10. Sınıf Kimya Ders Kitabı Sayfa 28-30 Cevapları Meb Yayınları

10. Sınıf Kimya Kitabı Sayfa 28-30 Cevapları (MEB Yayınları 2025-2026)

Sayfa 28 – Model Oluşturma Etkinliği

Soru 1: Doğal gaz, büyük oranda metan (CH₄) gazından oluşan bir fosil yakıt türüdür. Metan gazı yandığı zaman karbon dioksit ve suya dönüşür. Metanın yanma tepkimesi denklemi aşağıdaki gibidir:

CH₄(g) + 2 O₂(g) → CO₂(g) + 2 H₂O(g)

Bu tepkimenin oluşum sürecini alt mikro seviyedeki gösterimini aşağıdaki kutucuklara modelleyiniz. Kutucukların altına tepkime sürecini kısaca açıklayınız.

Tepkime öncesi:

• CH₄: 1 karbon atomu (siyah) + 4 hidrojen atomu (beyaz).
• 2 O₂: 4 oksijen atomu (kırmızı, çiftli bağlarla).
• Açıklama: Tepkenler ayrı moleküller hâlindedir.

Tepkime süreci:

• Moleküller çarpışır, C–H ve O=O bağları gerilir.
• Enerji aktarımıyla eski bağlar kırılır, atomlar yeniden düzenlenir.

Tepkime sonucu:

• CO₂: 1 karbon atomu (siyah) + 2 oksijen atomu (kırmızı, çift bağlarla).
• 2 H₂O: 2 oksijen (kırmızı) + 4 hidrojen (beyaz).
• Açıklama: Yeni maddeler (CO₂ ve H₂O) oluşur, enerji açığa çıkar.

Soru 2: Çizmiş olduğunuz modeli arkadaşlarınıza anlatınız ve arkadaşlarınızın modellerini inceleyerek bunlarla kendi modeliniz arasındaki benzerlik ve farklılıkları aşağıdaki T tablosuna yazınız.

Benzerlikler:

• Tepkenler aynı: CH₄ + 2O₂.
• Ürünler aynı: CO₂ + 2H₂O.
• Atom sayısının korunduğu ve bağ kırılma/kurulma olaylarının gerçekleştiği vurgulandı.
• Enerji çıkışı her modelde gösterildi.

Farklılıklar:

• Çizim stilleri (top-çubuk modeli, küresel dolgu modeli) farklıydı.
• Renk kodlamaları değişiklik gösterdi.
• Bazı modeller ara türleri, çarpışma anını veya enerji dalgasını ayrıntılı gösterdi, bazıları sade kaldı.
• Su molekülü veya O₂ çiftlerinin çizimi eksik bırakılmış modeller olabilir.

Sayfa 29 – Tepkime Örnekleri

Soru 3: Aşağıda bazı tepkimelerin alt mikro seviyede süreç aşamalı gösterimleri verilmiştir. Tepkime modellerini inceleyerek kendi modelinizle arasındaki benzerlik ve farklılıkları açıklayınız.

1. Tepkime Örneği: NO(g) + O₂(g) → NO₂(g) + O₂(g)

Benzerlikler:

• Tepkime öncesinde girenler, süreçte bağların kırılması ve kurulması, tepkime sonunda ürünlerin oluşması gösterilmiştir.
• Benim modelimdeki gibi atomlar korunmuştur.

Farklılıklar:

• Benim modelim yanma tepkimesiydi (CH₄ + O₂), burada ise gaz molekülleri arasında bağ değişimi vardır.
• Enerji çıkışı özellikle belirtilmemiştir.

2. Tepkime Örneği: Na(k) + 1/2Cl₂(g) → NaCl(k)

Benzerlikler:

• Tepkime öncesi ve sonrası net bir şekilde gösterilmiş, atomlar farklı bağlarla yeniden birleşmiştir.
• Benim modelimde olduğu gibi bağ kırılması ve yeni bağ kurulması vardır.

Farklılıklar:

• Bu tepkime iyonik bağ oluşumunu göstermektedir, benim modelim ise kovalent bağlarla ilgiliydi.
• Burada katı kristal örgü yapısı oluşmuştur, benim modelimde ise gaz ve sıvı ürünler vardı.

Sayfa 30 – Değerlendirme

Soru 4: Aşağıdaki karekodda bir tepkimenin gerçekleşme sürecine ilişkin video verilmiştir. Karekoddaki videoyu izleyiniz. Çizmiş olduğunuz modelin eksik veya yanlışlarını tespit ediniz. Modelinizi geliştirmek için neler yapabileceğinizi tartışarak aşağıdaki tabloyu tamamlayınız.

Modelin eksik yönleri: Enerji çıkışı (ısı/ışık) yeterince gösterilmemiş olabilir. Ara türlerin çizimi eksik olabilir. Taneciklerin hareketleri (titreşim, çarpışma) belirtilmemiş olabilir.

Modelin yanlış yönleri: Atomların bağ sayıları doğru çizilmemiş olabilir. Su molekülleri veya CO₂ sayısı yanlış/eksik gösterilmiş olabilir. Tepkime sırasında atomların düzensiz dağılımı hatalı çizilmiş olabilir.

Modelin geliştirilmesi için yapılması gerekenler: Enerji çıkışını alev, ışık veya dalga çizimleriyle göstermek. Ara tür ve bağ kırılma–kurulma aşamalarını daha net belirtmek. Molekül sayılarını denkleme uygun şekilde göstermek. Atomların hareketini oklar ve titreşim sembolleriyle ifade etmek.

Değerlendirme Soruları:

1- Bir kimyasal tepkimenin gerçekleşmesi için tanecikler arasındaki etkileşimler nasıl olmalıdır?
Tanecikler yeterli enerjiyle ve doğru yönde çarpışmalıdır.

2- Bir kimyasal tepkimede tanecikler ve taneciklerin hareketleri gösterilirken nelere dikkat edilmelidir?
Tanecikler farklı renk/şekillerle ayırt edilmeli. Ayrıca titreşim, dönme ve öteleme hareketleri sembollerle (yay ayraç, oklar, izler) gösterilmelidir.