11. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 228-232 Cevapları Gizem Yayıncılık

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları Sayfa 228

Hazırlık Çalışmaları

1) Darülbedayi hakkında bir araştırma yapıp kısa metinler yazınız. Bunları sınıf veya okul panolarına asınız.

Darülbedayi, Osmanlı Devleti döneminde, Türk tiyatrosunu modernleştirmek ve halka sanat bilincini kazandırmak amacıyla 1914 yılında İstanbul'da kurulmuş bir sanat kurumudur.

Bu kurum, Osmanlı'da Batı tiyatrosunun gelişmesine katkı sağlayan ilk resmi tiyatro topluluğu olup, günümüz İstanbul Şehir Tiyatroları’nın temelini oluşturmuştur.

İlk başlarda Fransız tiyatrosu örnek alınarak oyunlar sahnelenmiş, ancak zamanla yerli tiyatro eserleri de sahneye koyulmuştur. Darülbedayi’nin ilk yöneticisi Muhsin Ertuğrul olmuştur ve onun öncülüğünde Türk tiyatrosu büyük ilerleme kaydetmiştir.

Cumhuriyet’in ilanından sonra Darülbedayi, İstanbul Şehir Tiyatroları adını alarak sanat hayatına devam etmiştir. Bugün hâlâ faaliyetlerini sürdüren bu kurum, modern Türk tiyatrosunun en önemli merkezlerinden biri olmaya devam etmektedir.

Darülbedayi, sanatçı yetiştiren bir okul gibi çalışarak sayısız usta oyuncu ve yönetmenin yetişmesine katkı sağlamış, Türk tiyatrosunun gelişimine büyük bir miras bırakmıştır.

2) Geleneksel Türk tiyatrosu ile ilgili bilgilerinizi arkadaşlarınıza sözlü biçimde aktarınız.

Geleneksel Türk tiyatrosu, halkın eğlence anlayışını ve kültürel değerlerini yansıtan, sözlü anlatımın ön planda olduğu tiyatro türleridir. Bu tiyatro türü, yazılı bir metne bağlı olmadan, doğaçlama şeklinde sahnelenmesiyle dikkat çeker.

Geleneksel Türk tiyatrosunun en önemli türleri şunlardır:

✅ Karagöz ve Hacivat: Gölge oyunu olarak bilinen Karagöz ve Hacivat, mizahi ve eleştirel bir anlatım tarzına sahiptir. Osmanlı döneminde kahvehanelerde oynatılan bu oyun, halkın eğlence ve sosyal olayları tartışma aracı olmuştur.

✅ Orta Oyunu: Modern tiyatronun en eski hâli olarak kabul edilir. Kavuklu ve Pişekâr gibi karakterlerin yer aldığı bu oyun, sahneye ihtiyaç duymadan açık alanlarda oynanır ve doğaçlamaya dayanır.

✅ Meddah: Tek kişilik anlatı tiyatrosudur. Meddah, elindeki değnek ve mendil gibi aksesuarlarla farklı karakterleri taklit ederek hikâyeler anlatır. Halkı hem eğlendirir hem bilgilendirir.

✅ Köy Seyirlik Oyunları: Anadolu’nun çeşitli bölgelerinde düğün, bayram ve kutlamalarda oynanan ritüel oyunlarıdır. Günlük yaşamdan, tarımdan ve geleneksel değerlerden beslenen bu oyunlar, halk tiyatrosunun en doğal hâli olarak kabul edilir.

Geleneksel Türk tiyatrosu, halkın kültürel mirasını nesilden nesile aktarmış, aynı zamanda modern Türk tiyatrosunun temelini oluşturmuştur. Bu oyunlar sayesinde, geçmişten günümüze kadar tiyatro sanatı hem eğlence hem de eğitim aracı olarak varlığını sürdürmüştür.

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları Sayfa 232

Metni Anlama ve Çözümleme

1) Gül ve Gönül adlı metnin temasını, konusunu ve iletisini belirleyiniz.

Tema: Toplumda kadın-erkek eşitsizliği ve cinsiyet rollerindeki çatışma.

Konu: Gülfem’in erkek kılığına girerek toplumdaki cinsiyet rollerine karşı gelmesi ve bu süreçte yaşadığı olaylar.

İleti: Toplumda cinsiyet ayrımı yapılmaksızın herkesin eşit haklara ve saygıya layık olduğu mesajı verilmiştir.

2) Okuduğunuz metindeki çatışma ve karşılaşmalar ile ilgili aşağıdaki diyagramı doldurunuz.

Gülfem → Cinsiyet Çatışması - Somut Çatışma → Toplum
Gülfem → İki âşık arasındaki atışma ve sanat anlayışında yaşanan çatışma → Âşık Vasfi
Gülfem → Erkek kılığında da oldukça başarılı bir âşık olmuştur, toplumun bakış açısıyla çatışır. → Gülfem

3) Gülfem’in kahvehanede insanlara saygıda kusur etmemesini, deneyimli âşığın da aynı davranışlara sahip olmasını kültürel değerlerimiz açısından yorumlayınız.

Cevap: Gülfem’in ve deneyimli âşığın sergilediği saygılı davranışlar, geleneksel toplum yapımızda büyüklere ve çevredeki insanlara saygı göstermenin önemli bir değer olduğunu gösterir.

Türk kültüründe kahvehaneler yalnızca eğlence mekânları değil, aynı zamanda edebiyat ve sanatın geliştiği yerlerdir. Bu yüzden kişiler arasındaki iletişimde nezaket ve saygı ön planda tutulur.

4) Gülfem’in erkek kılığına girmesini, oyundaki olayların gerçekleştiği dönemde kadınlara verilen değer ve sosyal statü açısından değerlendiriniz.

Cevap: Gülfem’in erkek kılığına girmesi, kadınların toplumda eşit fırsatlara sahip olmamasının bir göstergesidir.

O dönemde kadınların kahvehanelerde sanat icra etmesi mümkün olmadığından, Gülfem bunu başarmak için bir erkek gibi görünmek zorunda kalmıştır. Bu durum, kadınların toplum içinde var olabilmek için kimliklerini gizlemek zorunda kaldıklarını gösteren önemli bir eleştiridir.

5) Okuduğunuz metin modern tiyatro metni olsa da geleneksel Türk tiyatrosunun kimi özelliklerini yansıtmaktadır. Bunlara örnekler veriniz.

Orta oyunu tekniği → Doğaçlamaya dayalı sahneler ve karakterlerin halkın içinden olması bu tekniğin yansımasıdır.

Halk hikâyeciliği → Metinde kullanılan şiirler ve muammalar, geleneksel hikâye anlatımını yansıtır.

Kahvehane âşıklık geleneği → Âşıkların bir araya gelerek karşılıklı atışmaları, geleneksel Türk tiyatrosunun önemli unsurlarından biridir.

6) Gül ve Gönül adlı metinde yansıtılan dönemin hangi kültürel unsurlarına ulaşılmaktadır? Örnekleyiniz.

Kahvehane kültürü → Âşıkların toplandığı, sanat ve edebiyatın konuşulduğu yerler olarak önemli bir yer tutar.

Âşıkların atışmaları → Doğaçlama şiir söyleme geleneği devam etmektedir.

Muammalar → Zekâya dayalı edebi bilmeceler sorularak, sanatsal bir yarışma havası oluşturulur.

7) Okuduğunuz metin komedi türünde yazılmıştır. Komedi, hayatın ve toplumun gülünç yönlerini gösterip ders vermek amacıyla yazılır. Konusunu günlük hayattan alan komedide sosyal tabakadan her insan, oyuna konu edilir. Seçkin bir üslup tercih edilmez. Metinden komedi türünün özelliklerini yansıtan örnekler gösteriniz.

Cevap: Gülfem’in erkek kılığına girmesi ve bu durumun kahvehanede fark edilmemesi, toplumun ön yargılarının gülünç bir şekilde eleştirilmesine neden olmaktadır.

Âşıklar arasındaki atışmalar ve kelime oyunları, komedi unsurları taşımaktadır.

Muammaların çözülme süreci de izleyiciyi güldüren bir unsur olarak kullanılmıştır.

8) Aşağıdaki metni okuyunuz. Eleştirmenin görüşlerine katılıp katılmadığınızı belirtiniz.

Eleştirmen Görüşü: "Gül ve Gönül’de oyun içinde oyun kurgusu ile yazar, geleneği Batı tarzı içinde ve bir kompozisyonu tamamlayacak biçimde kullanmıştır. Orta oyunu, halk hikâyeciliği, kahvelerde âşıkların atışmaları, muammalar, şiirler gibi öğeler oyunun konusu içinde ustalıkla kullanılmakta ve dramatik yapıyı destekleyici bir rol üstlenmektedir. Böylece oyun, bir sanat gösterisine dönüşmektedir. Ayrıca yazar bu yöntemi kullanarak halk tiyatrosu geleneğine bağlanan bir kapı açmaktadır."
— Doç. Dr. Refika Altıkulaç Demirdağ

Cevap: ✅ Eleştirmenin görüşlerine katılıyorum.

Yazar, geleneksel unsurları modern bir tiyatro metni içinde başarılı bir şekilde kullanmış ve halk tiyatrosunun mizahi ve sanatsal yönünü koruyarak günümüze uyarlamıştır.

Orta oyunu, halk hikâyeciliği ve âşık atışmaları gibi unsurların bir arada kullanılması, eseri hem geleneksel hem de modern kılan önemli bir etkendir.

Bu nedenle, eser yalnızca bir komedi değil, aynı zamanda geleneksel Türk tiyatrosunu modern sahneye taşıyan bir köprü işlevi görmektedir.

Sonuç olarak, "Gül ve Gönül" adlı metin, hem geleneksel Türk tiyatrosunun öğelerini içinde barındıran hem de modern anlatım tekniklerini kullanan başarılı bir eserdir. Kadın-erkek eşitliği, toplumun cinsiyet algısı ve sanatın gücü gibi konuları mizahi bir dille ele alarak, hem düşündüren hem de güldüren bir yapıya sahiptir.