10. Sınıf Tarih Ders Kitabı 4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları Ata Yayıncılık

4. Ünite Ölçme ve Değerlendirme Cevapları

A. Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruların doğru seçeneklerini işaretleyiniz.

1. Aşağıdaki sûfi ve âlimlerden hangisinin, öğretileri ile Anadolu’nun İslamlaşmasına katkıda bulunduğu söylenemez?

A) Mevlânâ Celâleddîn-i Rumî B) İbn-i Sina C) Yunus Emre
D) Hacı Bektâş-ı Velî E) Hacı Bayrâm-ı Velî
Cevap: B

2. Osmanlı ilmiye sınıfının;
• Divân’da alınan kararların İslam dinine uygunluğunu kontrol etme,
• kadı ve müderrisleri atama,
• suçluları yargılama görevlerinden hareketle bu sınıfın;
I. idari,
II. eğitim,
III. hukuk
alanlarından hangilerinde etkin olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

3.
I. Hat
II. Ahşap işlemeciliği
III. Heykel
IV. Çinicilik
Yukarıda verilenlerden hangileri Erken Dönem Osmanlı sanatı arasında gösterilebilir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) I, II ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: D

4. Aşağıda verilenlerden hangisi Erken Dönem Osmanlı mimari eserleri arasında gösterilemez?

A) Divriği Ulu Cami
B) Yıldırım Bayezid Darüşşifası
C) Edirne Üç Şerefeli Cami
D) İznik Medresesi
E) Bursa Ulu Cami
Cevap: A

5. XIII. yüzyılda Anadolu’nun önemli sûfilerinden biri olan Hacı Bektâş-ı Velî’nin;
I. konargöçer Türklerin yerleşik hayata geçmelerine büyük katkı sağlama,
II. kurmuş olduğu zaviyede Anadolu halkını aydınlatma,
III. birçok sûfi yetiştirme
faaliyetlerinden hangileri Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasına katkı sağlamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

6. Türk dünyasında yetişmiş olan bilim insanlarından biri olan Akşemseddin’in,
• bazı hastalıkların tedavisine yönelik ilaç hazırlaması,
• öğrencilerine Allah ve insan sevgisini aşılaması faaliyetlerinden hareketle;
I. tıp,
II. eczacılık,
III. tasavvuf
alanlarından hangilerine yönelik çalışmalarda bulunduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

7. Anadolu’daki sûfiler öğretilerinde;
I. sosyal adalet,
II. toplumsal düzen,
III. Allah inancı
konularından hangilerine vurgu yapmışlardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

8.
I. Askerîlerin vergiden muaf olması
II. Reayanın sadece şeri hukuka tabi olması
III. Reayanın daha çok köylerde yaşaması
Yukarıda verilenlerden hangileri Osmanlı Devleti’nde yönetenler (askerî sınıf) ile yönetilenler (reaya) arasındaki farklardandır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III
Cevap: A

9. Aşağıda verilenlerden hangisi Osmanlı Devleti’nde eğitim ve öğretimle ilgili değildir?

A) Sahn-ı Seman B) Enderun C) İltizam D) Tekke ve Zaviye E) Müderris
Cevap: C

10.
I. Kadı
II. Müderris
III. Kazasker
Yukarıda verilenlerden hangilerinin medrese eğitimine tabi olma zorunlulukları vardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: E

11. Aşağıda verilenlerden hangileri sözlü kültür unsurları arasında gösterilemez?

A) Atasözleri B) Destanlar C) Divan edebiyatı
D) HikâyelerE) Türküler
Cevap: C

12. Osmanlı coğrafyasında zanaat ve sanat alanları ile kültürel alanda önemli çalışmalar yapılmıştır. Buna göre yukarıda verilen görsellerin hangi sanat dallarına ait olduğu hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) I II III IV B) II III IV I C) III IV I II D) IV II I III E) IV III II I
Cevap: D

13. Yukarıda, Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde Osmanlı hâkimiyetine giren Bosna Hersek’in Mostar şehrinden bir görünüm verilmiştir.
Görselden hareketle,
I. Şehir büyük ölçüde Türk-İslam kimliğine bürünmüştür.
II. Osmanlı Devleti, şehirde bayındırlık ve imar faaliyetlerinde bulunmuştur.
III. Şehirde dinî eserlere öncelik verilmiştir,
yargılarından hangileri söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C

14. Aşağıda verilenlerden hangisinin Osmanlı medreselerinin genel özellikleri ile ilgili olduğu söylenemez?

A) Genelde dinî ilimler öğretilmektedir.
B) Ders veren müderrislerin Müslüman olma zorunluluğu vardır.
C) Mezun olanlar ilmiye sınıfı içerisinde önemli mevkilere yükselmektedir.
D) Osmanlı Devleti’nin en yaygın eğitim kurumlandır.
E) Ortaöğretim ve yükseköğretim düzeyinde eğitim verilmektedir.
Cevap: A

15.
• Akkoyunlu Devleti bünyesinde bilimsel faaliyetlerde bulunmuştur.
• Semerkant’taki Uluğ Bey Rasathanesinde görev yapmıştır.
• Astronomi alanında önemli çalışmalarda bulunmuştur.
• Fatih Dönemi’nde Ayasofya Medresesi’nde müderrislik yapmıştır.
Özellikleri verilen Türk bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Akşemseddin B) Ali Kuşçu C) Uluğ Bey
D) Molla Gürani E) Takiyüddin Mehmet
Cevap: B

16. Osmanlı Devleti, ilmiye sınıfını oluştururken son derece hassas davranır, buraya gireceklerde bazı şatları zorunlu koşardı.
Buna göre ilmiye sınıfına girmek isteyenlerin;
I. Müslüman olması,
II. medrese eğitimi alması,
III. devşirme sistemine tabi olması
özelliklerinden hangilerine sahip olmaları zorunludur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C

17. Osmanlı Devleti’nde, aşağıda verilenlerden hangisinin medrese eğitimine tabi olma zorunluluğu yoktur?

A) Yeniçeri Ağası B) Şeyhülislam
C) Kadı D) Müderris E) Kazasker
Cevap: A

18.
I. Uluğ Bey
II. Akşemseddin
III. Ali Kuşçu
Yukarıda verilen bilim insanlarından hangileri Osmanlı Devleti sınırları içerisinde bilimsel faaliyetlerde bulunmuşlardır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: D

19.
Abdal, Hakk’a hayran olandır.
Adalet her işte, Hakk’ı bilmektir.
Âdem suretinde olan herkes, Âdem değildir.
Âdem’in âdemliği; akıl, hayâ ve ilim iledir.
Âlimlere ve kendini bilenlere, alçak gönüllülük yaraşır.
Allah ile gönül arasında perde yoktur.
Anadolu’nun en büyük sûfilerinden biri olan Hacı Bektaş Veli, yukarıdaki sözleri ile;
I. mütevazı ve adil olma,
II. ilmin önemi,
III. Allah’a yakın olma,
IV. güzel ahlak
olgularından hangilerine vurgu yapmıştır?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: E

B. Aşağıdaki soruları metin ve görselden hareketle cevaplayınız.

OSMANLI MEDRESELERİ

Osmanlı medreselerinde, Müslüman olmak şartıyla zeki, yetenekli, becerikli olan herkes devlet hiyerarşisi içerisinde kendine yer bulabilirdi. Bunu sağlamanın en kolay yolu ise bilgiye hâkim olma ve ilim tahsil etmeydi. İslam’la harmanlanan eğitim sistemi mevcut olan vakıf sistemi sayesinde finansal bir sıkıntı yaratmıyor, aksine iş imkânları sağlıyordu. Mektep ve medrese talebelerinin ihtiyaçları hem bu vakıflar hem de hayırseverlerin yardımlarıyla karşılanıyor, hatta cep harçlıkları dahi veriliyordu. Bazı durumlarda öğrencilere elbise yardımları bile yapılıyordu. Devlet büyük oranda bu işleri vakıflara havale etmiş, vakıflar içerisinde ise kendi kendini denetler bir yapı oluşturmuştu.

1. Metinden hareketle medreselerin özellikleri ve amaçları hakkında ne gibi çıkarımlarda bulunabilirsiniz?

• Fırsat eşitliği: Başarılı Müslüman öğrenciler ücretsiz eğitim alırdı.
• İslami ve bilimsel eğitim: Dinî ve fen bilimleri birlikte öğretilirdi.
• Vakıf destekli eğitim: Öğrencilerin ihtiyaçları karşılanırdı.
• Devlet denetimi: Eğitim kalitesi korunurdu.

2. Osmanlı Devleti’nin medreseler için vakıflar kurdurmasının amaçları nelerdir?

• Sürekli eğitim: Medreselerin devamlılığı sağlanmıştır.
• Ekonomik bağımsızlık: Devlete yük olmadan eğitim verilmiştir.
• Sosyal adalet: Yoksul öğrenciler eğitim hakkı kazanmıştır.
• Bilim ve kültür gelişimi: İlim insanları yetiştirilmiştir.

C. Aşağıda verilen ifadelerin başına doğru ise “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

1. (D) Osmanlı Devleti’nde kazaskerler ilmiye sınıfı içinde yer almaktadır.
2. (Y) Hoca Ahmet Yesevî, kurmuş olduğu “Mevlevilik Tarikatı” ve öğretileri ile tüm insanlığa kucak açmıştır.
3. (D) Türk dünyasının yetiştirmiş olduğu en önemli isimlerden biri olan Uluğ Bey, özellikle astronomi alanında yapmış olduğu bilimsel çalışmalarla büyük nam kazanmıştır.
4. (Y) Osmanlı Devleti’nde evlenme, boşanma, vakıf kurma, kiralama, vekâlet verme, alım satım gibi işlemleri karara bağlama gibi konulardan “subaşı” sorumludur.
5. (D) Mobilyada belirlenmiş desen ve çizimlere göre oyulmuş yuvalara gümüş sedef vb. süs maddeleri yerleştirilerek yapılan süsleme sanatına “kakmacılık” denir.

Ç. Aşağıdaki noktalı yerlere uygun ifadeleri yazınız.

1. Osmanlı Devleti’nde, ahşap işçiliğiyle uğraşan sanatkârlara neccar güzel yazı yazma sanatı ile uğraşanlara ise hattat denirdi.
2. Osmanlı Devleti’nde ilmiye sınıfının Divân’daki temsilcileri kazasker ve şeyhülislam ; taşradaki temsilcisi ise kadı idi.
3. Piri Türkistan olarak anılan Hoca Ahmet Yesevî Divan-ı Hikmet adlı eseriyle Türk ve İslam dünyasına manevi yönden büyük katkı sağlamıştır.
4. Osmanlı Devleti’nde kalemiye sınıfı idari ve mali işlere bakardı.
5. Fikirlerini “Makalat” adlı eserinde toplayan Hacı Bektâş-ı Velî ile dergâhını Konya’da kurmuş olan Mevlânâ Celâleddin-i Rûmi Anadolu halkını öğretileriyle aydınlatmaya çalışmışlardır.

D. Aşağıda verilen soruların cevaplarını defterinize yazınız.

Soru 1: Akşemseddin’in Türk ve İslam dünyasına bilimsel açıdan katkıları nelerdir?

• Mikrobiyolojinin öncüsü: Mikropların hastalıklara sebep olduğunu keşfetmiştir.
• Tıp alanında çalışmalar: “Maddetü’l-Hayat” adlı eseriyle tıp bilimine katkı sunmuştur.
• Tasavvuf ve ilim önderi: Hem dinî hem bilimsel çalışmalarıyla Osmanlı’da ilmiye sınıfına öncülük etmiştir.

Soru 2: Osmanlı fetihleri sonucu Rumeli’deki toplum ve şehir yapısında ne gibi değişiklikler yaşanmıştır?

• İslamlaşma süreci: Camiler, medreseler, tekkeler inşa edilmiştir.
• Türk nüfusunun artışı: Anadolu’dan göç eden Türkler bölgede iskân edilmiştir.
• Ekonomik canlanma: Hanlar, kervansaraylar ve pazarlar kurulmuştur.
• Sosyal yapı değişimi: Osmanlı hoşgörüsü sayesinde farklı milletler bir arada yaşamıştır.

Soru 3: Osmanlı Devleti’nde medreselerin eğitim sistemine katkıları nelerdir?

• Nitelikli din ve fen bilimleri eğitimi verilmiştir.
• Devletin yönetici, kadı ve müderris ihtiyacını karşılamıştır.
• Eğitimde vakıf sistemi ile ekonomik destek sağlanmıştır.
• İslam hukuku ve Osmanlı kanunları öğretilmiştir.

Soru 4: Osmanlı Devleti’nde ilmiye sınıfı hangi görevleri üstlenmiştir?

• Eğitim ve öğretim: Medreselerde bilim insanları ve devlet adamları yetiştirilmiştir.
• Adalet: Kadılar aracılığıyla Osmanlı hukuk sistemi yürütülmüştür.
• Din işleri: Şeyhülislam ve müftüler fetva vererek İslam hukuku uygulamıştır.

Soru 5: Hacı Bayrâm-ı Velî, hangi öğretileri ile Anadolu’nun İslamlaşmasına ve toplumsal huzura katkıda bulunmuştur?

• Tasavvufî düşünceyi yaymıştır.
• Toplumsal dayanışmayı teşvik etmiştir.
• Çiftçilik ve üretim faaliyetlerini desteklemiştir.
• Anadolu’da hoşgörüyü ve birlik ruhunu güçlendirmiştir.