11. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 204-209 Cevapları Gizem Yayıncılık

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 204

Hazırlık Çalışmaları

Soru: Okulunuzun tarih dersi zümresinden de yardım alarak Osmanlı-Macar ilişkileri hakkında bir araştırma yapınız. İlginizi çeken kişi ve olayları arkadaşlarınıza anlatınız.

Cevap: Osmanlı-Macar ilişkileri, savaşlar ve siyasi rekabet çerçevesinde şekillenmiştir. Macar Krallığı, Osmanlı’nın Batı’ya ilerleyişi açısından kritik bir konumdaydı. Osmanlı-Macar mücadelesinin en önemli olaylarından biri Mohaç Meydan Savaşı’dır (1526). Bu savaşta Kanuni Sultan Süleyman liderliğindeki Osmanlı ordusu, Macar Kralı II. Lajos yönetimindeki orduyu iki saat gibi kısa bir sürede büyük bir yenilgiye uğratmıştır. Macaristan’ın büyük bir kısmı Osmanlı hâkimiyetine girmiştir.

Bunun yanı sıra Zigetvar Kuşatması (1566) da önemli bir olaydır. Kanuni Sultan Süleyman sefer sırasında hayatını kaybetmiş, ancak Osmanlı ordusu kaleyi fethetmeyi başarmıştır. Osmanlı’nın Macar topraklarındaki hâkimiyeti 1699 Karlofça Antlaşması ile sona ermiştir.

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları Gizem Yayınları Sayfa 209

Metni Anlama ve Çözümleme

Soru 1: Okuduğunuz metinden tarih ve din ile ilgili kelime ve kelime gruplarını tespit ediniz. Tespitlerinizden hareketle yazarın edebiyat anlayışının kelime seçimi üzerindeki etkisine yönelik değerlendirmelerde bulununuz.

Cevap: Metinde “Başpiskopos, Arşidük, Köse Kadı, Yanıkkale, Dîn-i Mübîn, ümmet, gazâ” gibi tarihî ve dinî kelimeler yer almaktadır. Yazar, Osmanlı-Macar ilişkilerini ele alırken bu kelimelerle dönemin siyasi, kültürel ve inançsal yapısını vurgulamıştır. Bu durum, onun millî ve dinî değerlere bağlı bir edebiyat anlayışına sahip olduğunu ve tarihi gerçekliği ön plana çıkarmaya özen gösterdiğini gösterir.

Soru 2: Okuduğunuz metin türünün ortaya çıkmasında sözlü ve yazılı kültürdeki hangi gelişmeler etkili olmuştur? Açıklayınız.

Cevap: Tarihî roman türünün gelişiminde Osmanlı tarihçiliği, halk hikâyeleri, destanlar gibi sözlü kültür unsurları ile 19. yüzyıl roman geleneği etkili olmuştur. Sözlü gelenekteki hikâye anlatma geleneği, tarihî olayları canlı tutmuş, yazılı kültürde ise roman formu bu olayları kurgusal olarak aktarma imkânı sağlamıştır.

Soru 3: Köse Kadı tip midir yoksa karakter midir? Açıklayınız.

Cevap: Köse Kadı bir karakterdir. Çünkü kişiliği, inançları ve davranışları derinlemesine işlenmiştir. Sadece belirli bir rolü temsil eden bir tip olmaktan öte, olaylar karşısında karar veren, gelişen ve düşünceleri olan bir birey olarak ele alınmıştır.

Soru 4: Köse Kadı’nın kişiliği hakkında neler söyleyebilirsiniz?

Cevap: Köse Kadı cesur, adaletli ve kararlı bir karakterdir. İnançlarına bağlı, dirayetli ve onurlu bir kişiliğe sahiptir. Osmanlı Devleti ve İslam’ı savunma konusunda fedakârlık yapmaktan çekinmeyen, zor koşullarda bile doğruluktan şaşmayan bir duruş sergiler.

Soru 5: Bahaeddin Özkişi, olayları hangi zaman diliminde kurgulamıştır? Metnin kurgu zamanı ile tarihsel zaman arasındaki ilişkiyi değerlendiriniz.

Cevap: Olaylar, Osmanlı-Macar mücadelesinin yoğun olduğu 16. yüzyılda geçmektedir. Yazar, tarihî olayları kurgusal bir anlatımla sunarak dönemin siyasi, kültürel ve askerî yapısını gerçeğe uygun bir şekilde yansıtmıştır. Böylece okuyucu, tarihî gerçeklerle kurgu arasında güçlü bir bağ kurabilir.

Soru 6: Bu metinde birden fazla anlatıcı ve bakış açısı vardır. Bunları tespit ederek anlatıcı değişince bakış açısının da niçin değiştiğini açıklayınız.

Cevap: Metinde birden fazla anlatıcı kullanılmıştır:

• Özet bölümlerinde gözlemci (hâkim) bakış açısı kullanılmıştır.
• Roman içindeki olay anlatımında ilahi bakış açısı hâkimdir.
• Diyalog bölümlerinde kahraman bakış açısı kullanılmıştır.

Bu değişimler, okuyucuya farklı açılardan bakış sunarak olayların derinlemesine anlaşılmasını sağlar.

Soru 7: Köse Kadı adlı metnin içeriğini doğal, toplumsal ve bireysel gerçeklik açısından değerlendiriniz.

• Doğal gerçeklik: Savaş alanları, kale betimlemeleri ve dönemin coğrafi yapısı doğal gerçekliği oluşturur.
• Toplumsal gerçeklik: Osmanlı-Macar mücadelesi, dinî farklılıklar ve siyasi çekişmeler toplumsal gerçekliği yansıtır.
• Bireysel gerçeklik: Köse Kadı’nın esaret altındaki iç mücadelesi, inançları ve onuru ön plandadır.

Soru 8: Metinden millî ve dinî anlayışın etkisini yansıtan örnekler gösteriniz.

Cevap: Metinde millî ve dinî anlayışın etkisini yansıtan cümleler şunlardır:

• “Bu hepimizin, Türk’ün gazasıdır Ali Bey oğlum. Vatana ve Dîn-i Mübîne mübarek olsun.”
• “Biz Ümmet-i Muhammed’in yüzünde bir tebessüm belirtebilirsek, İrem bağlarında yaşamış gibi oluruz.”

Bu ifadeler, Osmanlı’nın dinî ve millî hassasiyetlerini ve dönemin ruhunu yansıtır.

Soru 9: Bahaeddin Özkişi için Ahmet Hamdi Tanpınar “Devam et evladım, sen on Sait Faik edersin.” diyerek yazarı desteklemiştir. Sizce Ahmet Hamdi Tanpınar, Bahaeddin Özkişi’nin üslubunda hangi özellikleri görmüştür? Düşüncelerinizi belirtiniz.

Cevap: Ahmet Hamdi Tanpınar, Bahaeddin Özkişi’nin ayrıntılı betimlemeleri, karakter analizleri ve tarihî gerçekleri güçlü bir anlatımla sunmasını takdir etmiştir. Yazarın dil kullanımı, tarihsel olayları canlı tutma çabası ve toplumun değerlerine bağlı anlatımı, Tanpınar’ın gözünde değerli bulunmuş olabilir.

Soru 10: Köse Kadı romanında anlatılmayan detaylar, atlanan bazı olaylar yazarın Uçtaki Adam adlı romanında verilmiştir. Yazar niçin böyle bir tekniği tercih etmiştir? Açıklayınız.

Cevap: Yazar, aynı tarihî olayları farklı bakış açılarıyla derinleştirmek için bu tekniği kullanmıştır. Köse Kadı’da anlatılmayan detaylar, Uçtaki Adam adlı romanda işlenerek okuyucuya eksik kalan noktaları tamamlama ve olayları geniş bir perspektifte anlama fırsatı sunmuştur.

1. Etkinlik

Soru: Tarihî bir olay veya kişiyle ilgili film izlemeyi mi yoksa roman okumayı mı tercih edersiniz? Düşüncelerinizi yazınız.

Cevap: Tercihim film izlemek olurdu, çünkü görsel anlatım olayları daha hızlı ve etkileyici bir şekilde aktarıyor. Ancak roman okumak, detaylara daha fazla derinlik katar ve karakterlerin iç dünyasını daha iyi anlamamı sağlar. İdeal olan, önce romanı okumak, sonra da filmi izlemektir.