10. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 36-37-38-39-40-41-42 Cevapları Meb Yayınları

Hazırlık Soru ve Cevaplar:

1. Masal ve hikâye anlatıcılarının hangi özelliklere sahip olduğunu düşünüyorsunuz?
Cevap: Masal ve hikâye anlatıcıları, canlı anlatım, dinleyiciyi etkileme ve kültürel öğeleri aktarabilme özelliklerine sahip olmalıdırlar. Ayrıca, anlatım gücü ve yaratıcılık da önemli özelliklerdir.

2. Dede Korkut Hikâyeleri’nin sinema filmlerine ve çizgi filmlere uyarlanmasını nasıl değerlendirirsiniz?
Cevap: Dede Korkut Hikâyeleri'nin sinemaya ve çizgi filmlere uyarlanması, genç nesillerin bu önemli kültürel mirasa erişmesine olanak sağlar ve hikâyelerin yaşatılmasına katkıda bulunur.

Metni Anlama ve Çözümleme Soruları:

1. Yiğenek bu haberi işitince yüreği oynadı, kara bağı sarsıldı. Kalktı, Bayındır Han’ın huzuruna vardı, yere yüz koydu, der. Bu cümledeki altı çizili kelime gruplarının yerine hangi ifadeler gelirse anlam değişmez?
Cevap: "Yüreği oynadı" ifadesi heyecanlandı, "kara bağı sarsıldı" ifadesi iradesi zayıfladı ile değiştirilebilir.

2. Yiğenek, rüyasında ne görmüştü? Bu rüyanın hikâyedeki önemi nedir?
Cevap: Yiğenek, babası Kazılık Koca'nın esir düştüğünü görmüştü. Bu rüya, Yiğenek'in harekete geçmesine ve olayların başlamasına sebep olur.

3. Aşağıdaki şemayı metindeki olay örgüsünü göz önünde bulundurarak tamamlayınız.

• Kazılık Koca, Bayındır Han’dan izin alıp akına gider.
• Yiğenek, babasının esir düştüğünü öğrenir.
• Yiğenek, rüyasını dayısı Emren’e anlatır.
• Yiğenek, babasını kurtarmak için yirmi dört sancak beyi ile birlikte harekete geçer.

4. Bu hikâyede cesaret ve yiğitliği ile ön plana çıkan kahramanlar kimlerdir? Bu kahramanlar metinde hangi özellikleriyle vurgulanmaktadır?
Cevap: Cesaret ve yiğitliği ile ön plana çıkan kahramanlar Kazılık Koca ve Yiğenek’tir. Onlar, savaşma yetenekleri, kararlılıkları ve kahramanlıkları ile vurgulanmaktadır.

5. Okuduğunuz metnin anlatıcısını ve bakış açısını metinden örnek cümleler göstererek söyleyiniz.
Cevap: Metnin anlatıcısı üçüncü şahıs anlatıcıdır. Örneğin, "Yiğenek rüyasında babasının esir düştüğünü görmüştü" cümlesi üçüncü şahıs anlatımına örnektir.

6. Metnin dil özelliklerine bakıldığında hikâyenin anlatım bölümleri nesir, karşılıklı konuşmalar ise nazım şeklinde verilmiştir. Bu özellik hikâyenin alp tipi kahramanlık anlatısı olduğunu nasıl etkilemiştir?
Cevap: Nazım ve nesir bölümleri, metnin destansı bir atmosfer kazanmasına katkı sağlar ve kahramanların yiğitlikleri daha vurgulu hale gelir.

7. Okuduğunuz metinde Türklerin dini inanışları ve eski yaşam biçimleriyle ilgili hangi özellikler görülmektedir?
Cevap: Metinde, Türklerin cesur ve savaşçı özellikleri, alp tipi kahramanlık anlayışı, doğaya olan inançları ve İslamiyet öncesi Türklerin geleneksel yaşam biçimleri yansıtılmaktadır.

8. Resul aleyhisselam zamanına yakın Bayat boyundan Korkut Ata derler bir er ortaya çıkmış. Oğuz’un o kişi tam bilicisidir. Ne derse olurdu. Gaipten türlü haber söylerdi. Oğuz'un mülküne her ne müşkül iş gelse, Korkut Ata Oğuz kavminin müşküllatını hallederdi. Her ne iş olsa Korkut Ata’ya danışmayınca yapmazlardı. Bu parçaya dayanarak Dede Korkut'un bu metinde nasıl bir işleve sahip olduğunu söyleyiniz.
Cevap: Dede Korkut, Oğuz boyuna rehberlik eden, bilge bir kişidir. Oğuz boyu, her müşkül işte Dede Korkut'a danışır, kararları onun görüşlerine göre alır.

9. Mehmet Fuat Köprülü "Bütün Türk edebiyatının terazinin bir gözünde Dede Korkut Kitabı'nı da diğer göze Türk şiirinin seçme ürünlerini koysak, tartı ancak başa baş gelir." demiştir. Kazılık Koca Oğlu Yiğenek Destanını Beyan Eder Hanım Hey hikâyesinden hareketle düşüncelerinizi yazınız.
Cevap: Dede Korkut Hikâyeleri, Türk kültürü ve edebiyatı için önemli eserlerdir. Bu hikâyeler, Türk toplumunun yiğitlik ve sadakat temalarını işler ve Mehmet Fuat Köprülü’nün ifade ettiği gibi, Türk edebiyatındaki derin etkiyi yansıtır.

Metni Anlama ve Çözümleme (Dil Bilgisi Soruları):

1. Metinden alınan aşağıdaki cümlelerde geçen fiilimsilerin altını çiziniz. Bu fiilimsilerin metnin dil ve anlamına nasıl katkı sağladığını söyleyiniz.
Cevap: Fiilimsiler, olayların akışını sağlar ve hikâyeyi bağlar. "Yiğenek rüyasında babasının esir düştüğünü gördü" cümlesindeki "düşmek" fiilimsisi, olayların gelişimine katkıda bulunur.

2. Okuduğunuz metinden alınan aşağıdaki cümlelerde geçen fiilimsileri uygun şekilde tabloya yerleştiriniz.

• Allah Allah dimeyince işler onmaz. → Zarf-Fiil
• Av avlarken babasının tavlası üzerine geldi. → Zarf-Fiil
• Yere basmayıp yürüyen servi boylum. → Sıfat-Fiil
• Evden çıkıp yürüyünce selvi boylum. → Zarf-Fiil
• Öğlen varıp akşam gelmek olmaz. → İsim-Fiil
• Oğul kız görmek senden, mal rızk vermek benden dedi. → İsim-Fiil
• Kız anadan görmeyince öğüt almaz. → Zarf-Fiil
• Sana düşer mi bana bu gibi söz söylemek? → İsim-Fiil

Sıra Sizde:

1. Dede Korkut Hikâyeleri'nden bölümler veriliyor. Dil ve anlatım özellikleri hakkında ne söyleyebilirsiniz?
Cevap: Dede Korkut Hikâyeleri'nin dili, sade ve anlaşılır olup, kahramanlık ve yiğitlik temalarını işler. Anlatımda tekrarlar ve vurgular sıkça kullanılır, bu da metnin dinleyici üzerindeki etkisini artırır.

2. Dede Korkut Hikâyeleri'nin anlatıcısı Dede Korkut’un öğütlerinden, dualarından ve soylamalarından geçen bölümleri içeren kısa bir tiyatro oyunu hazırlayınız.
Cevap: Tiyatro oyunu için, Kazılık Koca Oğlu Yiğenek Destanı'ndan bir sahne seçilebilir. Dede Korkut’un bilge sözleri ve kahramanlara verdiği nasihatlar sahnelenebilir.

Araştırma:

Dede Korkut Hikâyeleri'nin üçüncü nüshası 2018 yılında bulunmuştur. Bu nüshada yer alan on üçüncü hikâye hakkında araştırma yapınız.
Cevap: Türkistan nüshasında yer alan on üçüncü hikâye, Salur Kazan’ın Ejderhayı Öldürmesi hikâyesidir. Bu hikaye, Türk kahramanlık temalarını ve destansı mücadeleyi anlatır.