11. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 240-245-246 Cevapları Gizem Yayıncılık

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları Sayfa 240

Hazırlık Çalışması

Soru: Felsefe öğretmenlerinizden yardım alarak Sokrates’e (Sokrat) ait özlü sözleri araştırınız. Sınıfınızda bu sözlerle ilgili konuşmalar yapınız.

“Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir.”
Açıklama: Sokrates, bilgelik yolunda ilk adımın insanın kendi cehaletini kabul etmesi olduğunu savunur. Ona göre insan, ne kadar az bildiğini fark ettiğinde öğrenmeye ve gelişmeye başlar. Bu söz, düşünmeyi ve araştırmayı teşvik eder.

“Sorgulanmamış bir hayat, yaşanmaya değmez.”
Açıklama: Sokrates’e göre insanın hayatını anlamlandırabilmesi için kendisini ve seçimlerini sorgulaması gerekir. Düşünmeden ve sorgulamadan yaşamak, insanın hayatın gerçek anlamını kaçırmasına neden olur. Bu söz, bireyin kendini tanımasının ve bilinçli bir yaşam sürmesinin önemini vurgular.

“İyi bir insan asla bir zarar görmez.”
Açıklama: Sokrates burada, erdemli bir insanın manevi olarak zarar görmeyeceğini ifade eder. Fiziksel zararlar yaşanabilir ancak doğru ve ahlaklı bir insanın ruhu daima huzurludur. Bu söz, erdemin insanı güçlü kıldığını ve asıl mutluluğun içsel bir durum olduğunu anlatır.

“Kötülük, bilmemekten gelir.”
Açıklama: Sokrates’e göre kötülük, bilgisizlikten doğar. İnsan, doğruyu ve iyiyi bildiğinde yanlış yapmaz. Bu yüzden bilgi ve öğrenme süreci, erdemli bir hayat sürmek için temel bir gerekliliktir.

“En büyük zafer, insanın kendisini fethetmesidir.”
Açıklama: Sokrates, insanın kendi arzularını, korkularını ve zaaflarını kontrol edebilmesinin en büyük başarı olduğunu savunur. Kendi iç dünyasını anlayan ve yönlendiren kişi, gerçek özgürlüğe ulaşır.

Bu sözler, Sokrates’in felsefi yaklaşımını ve insanın kendini geliştirme sürecine verdiği önemi göstermektedir.

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları Sayfa 245

Metni Anlama ve Çözümleme

Soru 1: Sokrates Savunuyor adlı metinde geçen “aşık oynamak” ile “aşık atmak” kelime gruplarının anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Sözlüklerden tahminlerinizin doğruluğunu kontrol ediniz. Bu kelime gruplarının günümüz yaşamındaki yerini kültürel varlık açısından değerlendiriniz.

• Aşık oynamak: Geleneksel bir çocuk oyunu olan aşık kemiği ile oynanan oyunu ifade eder.
• Aşık atmak: Zekâ ve yetenek konusunda biriyle yarışmak, rekabet etmek anlamına gelir.
• Kültürel Değerlendirme: Günümüzde aşık kemiği ile oynanan oyunlar eski önemini kaybetmiştir ancak “aşık atmak” ifadesi hâlâ rekabet ve iddia anlamında kullanılmaktadır.

Soru 2: Okuduğunuz metin sinemaya uyarlanırsa metinde ne gibi değişiklikler olur? Açıklayınız.

Cevap: Eğer Sokrates Savunuyor sinemaya uyarlanırsa:

• Görsel unsurlar, mekân ve dekor daha gerçekçi bir şekilde aktarılır.
• Monologlar ve uzun felsefi konuşmalar daha kısa ve çarpıcı diyaloglarla verilir.
• Kamera teknikleri sayesinde sahne geçişleri daha akıcı olur, karakterlerin psikolojik durumları daha etkileyici yansıtılabilir.
• Oyun sahnesine bağlı kalmak yerine farklı mekânlarda çekim yapılarak anlatım zenginleştirilebilir.

Soru 3: Okuduğunuz metin ikinci perde, dördüncü sahneden alınmıştır. Eserin dramatik örgüsü de bu bölümlemelerin etrafında düzenlenmiştir. Geleneksel Türk tiyatrosunda da bu bölümlemelere meclis, fasıl denir. Tiyatro metinlerinin bu şekilde bölümlenmesinin gerekçeleri nelerdir? Açıklayınız.

• Seyircinin oyunu anlamasını kolaylaştırır. Olay örgüsü daha belirgin hale gelir ve seyirciye olayları takip etme fırsatı tanır.
• Sahne geçişlerini düzenler. Dekor ve kostüm değişiklikleri sahneler arasında yapılır.
• Gerilimi ve akıcılığı korur. Seyircinin ilgisini canlı tutarak oyunun temposunu dengeler.
• Geleneksel Türk tiyatrosunda olduğu gibi fasıl ve meclisler halinde anlatım yaparak dramatik akışı yapılandırır.

11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Ders Kitabı Cevapları - Gizem Yayınları Sayfa 246

Metni Anlama ve Çözümleme

Soru 4: Metinde yazara özgü dil ve üslup özelliklerini (kelimelerin gerçek anlamda kullanımı, mecazlı söyleyişlerden yararlanma, deyimlerden yararlanma vb.) tespit ediniz.

Cevap: Yazar, sade ve etkili bir dil kullanarak felsefi anlatımı güçlendirmiştir. Sokrates’in diyalogları yalın olmasına rağmen derin felsefi anlamlar taşır.

• Gerçek anlamda kullanım: “Ölüm, ruhun bedenden ayrılması değil mi?”
• Mecazlı söyleyişler: “Ruh değil midir aklın barınağı?”
• Deyimler: “Her şey karşıtıyla birlikte vardır.”

Soru 5: Sokrates Savunuyor metninin içeriğini doğal, toplumsal ve bireysel gerçeklik açısından değerlendiriniz.

• Doğal gerçeklik: İnsanın doğası ve varoluşsal sorgulamaları üzerinde durulur.
• Toplumsal gerçeklik: Sokrates’in savunduğu bilgelik ve erdem, toplumun değer yargılarıyla çatışır.
• Bireysel gerçeklik: Sokrates, kendi ahlaki ilkelerine bağlı kalarak bireysel özgürlüğünü savunur ve ölüm karşısında bile felsefi tutumunu korur.

Soru 6: Cumhuriyet Dönemi tiyatro yazarlarından bazıları Eski Yunan’a özgü konulara yönelmişlerdir. Selahattin Batu’nun Iphigenia Tauris’te (İfigenya Tauris) ve Güzel Helena, Ahmet Turan Oflazoğlu’nun Sokrates Savunuyor adlı eserleri bu duruma örnek verilebilir. Sizce yazarlarımız tarihî konulara, özellikle Yunan mitolojisine ve kaynaklarına niçin yönelmişlerdir?

• Evrensel temaları işlemek amacıyla Yunan mitolojisi tercih edilmiştir.
• İnsan doğası, ahlak, bilgi ve erdem gibi kavramlar tarihsel bağlamda ele alınarak günümüzle bağlantı kurulmak istenmiştir.
• Türk tiyatrosunu zenginleştirmek ve farklı bakış açıları sunmak için klasik kaynaklardan esinlenilmiştir.

Soru 7: Her koşulda cehaletinden bahseden Sokrates "Tek bildiğim, bir şey bilmediğimdir." sözüyle bilinen bir düşünürdür. Okuduğunuz metinde de böyle sözler var mıdır? Örnek veriniz.

Cevap: Evet, metinde Sokrates’in bilgi ve varoluş üzerine sorgulamalar yaptığı felsefi sözler bulunur. Örnekler:

• “Ölüm, ruhun bedenden ayrılması değil mi?”
• “Ruh değil midir aklın barınağı?”
• “Her şey karşıtıyla birlikte vardır; sıcağın karşıtı soğuk, güzelinki çirkin, uyanıklığın karşıtı ise uyku.”

Soru 8: Sokrates, çağdaşlarından farklı bir düşünürdür. Parayla ders verilmesine karşıdır. Savunduğu düşünceleri kabul ettirme amacında değildir. Ona göre insanın her şeyden önce erdem sahibi olması gerekir. Sizce yazar, böyle düşünen filozofu idealizm ve hümanizm açısından metinde nasıl ele almıştır?

• Sokrates idealist bir düşünür olarak işlenmiştir. Bilgiye ve erdeme ulaşmanın para veya statüyle değil, düşünce ve sorgulama yoluyla mümkün olduğunu savunur.
• Hümanist bir bakış açısı öne çıkmıştır. Sokrates, insanın ahlaki gelişimine ve düşünsel özgürlüğüne vurgu yaparak bireysel gelişimi önemser.

Soru 9: Ahmet Turan Oflazoğlu belirli bir tarih bilinci ile tarihsel oyun yazmaktan çok tarihî malzemeyi seçtiği konular için kullanan bir yazardır. Metni dönemin gerçekliğini yansıtması bakımından değerlendirirseniz neler söylersiniz?

• Metin, Sokrates’in yaşadığı dönemin toplumsal, felsefi ve kültürel yapısını yansıtır.
• Bireyin toplumdaki yeri ve özgürlüğü, felsefi düşüncelerin toplumla çatışması gibi konular işlenmiştir.
• Oflazoğlu, tarihi bir dekor olarak kullanmaktan çok, insan doğası ve evrensel meseleleri ele alarak döneme farklı bir perspektiften yaklaşmıştır.

Soru 10: Sokrates Savunuyor ve Gölgeler adlı metinleri tür, amaç, üslup açısından ve teknik açıdan karşılaştırınız.

Soru 11: Aşağıdaki metinde Ahmet Turan Oflazoğlu’na ait bazı görüşler verilmiştir. Bu görüşlerden hareketle okuduğunuz metinde yazarın düşüncelerine sadık kaldığını söyleyebilir misiniz?

Cevap: Evet, yazarın görüşleri ve metnin işlenişi birbiriyle uyumludur.

• Tarihî olayları, günümüz insanının sorunlarına bağlayarak sunar.
• Metinde tarihî kişilikleri bireysel ve toplumsal gerçekliklerle harmanlar.
• İzleyiciyi düşündürmeye, geçmişle bugünü kıyaslamaya teşvik eder.

Soru 12: Okuduğunuz metin trajedi türünde yazılmıştır. Trajedi; acıma, korku, sevgi, intikam gibi temaları ele alan bir türdür. Trajedide erdem ve ahlaka büyük önem verilir. Konusunu tarihten ve mitolojiden alan trajedi manzum yazılır ve trajedide seçkin kişilere yer verilir. Trajedide amaç izleyicide merhamet, sevgi uyandırmaktır. Verilen bilgilere dayanarak metinden trajedi türünün özelliklerine örnekler gösteriniz.

Metindeki trajedi unsurları:

• Sokrates’in ölümüne kadar inançlarını savunması, ahlaki değerlerini koruması trajik bir kahramanlık örneğidir.
• Adaletin sağlanmaması, filozofun haksız bir şekilde idama mahkûm edilmesi trajediye uygun bir olay örgüsü oluşturur.
• Metin, Sokrates’in kaçış fırsatını reddetmesiyle trajik kahramanın kaderini kabullenişini gösterir.
• İzleyicide acıma, merhamet ve adalet duygusu uyandırmayı amaçlar.