11. Sınıf Felsefe Ders Kitabı Sayfa 131 Cevapları Meb Yayınları

Sorgulama Sorularına Cevaplar

1. Kant’ın ahlak anlayışı üzerine değerlendirme

Özet: Immanuel Kant’a göre ahlak, bireyin niyetine bağlıdır ve ahlaki eylem, herhangi bir çıkar gözetmeden yapılmalıdır. Ahlaki davranış, bireyin kendi iradesiyle, evrensel ahlak yasasına uygun şekilde gerçekleştirdiği bir ödevdir.

Kant’ın ahlaki eylem ilkeleri:

1. Öyle davran ki, eyleminin arkasındaki ilke, herkes için geçerli evrensel bir yasa olsun.
2. İnsanlığı kendinde ve başkalarında bir araç olarak değil, her zaman bir amaç olarak gör.
3. Öyle davran ki, iraden, kendisini herkes için geçerli olan kurallar koyan bir yasa koyucu olarak hissetsin.

Örnek olay 1: Yaşlı bir adamın yere yığıldığını gördünüz ve hemen yardım ettiniz.

• Kant’a göre bu eylem, sadece üzülerek veya merhamet duygusuyla yapılırsa ahlaki olmaz.
• Ahlaki bir eylem olması için saf bir ödev duygusuyla, karşılık beklemeden yapılmalıdır.
• Gerekçelendirme: “İnsanlara yardım etmek evrensel bir ahlak yasası olmalıdır.”

Örnek olay 2: Market sahibi, dürüst davrandığında daha fazla müşteri kazanacağını düşünerek insanlara iyi davranıyor.

• Kant’a göre bu davranış, ahlaki bir eylem değildir çünkü bencil bir motivasyona dayanır.
• Eğer dürüstlük, sadece kazanç sağlamak için uygulanıyorsa, bu bir ahlaki ödev olarak görülmez.
• Gerekçelendirme: “Ahlaki eylem, çıkar gözetmeden yapılmalıdır.”

2. Bentham’ın faydacı (utilitarist) ahlak anlayışı üzerine değerlendirme

Özet: Jeremy Bentham’a göre ahlak, en fazla insanın en fazla mutluluğunu sağlamalıdır. Yani bir eylem, sonucunda en büyük fayda ve mutluluğu getiriyorsa ahlakidir.

Faydacılık İlkeleri:

1. Bir eylemin ahlaki değeri, getirdiği fayda ve mutluluk ile ölçülür.
2. Bireysel mutluluktan çok, toplumun genel mutluluğu ön plandadır.
3. En az zarar veren, en fazla mutluluk getiren eylem tercih edilmelidir.

Örnek olay: Dürüst bir market sahibi, iyi niyetle değil, daha fazla müşteri çekmek için dürüst davranıyorsa bu ahlaki midir?

• Bentham’a göre eğer bu davranış daha fazla insanın daha fazla mutluluğunu sağlıyorsa ahlakidir.
• Kant’a göre niyet önemli olduğundan, bu eylem ahlaki değildir.
• Gerekçelendirme: “Önemli olan niyet değil, sonuçtur. En fazla insanın en fazla fayda sağlaması gerekir.”

Tartışma: Ahlak kurallarına uymak neden önemlidir?

Senaryo: Bir gün okul yolunda sihirli bir yüzük buluyorsunuz. Yüzüğü taktığınızda görünmez oluyorsunuz. Kimse sizi göremez ve yaptıklarınızı bilemez. Buna rağmen ahlak kurallarına uyar mıydınız?

Tartışma soruları:
✅ Ahlak, yalnızca toplumsal baskı nedeniyle mi vardır, yoksa bireyin içsel bir sorumluluğu mudur?
✅ Kant’a göre ahlak, başkaları görmese bile evrensel bir yasa olarak uygulanmalı mıdır?
✅ Bentham’ın faydacılığı açısından, başkalarına zarar vermiyorsanız istediğinizi yapabilir misiniz?

Sonuç: Kant’a göre ahlaki kurallar, bireyin içsel bir ödevidir ve her durumda geçerli olmalıdır. Fakat Bentham’a göre eğer bir eylem kimseye zarar vermiyorsa ve en fazla faydayı sağlıyorsa, ahlaki olabilir.

Bu tartışma, ahlakın bireysel mi yoksa toplumsal mı olduğunu sorgulayan önemli bir felsefi problemdir.