11. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 233-239 Cevapları Gizem Yayıncılık

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları Sayfa 233

Hazırlık Çalışması

Soru: Devlet Tiyatrolarının 1981-1982 sezonunda sahnelenen Ahmet Muhip Dıranas’ın Gölgeler adlı oyunu için hazırlanan aşağıdaki görseli inceleyiniz. Görselle ilgili verilen soruları sınıfınızda sözlü olarak cevaplayınız.

a) Bu görselin hazırlanma amacı nedir?

Görsel, Ahmet Muhip Dıranas’ın "Gölgeler" adlı tiyatro oyunu hakkında seyircilere bilgi vermek amacıyla hazırlanmıştır. Oyunun adı, yazarı, yönetmeni, sahne düzenlemesi ve dekor-kostüm tasarımcıları gibi temel bilgileri içermektedir. Ayrıca bu tür görseller, seyircilere oyunun kimler tarafından sahnelendiğini ve sahne arkasındaki ekibi tanıtmayı amaçlar.

b) Görselden tiyatronun unsurlarını tespit ediniz.

Görsel, bir tiyatro oyununun sahnelenmesi için gerekli olan temel unsurları içermektedir. Bu unsurlar şunlardır:

• Tiyatro Oyunu: Ahmet Muhip Dıranas’ın "Gölgeler" adlı eseri.
• Yazar: Oyunun yazarı Ahmet Muhip Dıranas’tır.
• Sahneye Koyan (Yönetmen): Oyunun sahnelenmesinde yönetmen büyük bir role sahiptir.
• Dekor-Kostüm Tasarımı: Tiyatro oyunlarında atmosferi ve karakterleri tamamlayan önemli bir unsurdur.
• Oyuncular: Oyunun sahnede canlandırılmasını sağlayan kişilerdir.

Bu görsel, bir tiyatro oyununun sahnelenmesi için gerekli olan temel bilgileri barındırarak izleyicileri bilgilendirmek ve oyunun tanıtımını yapmak amacıyla oluşturulmuştur.

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları Sayfa 239

Metni Anlama ve Çözümleme

Soru 1: Gölgeler adlı metinde “Kuzum, bu kurumuş çiçekler hâlâ ne diye vazoda duruyor?” cümlesinde geçen “kuzum” kelimesinin anlamını cümlenin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu sözlüklerden yararlanarak kontrol ediniz.

• Kuzum (Tahminim): Sevgi, sitem veya yakınlık içeren bir seslenme kelimesi.
• Kuzum (TDK Sözlük Anlamı): Dikkat çekmek, yalvarmak veya sevgiyle hitap etmek için kullanılan bir seslenme sözcüğü.

Soru 2: Sizce oyunda hangi rolü üstlenecek oyuncu, kendi tarzına ve yeteneğine göre oyun kişisini canlandırmada geniş olanaklara sahiptir?

Cevap: Oyunda Nar Çiçeği Giysili Kadın karakteri, derinliği ve şiirsel dili nedeniyle geniş oyunculuk olanakları sunar. Karakterin gizemli ve duygusal yapısı, oyuncunun mimiklerini ve ses tonunu etkili bir şekilde kullanmasına fırsat tanır ve farklı yorumlamalar için alan açar.

Soru 3: Bu metindeki mekân ve dekorun özellikleri nelerdir?

Cevap: Metindeki mekân ve dekor, sade ancak etkileyici bir atmosfer yaratacak şekilde tasarlanmıştır. Yaşanmışlık hissi veren detaylar, melankolik ve nostaljik bir hava yaratmak için özenle seçilmiştir. Özellikle ışık oyunları, sessizlik ve dikkatle yerleştirilmiş nesneler, karakterlerin ruh hâlini destekler niteliktedir.

Soru 4: Oyunun sahneleneceği mekânın ve dekorun yazar tarafından verilen özellikleri, eserin farklı temsillerinde metinle ilişkili veya metinden bağımsız olarak değiştirilebilir mi? Niçin? Açıklayınız.

Cevap: Oyunda mekân ve dekor değiştirilebilir, ancak bu değişiklikler orijinal eserin atmosferini ve vermek istediği mesajı zedelememelidir. Yazarın oluşturduğu duygu ve dramatik etki korunmazsa oyunun anlamı kaybolabilir.

Soru 5: Aynı zamanda şair olan Ahmet Muhip Dıranas’ın metnindeki şiirsel üsluba örnekler gösteriniz.

Cevap: Metindeki şu ifadeler, yazarın şiirsel üslubuna örnek olarak gösterilebilir:

• "Belki... Haliyle. Anlamsız... İnsan takılıyor kimi şeylere..."
• "Nar çiçeği renginde bir giysi... Tüm sorun bu... Ya da akpak bir uzun etek..."

Bu tür ifadeler, oyuna lirik bir hava katmakta ve duygusal etkiyi artırmaktadır.

Soru 6: Metinde Nar Çiçeği Giysili Kadın ile Baha’nın konuşmasından hemen önce ışıkla ilgili ayrıntılara değinilmiştir. Bu bölümü bulunuz. Yazarın bu yönlendirmelerine yapımcı, yönetmen, tasarımcı ve teknik ekibin uyma zorunluluğu var mıdır? Bu kişiler, oyunda ne tür değişiklikler yapabilirler? Açıklayınız.

Cevap: Yönetmen ve teknik ekip yazarın ışık ve sahne düzeniyle ilgili yönlendirmelerine uymak zorunda değildir, ancak oyunun vermek istediği mesajı doğru şekilde yansıtmak için bu ayrıntılara sadık kalmaları önemlidir. Işık kullanımı, oyunun atmosferini ve dramatik etkisini doğrudan etkileyen unsurlardan biridir.

Soru 7: “Metinde saatin geri kalması yaşlanmakla ilişkilendirilmiştir.” yargısı sizce doğru mudur? Açıklayınız.

Cevap: Evet, saat metaforu yaşlanma ve geçmişe bağlı kalma ile ilişkilendirilmiştir. Saatin geri kalması, insanın geçmişi unutamayışını ve zamanın akışına karşı koyamayacağını simgeler. Aynı zamanda, karakterlerin yaşlılıkla birlikte anılara daha çok tutunduğunu gösterir.

Soru 8: Baba, Nar Çiçeği Giysili Kadın’a “Beni sevdiğini söyle de git.” diyerek sevgiye olan ihtiyacını belirtmiştir. Sevginin yaşlı adam için bu kadar önemli olmasının nedenini açıklayınız.

Cevap: Yaşlı adamın sevgiye duyduğu ihtiyaç, onun yalnızlık hissinden kaynaklanmaktadır. Hayatının son döneminde manevi destek arayışı içinde olan Baba, sevgi sayesinde varoluşunu anlamlandırmaya çalışmaktadır. Bu durum, insanın her yaşta sevgiye ve kabul görmeye ihtiyaç duyduğunu gösterir.

Soru 9: Oyunun teması, konusu ve iletisi arasında ilişki kurup düşüncelerinizi belirtiniz.

• Tema: Sevgi, yalnızlık ve geçmişe duyulan özlem.
• Konu: Yaşlı bir adamın geçmişiyle yüzleşmesi ve sevgi arayışı.
• İleti: İnsan, her yaşta sevgiye ve anlam arayışına ihtiyaç duyar.

Bu üç unsur, oyunun duygusal yoğunluğunu ve dramatik yapısını desteklemektedir.

Soru 10: Yazar oyunda kişilere veya kahramanlara neden bir isim vermeyip onları Komşu, Hizmetçi, Oğul gibi kelimelerle belirtmiştir? Değerlendiriniz.

Cevap: Yazar, karakterlerin toplumsal rollerine vurgu yapmak için özel isim kullanmamıştır. Böylece karakterler, bireysel kimliklerinden çok toplum içindeki yerleriyle ön plana çıkarılmıştır. Bu teknik, hikâyenin evrenselliğini artırarak izleyicinin kendi hayatıyla özdeşleştirmesine olanak tanır.

Soru 11: Okuduğunuz metin dram türünde yazılmıştır. Dram, trajik ve komik olaylardan oluşan bir tiyatro türüdür. Günlük hayatın iyi, kötü, güzel, çirkin, gülünç, acıklı vb. birçok yönünü konu edinen dramda kişiler toplumun her tabakasından seçilir. Seçkin bir üslup tercih edilmez. Verilen bilgilerden hareketle metinden dram türüne özgü örnekler gösteriniz.

Cevap: Metinde dram türüne özgü şu unsurlar bulunmaktadır:

• Günlük hayattan kesitler verilmesi (Baba’nın yalnızlığı, hizmetçinin günlük işleri, komşunun ziyareti).
• Trajik ve melankolik bir atmosferin oluşturulması (Baba’nın geçmişe duyduğu özlem, Nar Çiçeği Giysili Kadın ile olan anıları).
• Sıradan insanların hikâyelerine odaklanılması, seçkin veya kahraman nitelikli karakterlerin olmaması.

Bu unsurlar, oyunun dram türüne ait olduğunu kanıtlamaktadır.

Sonuç:

Gölgeler, yalnızlık, geçmiş ve sevgi gibi evrensel temaları ele alan dramatik bir tiyatro oyunudur. Karakterlerin isimsiz olması, mekân ve dekor seçimleri, şiirsel üslubu ve dramatik yapısı eseri sanatsal ve edebi açıdan güçlü kılmaktadır.