11. Sınıf Edebiyat Ders Kitabı Sayfa 80-81-82 Cevapları Gizem Yayıncılık

Hazırlık Cevapları

1. Mersiye kavramının size çağrıştırdıklarını sınıf tahtasına yazarak bunlar hakkındaki düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. Mersiye hakkında genel ağdaki güvenilir kaynaklardan araştırma yapınız.
Cevap: Mersiye, ölüm ve yas temalarını işleyen bir şiir türüdür. Divan edebiyatında önemli bir yere sahip olup, kaybedilen kişi için duyulan derin üzüntüyü ifade eder. Fuzuli'nin Hadikatü's-Süeda adlı eseri, en bilinen mersiye örneklerinden biridir.

2. Aşağıdaki şiiri içerik açısından sınıfınızda değerlendiriniz.
Sefil baykuş ne gezersin bu yerde
Yok mudur vatanın ellerin hani
Küsmüş müsün selamımı almadın
Şeyda bülbül şirin dillerin hani
Ecel tuzağını açamaz mısın?
Açıp da içinden kaçamaz mısın?
Azat eyleseler uçamaz mısın?
Kırık mı kanadın kolların hani
Kağızmanlı Hıfzı

Kağızmanlı Hıfzı’nın şiirinde, ölüm ve çaresizlik temaları işlenir. Baykuş yalnızlığı, kanatlar ise özgürlüğün kaybını simgeler. Şair, kaçınılmaz sona olan tepkisini ve acısını güçlü imgelerle dile getirir.

Metni Anlama ve Çözümleme Cevapları

1) Metinde geçen “âh, zâr, merâm” kelimelerinin anlamlarını metnin bağlamından hareketle tahmin ediniz. Tahminlerinizin doğruluğunu kaynaklardan kontrol ediniz.

• âh kelimesi tahminim: Ah etmek, üzülüp ağlamak anlamında bir ünlem.
• âh kelimesi TDK Sözlük: Sesin tonuna göre pişmanlık, öfke, özlem, beğenme, sevgi vb. duygular anlatan bir söz.
• zâr kelimesi tahminim: Ağlamak, sızlanmak anlamında kullanılır.
• zâr kelimesi Osmanlıca Sözlük: 1. Perişan, ağlayan, inleyen. 2. İniltidir.
• merâm kelimesi tahminim: Konuşmak, dilek ifade etmek anlamında kullanılır.
• merâm kelimesi TDK Sözlük: İstek, arzu. Meram etmek: Üstüne düşmek, yapmak istemek.

2) Şiirin temasını belirleyiniz.

Cevap: Şiirin teması ölümdür. Şair, eşinin ölümüne duyduğu derin üzüntüyü ve onun ardından yaşadığı yası dile getirir.

3) Şiirin içeriğini doğal, toplumsal ve bireysel gerçeklik açısından değerlendiriniz.

Cevap: Şiir, bireysel bir kayıp olan eşin ölümü üzerine yazılmıştır. Doğal gerçeklik olarak ölüm, şiirin merkezinde yer alır. Ayrıca şiirdeki yas, şairin toplumsal bir duygu olan ölümün acısını bireysel olarak yaşadığını gösterir. Şiirin içeriği, ölüm gerçeğini tüm insanlık için evrensel bir tema haline getirir.

4) Okuduğunuz şiirin kafiye düzeni aşağıdaki gibi sembolleştirilirse şiirin genelinde de bu sembollerin görüleceği söylenebilir mi? Bu kafiye düzeninin şiirin okunuşuna ve temasına katkısı hakkında değerlendirme yapınız.

Cevap:
Şiirin kafiye düzeni abab, cccb, dddb şeklinde oluşturulmuştur. Bu düzen, şiirin melodik akışına katkı sağlar ve içerikteki duygusal yoğunluğu destekler. Kafiye, okunuşta şiire ritmik bir yapı kazandırır ve temayı daha etkili kılar.

5) Şiirden alınan aşağıdaki dizelerde kırmızıyla belirtilen ses tekrarının metnin temasına ve okunuşuna etkisi var mıdır? Bu ses tekrarı, size hangi ünlemi çağrıştırmaktadır? Açıklayınız.

Eyvâh! Ne yer ne yâr kaldı
Gönlüm dolu âh u zâr kaldı.
Şimdi buradaydı gitdi elden
Gitdi ebede gelip ezelden.
Ben gittim, o hâksâr kaldı,
Bir gûşede târmâr kaldı.
Bâkî o enîs-i dilden eyvâh!
Beyrut’da bir mezâr kaldı.

Cevap:
Ses tekrarının metnin temasına büyük etkisi vardır. Bu ses tekrarı, şairin yaşadığı derin üzüntüyü ve kederi ifade eder. “Eyvâh” ve “âh” gibi ünlemler, şairin ölüm karşısındaki çaresizliğini ve isyanını yansıtır. Özellikle ah ünlemi, acı ve pişmanlık duygularını güçlendirmektedir.

6) Abdülhak Hamit Tarhan, “Tezatlar Şairi” ünvanını almış bir şairdir. Birçok şiirinde tezat sanatını ustaca kullanmıştır. Okuduğunuz Makber şiirinden şairin bu özelliğini gösteriniz.

Cevap:
Şairin tezat kullanımı, “Gitdi ebede gelip ezelden / Ben gittim, o hâksâr kaldı” dizelerinde görülür. Gitmek-gelmek, ebed-ezel, gitmek-kalmak gibi tezatlar, şiirde ölüm ve yaşam arasındaki zıtlığı başarılı bir şekilde ifade eder. Ayrıca “Sığsın mı hayâle bu hakîkat?” dizesinde hayal ve hakikat kavramları arasındaki zıtlık da belirgindir.

7) Şairin çok sevdiği eşinin vefatı üzerine yazdığı bu şiiri okuduktan sonra Abdülhak Hamit Tarhan’la ilgili oluşan düşüncelerinizi açıklayınız.

Cevap:
Şairin çok sevdiği eşinin vefatı üzerine yazdığı bu şiir, onun acısını ve kaybını derinden hissettiğini gösterir. Abdülhak Hamit Tarhan, bu şiirle hem kişisel acısını hem de ölümün kaçınılmaz gerçeğini dile getirir. Şairin eşine olan büyük sevgisi ve ölüm karşısındaki çaresizliği şiirin her satırında hissedilir.