10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 162-163 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları – MEB Yayınları Sayfa 162–163 | Kontrol Noktası

Bu bölümde çözünürlük, sabunun temizleme etkisi ve kâğıt kromatografisi konuları sorgulanmaktadır.
Sorular, “benzer benzeri çözer” ilkesi temel alınarak cevaplanmıştır.

Sayfa 162 – Kontrol Noktası

Soru 1: Etanol (C₂H₅OH) suyla her oranda karışabilir. Aynı zamanda yağları da çözebilir. Bu nedenle endüstride geniş bir kullanım alanı vardır. Bu durum etanolün hangi özelliğinden kaynaklanır ve bu özelliği hangi endüstriyel uygulamalarda avantaj sağlar?

Cevap: Etanolün hem polar hem de apolar özellik göstermesi bu durumun temel nedenidir. Etanolün yapısındaki hidroksil (–OH) grubu polar, etil (–C₂H₅) grubu ise apolar yapıdadır. Bu sayede hem suyla hem de yağlarla karışabilir.
Bu özellik; kozmetik ürünleri, parfümler, losyonlar, el dezenfektanları, yüzey temizleyiciler ve ilaç sanayisinde etanolün tercih edilmesini sağlar.

Soru 2: Toluen (C₇H₈) endüstride yaygın olarak kullanılan apolar bir çözücüdür. Toluen aşağıdaki maddelerin hangilerini çözebilir? İşaretleyiniz.

• Yağ (CₓHᵧ)
• Sodyum sülfat (Na₂SO₄)
• Oktan (C₈H₁₈)
• Sodyum klorür (NaCl)

Cevap: ✔ Yağ (CₓHᵧ)
✔ Oktan (C₈H₁₈)

Toluen apolar olduğu için apolar maddeleri çözer, iyonik ve polar maddeleri çözmez.

Soru 3: Aşağıdaki numaralandırılmış kutucuklarda bileşikler verilmiştir. Kutucuk numaralarını kullanarak soruları cevaplayınız. (Aynı kutucuk numarasını birden fazla cevap için kullanabilirsiniz.)

a) Hangileri suda iyi çözünür?

Cevap: 1, 4, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16

b) Hangileri karbon tetraklorürde (CCl₄) iyi çözünür?

Cevap: 2, 3, 5, 10

c) Hangileri 1 numaralı molekülde (CH₃OH) iyi çözünür?

Cevap: 4, 6, 7, 8, 9, 11, 12, 13, 14, 15, 16

ç) Hangileri 2 numaralı molekülde (C₆H₆) iyi çözünür?

Cevap: 3, 5, 10

Soru 4: Sabun, sodyum katyonu ile karboksilik asit anyonunun tuzudur. Bu karboksilik asit uzun bir karbon zincirine sahiptir. Sabunun bu yapısına göre temizlik nasıl gerçekleşir?

Cevap: Sabun moleküllerinin hidrofobik kuyruk kısmı kire ve yağa tutunur, hidrofilik baş kısmı ise suya yönelir. Bu etkileşim sonucu misel adı verilen yapılar oluşur ve kir suyla birlikte ortamdan uzaklaştırılır.

Sayfa 163 – Kontrol Noktası

Soru 4a: Sabun moleküllerinin yağ ile nasıl etkileşime girdiğini ve lekeyi nasıl çıkardığını çözünme ilişkisi temelinde açıklayınız.

Cevap: Sabunun apolar kuyruk kısmı yağ molekülleriyle etkileşir, polar baş kısmı ise suyla etkileşir. Yağ damlacıkları sabun tarafından sarılarak küçük parçalara ayrılır. Bu süreç miselleşme olarak adlandırılır ve yağ suda dağılmış hâle gelerek leke temizlenir.

Soru 4b: Su ve yağ birbiri içinde çözünmez, yağ suyun üstünde tabaka oluşturur. Sabun, yağ ve suyu karıştırırsanız ne olur?

Cevap: Sabun eklendiğinde yağ miseller hâlinde suya dağılır. Böylece yağ ve su geçici olarak karışmış gibi görünür ve temizlik sağlanır.

Soru 5: Kâğıt kromatografisinde sabit faz olarak kâğıt, hareketli faz olarak ise sıvı veya sıvı karışımı kullanılır. Farklı renkteki pigmentlerden (alizarin kırmızısı ve rodamin B) oluşan bir mürekkep ayrıştırılmak istenmektedir.

a) Bu mürekkebin analizi için hangi çözücüler tercih edilebilir? Gerekçelendiriniz.

Cevap: Mürekkep bileşenleri hem polar hem apolar özellik gösterdiği için etanol gibi ara polar çözücüler veya aseton–hekzan karışımları tercih edilir. Bu çözücüler pigmentlerin farklı hızlarda ilerlemesini sağlar.

b) Kâğıt kromatografisinde çözücü olarak neden genellikle tek başına su tercih edilmez?

Cevap: Su yalnızca polar maddeleri çözebildiği için apolar veya az polar maddeleri yeterince taşıyamaz. Bu durum ayrıştırmayı zorlaştırır.