dönemlere ayrılmasındaki ölçütleri aşağıdaki kutucuklara yazınız.

Kutucuklara şu bilgileri yazınız.

• Dildeki değişimler
• Dinî hayattaki değişimler
• Tarihî olaylar
• Coğrafya farklılıkları,
• Lehçe ve şive farklılıkları

Soru: 19) Yeni ve evrensel bir din olan İslam’ı kabul eden Türkler, sadece bir inanç sistemini benimsemekle kalmamışlar; bireyin anlam arayışı ve hayatı anlamlandırması başta olmak üzere toplumun sosyal yapısını, idari mekanizmada yönetim biçimini ve dünya görüşünü de büyük ölçüde değiştiren bu inanç sistemiyle yeni bir kültürün doğuşunu gerçekleştirmişlerdir. Türklerin eski kültürel varlıkları, kabul edilen bu yeni dinin oluşturduğu medeniyet havzası içerisinde İslami değer ve esaslar ekseninde yeniden üretilerek Türk İslam kültürünü oluşturmuştur. Bu yeni kültür ortamı içerisinde üretilen edebiyat da İslami bir hüviyet kazanmıştır. Dinin temel referansları edebî ortam için yeni ilham kaynakları oluşturmanın yanında, dinî ilimlere ilişkin ilmî ve popüler vasatta yazılı ve sözlü literatürün oluşturulmasına dönük gayretler de edebiyat sahasındaki İslami anlayışın gelişmesini kolaylaştırmıştır. Bu parçadaki bilgilere dayanarak edebiyatın dinî hayatla ilişkisi hakkında çıkarımlarda bulununuz.
Cevap: Edebiyat, İslamiyet ile birlikte dini değerleri ve öğretileri işleyerek yeni bir kimlik kazanmıştır. Dini hayat, edebi eserlere ilham vererek yazılı ve sözlü literatürün gelişmesine katkıda bulunmuştur.

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 31

Soru: 20) Güncel yaşam romana nasıl yansıyorsa tarih de romana öyle yansır: Romancının yaratacağı roman kişileriyle. Bunun için “tarihî roman” yerine “tarihten söz açan roman” demek bence daha yerinde olur. Romancı, araştırmalar yapabilir, topladığı belgelerden yararlanabilir ama sıra yazmaya gelince işinin tarih yazmak değil, roman yazmak olduğunu unutmamak zorundadır; bunun için topladığı bilgiler, belgeler buzdağının denizin altında kalan büyük bölümü gibi olmalıdır, göze batmamalıdır. Çünkü romancı, o bilgileri, o belgeleri aktarmayacaktır romanına; roman kişilerinin düşünüşlerinin, davranışlarının nasıl biçimlendiğini gösterirken yararlanacaktır o bilgilerden, o belgelerden. Bu parçadan hareketle edebiyat tarih ilişkisini açıklayınız.
Cevap: Edebiyat, tarihsel olayları kurmaca içinde yeniden işler. Tarih romanda bir arka plan görevi görür, ancak yazarın amacı tarih yazmak değil, edebi bir gerçeklik sunmaktır.

Soru: 21) Aşağıdaki cümlelerde yazım yanlışlarını belirleyiniz. Doğru yazılışlarını cümlenin karşısındaki boşluğa yazınız.

a) Kitabım 2005’de yayımlandı. (2005’te)
b) Nasıl olduda beni hatırlayamadı, bir türlü anlayamadım. (oldu da)
c) Burada Ahilik geleneği yaşatılıyor ve her Cuma tören yapılıyor. (cuma)
ç) Oyunumuzun ikinci perdesi birazdan başlıyacak. (başlayacak)
d) Herşeyi bir kenara bırakıp gideceğim. (Her şeyi)

Soru: 22) Aşağıdaki harflendirilmiş kutucuklardan hangisinin yerine “Anılar ve gezi yazıları tarih bilimine kaynaklık eder.” ifadesi getirilirse edebiyat ve tarih ilişkisinde bütünlük sağlanmış olur? İşaretleyiniz.

A) Edebî metinler de tarihî metinler de kurmacadır. ()
B) Şair ve yazarların biyografileri hazırlanırken tarihten yararlanılır. ()
C) Tarihçi, tarihin karanlıkta kalmış dönemlerini edebî eserlere bakarak aydınlatabilir. (✓)
Ç) Bir edebî eser incelenirken dönemin siyasi, sosyal olaylarını tarih kaynaklarından öğreniriz. ()

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 32

Soru: 23) Schliemann, tarihe Priamos Hâzineleri olarak geçen ünlü buluntuların ortaya çıkarıldığı dönem olarak damgasını vuran üçüncü sezondaki kazı çalışmalarına başlamıştı. Schliemann bu kazı sezonunda, çok eski uluslara ait devasa enkaz yığınlarının alttan ikinci katmanında heybetli duvarlar ve büyük bir yangından kalıntılar olduğunu keşfetti. Yunan orduları, Homeros’ta aktarıldığına göre ancak Odysseus’un hilesi sayesinde, tahta atın içine gizlenerek Troya’yı ele geçirebilmişler, sonra da burayı küle çevirmişlerdi. Bu nedenle Schliemann, bütün bu izleri taşıyan bir kent arıyordu ve ikinci katmandaki yanmış kente ulaştığında, hedefe vardığını düşündü. Hisarlık’ın batısında, önceleri yanlışlıkla kule olarak tanımladığı kale duvarını ve bunun biraz kuzeyinde büyük bir taş rampayı bulduğunda daha da emin oldu. Bu rampa İlyada’daki Skaiai Pylai’nin rampası olmalıydı. Daha sonra bu rampanın üzerinde Homeros’un Odysseus Destanı’ında anlattığı türde gerçekten de ikili bir kapı olduğunu ortaya çıkarması, Homerik kentin varlığına dair aradığı nesnel bir kanıt oldu. Bu parçadan edebiyat ve tarih ilişkisiyle ilgili hangi çıkarıma ulaşılabilir?

A) Yazar, kurmaca metinleri tarih biliminden yararlanarak oluşturur.
B) Kimi tarihî olaylar aydınlatılırken edebî metinlerden yararlanılır.
C) Tarihî gerçeklik edebî metinlerde yeniden ele alınır.
D) Edebiyat, tarihin izlediği yöntemleri kullanır, gerçekliği değiştirmez.
E) Edebî metinler tarihin ışığında yeniden yorumlanır.
Cevap: B

Soru: 24) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde yazım yanlışı vardır?

A) Üç aydır Kızılay meydanındaki markette çalışıyor.
B) Bu yılki yelken yarışları Alaçatı’da yapılacak.
C) THY’nin bilet satışları başlamış.
D) Doktor, günde 100 g meyve yemesine izin verdi.
E) Anadolu’nun bereketli topraklarında yaşıyoruz.
Cevap: A

Soru: 25) Ana diline saygı önce onu bilerek sevmek sonra da doğru ve düzgün kullanmakla olur. Bu saygının yüksek katı ise ana dilini yabancı dillerin salgınından koruyarak kendi yapısı içinde işleyip zenginleştirmeye çalışmakla gösterilir. Bu da sanatçıların, bilginlerin ve eli kalem tutan bütün yazarların görevidir. Dilini doğru kullanmayı beceremeyenlerin, yabancı kelimeleri dillerinden bir türlü söküp atamayanların, ana diline sevgiden ve saygıdan söz etmeleri gülünç olmaktan öteye geçemez. Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşılamaz?

A) Ana dile saygı onu doğru kullanmakla olur.
B) Dil bilinci, dili yabancı dillerin salgınından korumakla olur.
C) Dili korumak sadece sevmekle olmaz.
D) Dili korumak sadece yazarların görevidir.
E) Yabancı kelimeleri kullanmayanlar dil bilincine sahiptir.
Cevap: D

Soru: 26) Türk medeniyeti tarihini bilimsel bir yaklaşımla ele aldım ve Türk edebiyatını başlangıcından itibaren inceleyen önemli çalışmalar yaptım. Edebiyat tarihini medeniyet tarihinin bir parçası olarak görüp bu nedenle edebiyat ile tarihî ve toplumsal gelişmeleri bir bütün olarak değerlendirdim. Bunun sonucu olarak Türk edebiyatını “İslamiyet’in kabulünden önceki Türk edebiyatı, İslamiyet’in kabulünden sonraki Türk edebiyatı ve Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı” olarak üç ana döneme ayırdım. Türk Edebiyatı Tarihi adlı eserim, bu alanın ilk bilimsel çalışmalarından biri kabul edilmiştir. Bu parçada kendini tanıtan edebiyat tarihçisi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ahmet Hamdi Tanpınar
B) Atilla Özkırımlı
C) Mehmet Fuat Köprülü
D) Nihat Sami Banarlı
E) Orhan Okay
Cevap: C

10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Meb Yayınları Sayfa 33

Soru: 27) I. Irk Bitig
II. Kutadgu Bilig
III. Kök Türk Kitabeleri
IV. Altun Yaruk
V. Dîvân-ı Hikmet
Numaralanmış eserler yazıldıkları dönem bakımından gruplandırıldığında hangi eser bunların dışında kalır?

A) I B) II C) III D) IV E) V
Cevap: C

Soru: 28) İslam medeniyeti, her hususta olduğu gibi zevk ve edebiyat konusunda da kendi dairesine aldığı milletler üzerinde etkili oldu. İslam ümmetinin ortak ürünü olan İslam medeniyeti, edebiyatta da hiç olmazsa birtakım ortak ve genel kalıplar vücuda getirmişti ki bu medeniyet dairesine giren her kavim, kendi kültürünü ne kadar kuvvetle muhafaza ederse etsin, ruhunu ve duygularını o kalıplar dairesinde ifadeye mecbur olacaktı. İslam medeniyetinin dilde, vezinde, edebî biçim ve türlerde, hayat ve doğaya bakış açılarında, güzellik anlayışlarında ortak ve değişmez ilkeler vardı ki onların dışına çıkmak mümkün değildi. Örneğin İslamiyet’in ortaya çıktığı coğrafyada yer alan Arap ve İran kültürlerinin edebî eserlerine millî özellikleri yansısa da her iki milletin edebî anlayışlarında İslam medeniyetinin bu ortak hatlarını görmek mümkündür. Bu nedenle Türkler de İslam medeniyeti dairesine girdiklerinde Arap ve Fars edebiyatlarının etkisiyle İslami bir edebiyat anlayışı oluşturmuştur. Yalnız Türkler değil, İslamiyet dairesine giren diğer kavimler ve mesela Hintliler de bu İslami edebiyat kurallarına ve kalıplarına uymuşlardır. Bu bakış noktasından İslam edebiyatını “klasik” bir edebiyat saymak zaruridir. Bu parçaya göre İslam medeniyetinin etkisine girdikten sonra Türklerin edebî anlayışlarında aşağıdakilerden hangisinin değiştiği söylenemez?

A) Şiirlerde kullanılan ölçü
B) Nazım biçimleri ve türleri
C) Edebî dilin özellikleri
D) Doğaya ve hayata bakış açısı
E) Şairlerin kendine özgü üslupları
Cevap: E

Soru: 29) Bu parçada verilen bilgilere göre Türklerin,
İslami bir edebiyat anlayışı oluşturmalarında
I. İslam medeniyetine kolaylıkla uyum sağlamaları
II. Arap ve İran edebiyatlarının etkisine girmeleri
III. İslami edebiyatla ortak edebî anlayışlara sahip olmaları
IV. İslam öncesi inançlarının İslamiyet ile benzer özellikler taşıması unsurlarından hangileri ana etkendir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve III E) II ve IV
Cevap: E

Soru: 30) Bu parçayla ilgili aşağıdakilerden hangisi kesin olarak söylenebilir?

A) İslam medeniyeti, edebî ürünlerdeki millî unsurların önüne geçmiştir.
B) İslam ülkelerinin edebiyatları diğer kültürlerin edebiyatlarından ileri durumdadır.
C) İslam medeniyeti etkisi, Türk edebiyatından önce Hint edebiyatında gerçekleşir.
D) Türk edebiyatında millî ve kültürel unsurlar her zaman korunmuştur.
E) İslami edebiyat anlayışı değişmez birtakım ilkelerden oluşur.
Cevap: E

Soru: 31) I. O, hastanede tedavi gören arkadaşını ziyaret etti.
II. Çocuklar, sokak hayvanlarını beslemek için proje hazırladılar.
III. Eray Bey, kendisine verilen görevi başarıyla tamamladı.
IV. Evet, doğum günümde okumak istediğim kitabı hediye etti.
V. İzmir’e, en sevdiğim şehre, yarın gideceğim.
Yukarıda verilen numaralanmış cümlelerin hangilerinde virgül aynı görevde kullanılmıştır?

A) I ve II B) II ve III C) II ve IV D) III ve IV E) III ve V
Cevap: B