11. Sınıf Kimya Ders Kitabı 5. Ünite Değerlendirme Çalışmaları Cevapları SDR Dikey Yayıncılık

5. Ünite Değerlendirme Çalışmaları

11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları SDR Dikey Yayınları Sayfa 205

A- Aşağıdaki cümleleri kutucuklarda verilen kelimelerden ve kelime gruplarından doğru olanları noktalı yerlere yazarak tamamlayınız.

katalizör-tepkime hızı-hızlı-inhibitör-homojen-ara ürün-sıcaklık-hız sabiti-eşik enerjisi-heterojen-tepkime-mekanizması-yavaş-temas yüzeyi-tepkime-derecesi-tepkime ısısı

1. Tepkimedeki maddelerden herhangi birinin derişiminde birim zamanda meydana gelen değişmeye tepkime hızı denir.
2. Bir kimyasal tepkimenin gerçekleşebilmesi için çarpışan moleküllerin sahip olmaları gereken minimum toplam kinetik enerjiye eşik enerjisi denir.
3. Mekanizmalı tepkimelerde bir adımda oluşup diğer adımda harcanan maddelere ara ürün denir.
4. Bir tepkimede ürünlerden veya girenlerden en az biri diğerlerinden farklı fazda ise böyle tepkimelere heterojen tepkime denir.
5. Hız bağıntısında yer alan girenlerin derişimlerinin üstel toplamına tepkime derecesi denir.
6. Kimyasal tepkimelerin hızını azaltan, katalizörlerin etkinliğini düşüren maddelere inhibitör denir.
7. Tepkimenin daha düşük eşik enerjili bir yol izlemesini sağlayan ve tepkimeden değişmeden çıkan maddelere katalizör denir.
8. Birden fazla adımda gerçekleşen tepkimelerde, tek basamaklı basit süreçlerden oluşan tepkime dizisine tepkime mekanizması denir.
9. Mekanizmalı bir tepkimede hızı belirleyen yavaş adım, aktifleşme enerjisi en yüksek adımdır.
10. Bir tepkimede girenler ile katalizör aynı fazda ise bu tür katalizörlere homojen katalizör denir.
11. Katalizör kullanılan tepkimenin hızı artarken tepkime ısısı değişmez.
12. Hız sabitinin sayısal değeri; madde cinsi, sıcaklık, temas yüzeyi ve katalizör kullanımına bağlıdır.

B-Aşağıdaki cümlelerde bildirilen yargılar doğru ise yay ayraç içine “D”, yanlış ise “Y” yazınız.

1) (D) Tepkimenin gerçekleştiği süreçte girenlerin derişimi azalırken ürünlerin derişimi artar.
2) (Y) Tepkimeye giren moleküllerin yaptığı her çarpışma tepkimeyle sonuçlanır.
3) (D) Bir kimyasal tepkimenin ayrıntılarını gösteren, tek basamaklı basit süreçlerden oluşan tepkime dizisine “tepkime mekanizması” denir.

11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları SDR Dikey Yayınları Sayfa 206

4) (Y) Bir tepkimede katalizör kullanılması tepkime verimini arttırır.
5) (Y) Sıcaklık artışı endotermik tepkimeleri hızlandırırken ekzotermik tepkimeleri yavaşlatır.
6) (D) Çarpışan moleküllerin yüksek enerjili aktifleşmiş kompleks oluşturabilmeleri için eşik enerjisi kadar bir kinetik enerjiye sahip olmaları gerekir.
7) (D) Bir tepkimenin aktifleşme enerjisi, tepkimeye giren maddelerin türüne ve katalizör kullanımına bağlı olarak değişebilir.
8) (Y) Bir tepkimenin eşik enerjisi ne kadar büyükse tepkime o kadar hızlıdır.
9) (Y) Bir tepkimenin ortalama hızı, tepkimenin herhangi bir dakikadaki hızını verir.
10) (D) Hız sabitinin birimi, tepkime hız bağıntısındaki üslerin toplamına bağlıdır.
11) (D) Ara ürün, mekanizmalı tepkimelerin hız bağıntısında yer alabilir.
12) (Y) Bir tepkimenin mekanizması sıcaklıktan etkilenir.

C- Aşağıda verilen soruları cevaplayınız.

1. Soru: 4 L’lik bir kapta 2NOCl(g) ” 2NO(g) + Cl₂ (g) denklemine göre 0,04 mol NOCl 20 saniyede 0,02 mole düşmektedir. Buna göre tepkimede CI2’un oluşma hızı kaç mol/L sdir?

Cevap: 1,25 · 10^-4 mol/L.s

2. Soru: X ve Y gazları arasında Z gazını oluşturmak üzere yürüyen bir tepkime için sabit sıcaklıkta uygulanan üç ayrı deneyin sonuçları yukarıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre aşağıda istenenleri yapınız.

a- Hız bağıntısını yazınız.
Cevap: v = k · [X] . [Y]²

b- Hız sabitinin (k) sayısal değerini ve birimini bulunuz.
Cevap: 2, L²/mol² dk

3. Soru: Aşağıda verilen katalizörlü tepkimelerde kullanılan katalizörleri homojen ya da heterojen olarak sınıflandırınız.
Cevap: I. heterojen, II ve III homojen

4. Soru: İki adımda ve gaz fazında gerçekleşen 2X(g) + 2Y(g) ” Z(g) + T(g) tepkimesinin ikinci adımı hızlı olup denklemi, Z(g) + Y(g) ” T(g) şeklindedir. Buna göre tepkimenin hız bağıntısını yazınız.
Cevap: v = k · [X]² · [Y]

11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları - SDR Dikey Yayınları - Sayfa 207

5. Üç adımda gerçekleşen ekzotermik homojen gaz tepkimesine ait mekanizma aşağıda verilmiştir:

1. Adım:
HBr(g) + O₂(g) → HOOBr(g) (yavaş)

2. Adım:
HOOBr(g) + HBr(g) → 2HOBr(g) (hızlı)

3. Adım:
2HOBr(g) + 2HBr(g) → 2H₂O(g) + 2Br₂(g) (hızlı)

Buna göre aşağıda istenenleri yapınız.

a) Hız bağıntısını yazınız.
b) Tepkime derecesini belirleyiniz.
c) Ara ürünü ya da ara ürünleri yazınız.

Cevaplar:

a) Hız belirleyici adım en yavaş adımdır. Buna göre hız bağıntısı:
v = k · [HBr] · [O₂]

b) Tepkimenin derecesi, hız bağıntısındaki üslerin toplamına eşittir.

• HBr için 1, O₂ için 1 → Toplam tepkime derecesi 2.

c) Ara ürünler tepkime sırasında oluşan fakat son üründe yer almayan maddelerdir.

• Ara ürünler: HOOBr, HOBr

6. X, Y ve Z gazları arasında gerçekleşen bir tepkimenin deney sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Tepkimenin gerçekleştiği kapta sırasıyla aşağıdaki işlemler gerçekleştiriliyor.

a) Tepkime kabının hacmi yarıya indiriliyor.
b) Y’nin derişimi 2 katına çıkarılıyor.

Bu işlemler sonucunda tepkime hızı nasıl değişir?

Cevaplar:

a) Tepkime kabının hacmi yarıya indirildiğinde:

• Tüm gazların derişimi 2 katına çıkar.
• Hız bağıntısı v = k · [X] · [Y]² · [Z] olduğundan,
  Tepkime hızı 2⁵ = 16 katına çıkar.

b) Y’nin derişimi 2 katına çıkarıldığında:

• Hız bağıntısına göre Y’nin derişimi karesi alınarak hesaplanır.
  Tepkime hızı 2² = 4 katına çıkar.

c) İki etki birleştirildiğinde:

• Hız değişimi = 16 × 4 = 64 katına çıkar.

7. Tepkime hızına etki eden faktörler nelerdir?

• Madde cinsi (reaktif maddelerin türü ve kimyasal yapısı)
• Derişim (tepkimeye girenlerin başlangıç derişimi)
• Sıcaklık (taneciklerin kinetik enerjisini artırır)
• Katalizör (aktivasyon enerjisini düşürerek hızı artırır)
• Temas yüzeyi (katıların öğütülmesi, sıvıların karıştırılması vb.)

8. Hız sabiti k’yi etkileyen faktörler nelerdir?

• Madde cinsi (reaksiyona giren maddelerin yapısı)
• Sıcaklık (hız sabiti sıcaklıkla değişir)
• Katalizör (hız sabitini artırarak tepkimeyi hızlandırır)
• Temas yüzeyi (heterojen katalizörlü tepkimelerde)

9. Katalizörlerin genel özellikleri nelerdir?

• Tepkime hızını artırır, ancak tepkimenin verimini değiştirmez.
• Aktivasyon enerjisini düşürür, ileri ve geri tepkimeleri eşit miktarda hızlandırır.
• Net tepkimede yer almaz, ancak mekanizmaya etki eder.
• Yeni bir ara ürün oluşturabilir ya da farklı bir mekanizma kullanabilir.

10. Sıcaklık artışının tepkime hızına etkisini kısaca açıklayınız.

• Sıcaklık arttıkça taneciklerin ortalama kinetik enerjisi artar.
• Eşik enerjiyi aşan çarpışmaların sayısı artar.
• Bu da etkin çarpışma sayısını artırarak tepkime hızını yükseltir.

11. Aşağıdaki sorularda doğru seçeneği işaretleyiniz.

1. Soru: N₂(g) + 2O₂(g) → 2NO₂(g) tepkimesinde yer alan maddelerin hızları arasındaki ilişki aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A) vN₂ = 2vO₂ = 2vNO₂
B) vN₂ = 3vO₂ = 2vNO₂
C) 6vN₂ = 2vO₂ = 3vNO₂
D) vN₂ = vO₂ = vNO₂
E) 2vN₂ = vO₂ = vNO₂

Cevap: E

11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları - SDR Dikey Yayınları - Sayfa 208

2. Soru: 4,8 g CH₄ gazı 3 L’lik kapalı bir kapta yakılıyor.
Tepkime 30 saniyede tamamlandığına göre:

I. CH₄’ün harcanma hızı 0,2 mol/L.dk’dır.
II. CO₂’in oluşma hızı 0,1/30 M/s’dir.
III. Oksijen gazının harcanma hızı CH₄’ün harcanma hızının 2 katına eşittir.

Bu yargılardan hangisi ya da hangileri doğrudur?
(H: 1 g/mol, C: 12 g/mol)

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I, II ve III

Cevap: E

3. Soru: Aşağıdaki tepkimeler tek adımda gerçekleştiğine göre hangisinin tepkime derecesi yanlış verilmiştir?

Cevap: A

4. Soru: 2 litrelik bir kaba 0,6 mol N₂ ve 0,6 mol H₂ gazları konulmaktadır.
Bu gazlar 100 saniye süren tam verimle gerçekleşen tepkime ile NH₃ gazına dönüşmektedir.

Buna göre NH₃ gazının ortalama oluşma hızı kaç mol/L.s’dir?

A) 4 × 10⁻⁴ B) 1 × 10⁻³ C) 2 × 10⁻³ D) 4 × 10⁻³ E) 2 × 10⁻²

Cevap: C

5. Soru:

Yukarıdaki grafik,
NO(g) + ½O₂ (g) → NO₂ (g)
tepkimesinde NO gazının molar derişiminin zamanla değişimini göstermektedir.

Buna göre tepkimenin 10 ve 20. saniyeler arasındaki ortalama hızı kaç mol/L.s’dir?

A) 1 × 10⁻² B) 2 × 10⁻² C) 1,5 × 10⁻¹ D) 2 × 10⁻¹ E) 5 × 10⁻¹

Cevap: B

11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları - SDR Dikey Yayınları - Sayfa 209

6. Soru: Sabit hacimli bir kapta, sabit sıcaklıkta gerçekleşen
2X₂ (g) + 3Y₂ (g) → 2X₂Y₃ (g)
tepkimesine ait deney sonuçları aşağıdaki tabloda verilmiştir.

Buna göre tepkime için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Yavaş adım X₂(g) + Y₂(g) → ürün şeklindedir.
B) Derecesi 2’dir.
C) Mekanizmalıdır.
D) Hız bağıntısı k · [X₂]² · [Y₂] şeklindedir.
E) Hız sabitinin sayısal değeri 0,4’tür.

Cevap: D

7. Soru:

Tek adımda gerçekleşen
X(g) + 3Y(g) → 2Z(g)
tepkimesinin t °C’deki hızı M/s’dir.

Buna göre aynı sıcaklıkta tepkime kabının hacmi iki katına çıkarılırsa tepkime hızı kaç M/s olur?

A) 1/16 M/sB) 1/8 M/s C) 1/4 M/s D) 8 M/s E) 16 M/s

Cevap: A

8. Soru:Tek adımda gerçekleşen aşağıdaki tepkimeye uygulanan işlemler verilmiştir:
Al(k) + 3HCl(suda) → AlCl₃ (suda) + 3/2H₂ (g)

I. Sıcaklığı artırma,
II. Katalizör kullanma,
III. HCl derişimini artırma

Bu işlemlerden hangisi ya da hangileri aktifleşme enerjisini azaltarak tepkimeyi hızlandırır?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: B

9. Soru:

Zn(k) + 2HCl(suda) → ZnCl₂(suda) + H₂(g)

Tepkimesinde birim zamanda oluşan H₂ gazının miktarını artırmak için
I. Sıcaklığı artırmak,
II. Zn katısını toz hâline getirmek,
III. HCl’in derişimini artırmak

İşlemlerinden hangilerinin tek başına uygulanması yeterlidir?

A) Yalnız II B) Yalnız III C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III

Cevap: E

11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları - SDR Dikey Yayınları - Sayfa 210

10. Soru:

Yukarıdaki grafik,
2A + B → C
tepkimesinin T₁ ve T₂ sıcaklıklarında kinetik enerji-molekül sayısı arasındaki ilişkiyi göstermektedir.

Buna göre aşağıdaki yargılardan hangisi ya da hangileri doğrudur?

I. T₂ sıcaklığındaki hız sabiti, T₁ sıcaklığındaki hız sabitinden büyüktür.
II. Tepkimenin T₂ sıcaklığındaki aktifleşme enerjisi, T₁ sıcaklığındakinden daha büyüktür.
III. T₁ sıcaklığındaki etkin çarpışma sayısı, T₂ sıcaklığındakinden daha fazladır.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) II ve III

Cevap: A

11. Soru: Sabit hacimli bir kapta, gaz fazında gerçekleşen bir tepkime önce katalizörsüz, sonra da katalizör ilave edilerek gerçekleştiriliyor.

Buna göre tepkimede katalizör kullanıldığında
I. Tepkime hızı artar.
II. Aktifleşme enerjisi artar.
III. Tepkime mekanizması değişebilir.

İfadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: C

12. Soru:

X₂(g) + 2Y₂(g) + Z₂(g) → 2XY₂Z(g)

Tepkimesi ile ilgili şu bilgiler veriliyor:

• Sabit sıcaklıkta tepkime kabının hacmi iki katına çıkarıldığında tepkime hızı 1/4 katına düşüyor.
• Sabit sıcaklıkta X₂’nin derişimi sabit tutulup Y₂ ve Z₂’nin derişimi iki katına çıkarıldığında tepkime hızı 4 katına çıkıyor.

Buna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi ya da hangileri doğrudur?

I. Tepkimenin hız bağıntısı v = k · [X₂] · [Z₂]’dir.
II. Tepkimenin derecesi 2’dir.
III. Tepkime mekanizmalıdır.

A) Yalnız II B) I ve II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III

Cevap: D

11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları - SDR Dikey Yayınları - Sayfa 211

13. Soru: Verilen tepkime örnekleriyle, bu tepkimelerin hızlarını izlemede kullanılacak uygun özellikler aşağıdakilerden hangisinde doğru eşleştirilmiştir?

Bu tepkimelerle, hızlarını izlemede kullanılacak doğru eşleştirme hangi şıkta verilmiştir?

Cevap: B

14. Soru: Şekil 1 ve Şekil 2’de verilen grafikler bir kimyasal tepkimenin aktivasyon enerjisini göstermektedir.

Grafiklerde aktivasyon enerjileri arasında Ea₁ > Ea₂ ilişkisi olduğuna göre, aşağıdaki yargılardan hangisi doğrudur?

I. Aynı sıcaklıkta Şekil 1’deki durumda tepkime daha yavaş gerçekleşmektedir.
II. Şekil 2, tepkimenin aynı sıcaklıkta katalizör kullanılarak gerçekleştirilen hâlinin grafiğidir.
III. Şekil 2, daha yüksek sıcaklıkta gerçekleştirilen tepkimenin grafiğidir.

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

Cevap: D

11. Sınıf Kimya Ders Kitabı Cevapları - SDR Dikey Yayınları - Sayfa 212

15. Soru: Yukarıdaki kaplarda oda sıcaklığında hazırlanan 0,1 M HCl sulu çözeltilerinin her birine belirtilen şekillerde 0,1 mol Mg metali atılarak tam verimle
Mg(k) + 2HCl(suda) → MgCl₂(suda) + H₂(g)
tepkimesi gerçekleştiriliyor.

Mg metallerinin değme yüzeyleri toz > tel > bilye olduğuna göre:

• I. Birim zamanda açığa çıkan H₂ gazı miktarı II > I > III’tür.
• II. Tepkimelerde elde edilen H₂ gazı kütlesi I = II = III’tür.
• III. Tepkime hızları II > I > III’tür.

İfadelerinden hangisi ya da hangileri doğrudur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

Cevap: E

16. Soru: Sulu çözelti ortamında gerçekleşen mekanizmalı bir tepkimenin adımları aşağıda verilmiştir:

1. H₂O₂(suda) + I⁻(suda) → IO⁻(suda) + H₂O(s)
2. IO⁻(suda) + H⁺(suda) → HIO(suda)
3. HIO(suda) + H⁺(suda) + I⁻(suda) → H₂O(s) + I₂(k)

• 1. ve 2. adımlar endotermik, 3. adım ekzotermiktir.
• Adımların aktifleşme enerjileri arasında E₁ > E₂ > E₃ ilişkisi vardır.

Buna göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) IO⁻ ve HIO ara üründür.
B) Hız eşitliği v = k.[H₂O₂] . [I⁻] şeklindedir.
C) Katalizör kullanımı, üç basamağın da aktifleşme enerjisini düşürür. ❌
D) Çözeltiye aynı sıcaklıkta bir miktar su eklenirse tepkime hızı azalır.
E) Net tepkime H₂O₂(suda) + 2H⁺(suda) + 2I⁻(suda) → I₂(k) + 2H₂O(s) şeklindedir.

Cevap: C