11. Sınıf Tarih Ders Kitabı 2. Ünite Değerlendirme Soruları ve Cevapları Dersdestek Yayınları

2. Ünite Değerlendirme Soruları

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Dersdestek Yayınları Sayfa 94

A- Aşağıdaki kavramları kısaca açıklayınız.

Askerî Devrim: Askeri devrim, savaş teknolojilerindeki, stratejilerindeki ve organizasyonundaki köklü değişiklikleri ifade eder. Özellikle ateşli silahların yaygınlaşması ve profesyonel orduların kurulması bu devrimin temel unsurlarıdır.

Layiha: Osmanlı'da padişahlara, devlet adamlarına veya bir kuruma sunulan rapor ya da teklif niteliğindeki yazılı belgeler. Genellikle devletin sorunları ve çözüm önerileri hakkında hazırlanırdı.

İltizam Sistemi: Osmanlı Devleti'nde devlet gelirlerinin açık artırma yoluyla mültezimlere (vergi toplama görevlisi) devredilmesi sistemidir. Bu sistemde mültezim, belirlenen vergi miktarını devlete öder ve karşılığında o bölgedeki vergileri toplama hakkını elde ederdi.

Dogmatizm: Bilgiyi sorgulamadan, eleştirel bir yaklaşımla incelemeden olduğu gibi kabul etme anlayışıdır. Özellikle din, ideoloji veya kültürel değerlerin değişmez ve kesin olarak kabul edildiği durumları ifade eder.

B- Aşağıdaki ifadeleri kutucuklarda verilen kavramların uygun olanlarıyla tamamlayınız.

1) İtalya’da ortaya çıkan hümanizm akımı Rönesans’a zemin hazırlamıştır.
2) Kâtip Çelebi, Cihannüma adlı eserinde dünya coğrafyası hakkında bilgiler vermiştir.
3) Lale Devri Patrona Halil İsyanı’yla sona ermiştir.
4) Protestanlık Almanya’da 1555 tarihli Augsburg Antlaşması’yla resmen tanınmıştır.
5) XVII. yüzyılda yaşayan Koçi Bey IV. Murad’a sunduğu risalesinde Osmanlı Devleti’nin sorunlarına ve bu sorunların çözümüne yönelik önerilere yer vermiştir.
6) Gelenbevi İsmail Efendi, matematik alanındaki çalışmalarıyla tanınmış Osmanlı bilim insanlarından biridir.
7) Osmanlı Devleti, XVI. yüzyılda savaş masraflarını finanse etmek amacıyla avarız akçesi adı verilen olağanüstü vergiler toplamak zorunda kalmıştır.
8) Lale Devri’nde tercüme heyetleri kurularak yabancı dillerdeki eserler Türkçeye çevrilmiştir.
9) Askerî Devrim’le birlikte Avrupa orduları, kare dizilişten saf düzenine geçmiştir.
10) Osmanlı Devleti piyasadaki nakit açığını kapatmak amacıyla tağşiş denilen paranın ayarını ve ağırlığını düşürme işlemlerine başvurmuştur.

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Dersdestek Yayınları Sayfa 95

C- Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına “D”, yanlış olanların başına “Y” yazınız.

1) (D) Reform hareketi, Almanya’da başlamıştır.
2) (Y) Vaka-i Vakvakiye, Celâli İsyanları’ndan biridir.
3) (D) IV. Murad, 1635’te Revan’ı Osmanlı topraklarına katmıştır.
4) (D) Güneş Merkezli Evren Teorisi, Copernicus tarafından ortaya atılmıştır.
5) (D) XVII. yüzyıl, Avrupa’da Akıl Çağı olarak adlandırılmıştır.
6) (Y) Evliya Çelebi, XVII. yüzyılda Fransa’ya gönderilen Osmanlı elçilerinden biridir.
7) (D) Osmanlı sınırları içinde ilk matbaa, İspanya’dan gelen Yahudiler tarafından kurulmuştur.
8) (Y) Osmanlı Devleti’nde ekber ve erşed sistemine XVII. yüzyılın sonlarına doğru geçilmiştir.
9) (D) Sekülerleşme, kilisenin devlet ve toplum üzerindeki hâkimiyetine tepki olarak ortaya çıkmıştır.
10) (Y) Merkantilizm, tarım topraklarının genişletilmesini amaçlayan bir ekonomi politikasıdır.

Ç- Aşağıdaki soruların cevaplarını yazınız.

1. Rönesans’ın bilimsel alandaki sonuçları neler olmuştur?
Rönesans, bilimsel düşüncenin yeniden doğuşunu sağlamış ve skolastik düşüncenin etkisini azaltmıştır. Deney ve gözleme dayalı bilimsel metotların gelişmesine öncülük etmiş, astronomi, tıp, matematik ve fizikte büyük ilerlemeler kaydedilmiştir. Kopernik, Galileo ve Newton gibi bilim insanlarının çalışmaları bu dönemde ortaya çıkmıştır.

2. Osmanlı layiha yazarlarından Koçi Bey’in devlet yönetimine ilişkin önerileri nelerdir?
Koçi Bey, Osmanlı Devleti'nin bozulan yönetim ve mali sistemini düzeltmek için merkezi otoritenin güçlendirilmesi, liyakata dayalı atamalar yapılması ve israfın önlenmesi gibi önerilerde bulunmuştur. Ayrıca, tımar sisteminin eski düzenine kavuşturulması ve devlet kadrolarındaki yozlaşmanın engellenmesi gerektiğini savunmuştur.

3. Osmanlı Devleti’nde ayanlığın ortaya çıkmasına zemin hazırlayan gelişmeler nelerdir?
Ayanlığın ortaya çıkmasında merkezi otoritenin zayıflaması, taşra yönetiminde kontrolün kaybedilmesi ve yerel güçlü ailelerin öne çıkması etkili olmuştur. Özellikle Celali İsyanları ve tımar sisteminin bozulması gibi olaylar ayanlık kurumunun güçlenmesine yol açmıştır.

4. Lale Devri ıslahatları, hangi bakımdan önceki dönem ıslahatlarından ayrılmaktadır?
Lale Devri ıslahatları, daha çok sosyal ve kültürel alanlara odaklanmıştır. Avrupa’yı örnek alarak yapılan bu reformlar, matbaanın kurulması, mimaride Batı tarzı üslupların benimsenmesi ve sanat ile edebiyatta yeniliklerin teşvik edilmesi gibi yenilikleri içermektedir. Ayrıca, halktan çok saray ve üst sınıfların yaşam tarzını etkilemiştir.

5. İbrahim Müteferrika’ya göre matbaanın sağlayacağı yararlar nelerdir?
İbrahim Müteferrika, matbaanın kitap üretimini hızlandıracağını, maliyeti düşüreceğini ve bilginin daha geniş kitlelere ulaşmasını sağlayacağını belirtmiştir. Ayrıca, eğitim seviyesinin artmasına ve Osmanlı toplumunun Avrupa ile bilimsel rekabette ilerlemesine katkıda bulunacağını savunmuştur.

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Dersdestek Yayınları Sayfa 96

D- Aşağıda verilen çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Soru: I. Durum Osmanlı Devleti’nde Haçova Savaşı’nda firar edenlerin mallarına devlet tarafından el konuldu. Bu karar orduya hiç katılmayan sipahileri de etkiledi. 30.000 kadar sipahinin tımarı ellerinden alındı. Söz konusu uygulamalar, askerîler sınıfından binlerce kişinin gelir kaybına uğrayıp isyan etmesine sebep oldu.
II. Durum Avrupa’da yaşanan askerî devrim sürecinde Osmanlı tımar sistemi, eski önemini kaybetmeye başladı. Ateşli silahları kullanabilecek daha fazla daimî askerin istihdam edilmesiyle birlikte ordu harcamalarında önemli artışlar görüldü. Bunun üzerine tımar sistemi yerine hazineye doğrudan nakit akışı sağlayacak iltizam sisteminin yaygınlaştırılmasına karar verildi. İltizam sisteminde vergilerin mültezimlere terk edilmesi ise sipahileri geçim sıkıntısına sürükledi.
I ve II. durumlarda anlatılanlardan hareketle aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılamaz?

A) Askerî alandaki değişim, ekonomik sonuçlar doğurmuştur.
B) Tımar sistemi, çözülme sürecine girmiştir.
C) Mültezim sınıfı, güç kazanmıştır.
D) Osmanlı Devleti, mali sorunlar yaşamıştır.
E) Tımarlı sipahilerin sayısı artmıştır.

Cevap: E

2. Soru: Coğrafi Keşifler’in (Avrupa’nın sömürgecilik faaliyetleri) sonucu olarak ortaya çıkan aşağıdaki gelişmelerden hangisi Katolik Kilisesi’nin saygınlığının zayıflamasında doğrudan etkili olmuştur?

A) Büyük sömürge imparatorluklarının kurulması
B) Hristiyanlığın yeni kıtalara yayılması
C) Yerin küre şeklinde olduğunun ispatlanması
D) Burjuva sınıfının güçlenmesi
E) Atlas Okyanusu limanlarının önem kazanması

Cevap: C

3. Soru: İtalyan filozof Machiavelli, dine çok önem vermekle birlikte kiliseye ve din adamlarına karşı çıkmıştır. Ona göre bir devlet bir ulusa dayanıyorsa yeter bir gücü var demektir. Devlet, bütün gücünü bu kökten almalı, karşısında ve üstünde kiliseyi bulmamalıdır. Hukuk da kiliseye bağlı olmaktan kurtarılmalı, Hristiyan din dogmalarından değil, doğrudan doğruya devletin özünden türetilmelidir. Machiavelli, iktidar olgusunu doğruluktan, ahlaktan, dinden ve metafizikten ayırmıştır. O, devleti diğer bütün kaynaklardan bağımsız, kendi kendini var eden değerler sistemi olarak ortaya koymuştur. Buna göre Machiavelli aşağıdakilerden hangisine karşı çıkmaktadır?

A) Sekülerleşmeye B) Teokratik devlete
C) Ulus devlete D) Laik hukuka E) Hristiyanlığa
Cevap: B

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Dersdestek Yayınları Sayfa 97

4. Soru: Merkantilist Dönem’de Avrupa devletleri; ham madde ihracatını yasaklamış, mamul madde ihracatını özendirmiştir. Örneğin İngiltere’de canlı koyun ihracatı yasaklanmış, yasağa uymayanların mallarına devletçe el konulmuş, tekrarı hâlinde de bu kişiler ‘ 80 ölümle cezalandırılmıştır. Öte yandan Fransa’da devlet, büyük şirketleri kendi yönetimi ve denetimi altına alarak sanayileşmeyi gerçekleştirmeye çalışırken İspanya ise elindeki değerli maden miktarını artırma hedefine yönelmiştir. Bu dönemde İspanya, Amerika ve Asya kıtalarındaki kolonilerinden altın ve gümüş getirmek için yola çıkan tüccarlara yardım etmiştir.
Bu metinden hareketle,
I. Merkantilizm, ülkelerin özelliklerine göre farklı şekillerde uygulanmıştır.
II. İspanya ve Fransa’nın merkantilizm anlayışları, benzerlik göstermektedir.
III. İngiltere’de merkantilizm, devlet politikası hâline getirilmiştir.
IV. Merkantilizmin ana hedefi, dış ticaret fazlası elde etmektir. yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) I ve II C) III ve IV D) I, III ve IV E) II, III ve IV
Cevap: D

5. Soru: Avrupalı düşünürler; XVIII. yüzyılda insan, doğa, bilim gibi kavramları deney ve gözlem metodlarını ve aklı kullanarak yeniden tanımlama yoluna gitmişlerdir. İnsanın ancak aklını kullanarak olgunluğa erişebileceğini savunan bu düşünürler; akıl yoluyla kavranamayan, deney ve gözlem yoluyla ispat edilemeyen bilgileri reddetmişlerdir. Temel nitelikleri verilen bu düşünce akımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dogmatizm B) Hümanizm C) Makyavelizm D) Rasyonalizm E) Sekülarizm
Cevap: D

6. Soru: XVII. yüzyıl Osmanlı Devlet adamlarından Koçi Bey, Padişah IV. Murad’a sunduğu risalesinde;
• yüksek dereceli memurluklara liyakat ilkesi göz ardı edilerek rüşvet karşılığında atamalar yapıldığını,
• türlü iftiralarla başarılı memurların görevlerinden uzaklaştırılıp cezalandırıldığını,
• Yeniçeri Ocağına devşirme usulü dışında kişilerin alınarak kadroların aşırı derecede arttırıldığını,
• kazaskerlik, kadılık ve mülazımlık görevlerinin para karşılığı satıldığını belirterek padişahtan bu aksaklıklara karşı tedbirler almasını istemiştir.
Koçi Bey’in risalesinde yer verdiği tespitler, Osmanlı Devleti’nin karşı karşıya bulunduğu;
I. savaşlarda beklenen zaferlerin kazanılamaması,
II. adalet hizmetlerinin yerine getirilememesi,
III. bütçe açıklarının artması,
IV. halkın devlete olan güveninin sarsılması
durumlarından hangilerine yol açmış olabilir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: E

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Dersdestek Yayınları Sayfa 98

7. Soru: Osmanlı Devleti, başlangıçta olağanüstü durumlarda topladığı geçici nitelikteki avarız vergisini zaman içinde daha sık aralıklarla toplama yoluna gitmiş ve en sonunda sürekli hâle getirmiştir.
Buna göre avarız vergisinin sürekli hâle getirilmesinde Osmanlı Devleti nde yaşanan;
I. seferler nedeniyle daha fazla nakite ihtiyaç duyulması,
II. iltizam sisteminin yaygınlaşması,
III. savaşlarda elde edilen ganimetlerin azalması
durumlarından hangilerinin etkili olduğu söylenebilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve III D) II ve III E) I, II ve III
Cevap: C

8. Soru: Osmanlı Devleti’nde ilk Türk matbaasını kuran kişi, İbrahim Müteferrika’dır. Müteferrika, Şeyhülislam Yenişehirli Abdullah Efendi’ye yapmak istediği işin niteliğini açıklayan bir dilekçeyle başvurarak fetva istemiştir. Şeyhülislam Abdullah Efendi de İbrahim Müteferrika’nın dilekçesine “el-cevap” diye başlayan ve olumlu görüş belirten bir fetva ile karşılık vermiştir.
Bu metinlerden hareketle,
I. Şeyhülislam Abdullah Efendi, yenilikçi bir din adamıdır.
II. Osmanlı Devleti, şer’i esaslara göre yönetilmektedir.
III. İbrahim Müteferrika, kâr amacı güden bir girişimcidir.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: C

9. Soru: Celâli Ayaklanmaları incelendiğinde bu ayaklanmalara liderlik edenlerin vergi toplama ayrıcalıklarını kaybetmek istemedikleri için harekete geçtikleri görülecektir. Genellikle devlet görevlisi olan Celâli liderleri, bu hareketleriyle çıkarlarına merkezî hükümet tarafından dokunulmasına tepki göstermişlerdir. Örneğin İran Savaşları’na katılması emredilen Kalenderoğlu Mehmed Paşa, savaşa katılmayı reddettiği için dirlikleri kendisinden alınınca isyan etmiştir. Yine savaşta yenilginin sorumlusu olarak görülen Halep Valisi Canbuladoğlu Hüseyin Paşa idam edilmiş, dirliklerine devlet tarafından el konulması üzerine de Hüseyin Paşa’nın kardeşleri isyan etmiştir. Osmanlı yönetimi, çoğu zaman bu ayaklanmaları isyancı liderlere eski görevlerini geri vererek bastırmıştır.
Buna göre Celâli liderleriyle ilgili olarak,
I. Kendilerine katılanlarla aralarında amaç birliği yoktur.
II. Vergilerin yükseltilmesine tepki olarak isyan etmişlerdir.
III. Amaçları halka yapılan adaletsizlikleri ortadan kaldırmaktır.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) I ve III E) I, II ve III
Cevap: A

10. Soru: Osmanlı Devleti’nde XVII. yüzyıldan itibaren toprak yönetiminde iltizam sistemi yaygınlaşmaya başlamıştır. Osmanlı Devleti’nde iltizam uygulamasının yaygınlaşmasına bağlı olarak;
I. Yeniçeri Ocağının bozulması,
II. mültezimlerin zenginleşmesi,
III. köyden kente göçün artması,
IV. tımarlı sipahi sayısının azalması
sonuçlarından hangileri ortaya çıkmış olabilir?

A) I ve II B) III ve IV C) I, II ve III D) I, III ve IV E) II, III ve IV
Cevap: E

11. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları Dersdestek Yayınları Sayfa 99

11. Soru: Otuz Yıl Savaşları’na Protestan Hareketi’nin yanında katılan Fransa’nın amacı, etrafını saran Habsburg tehlikesine karşı sınırlarını güvence altına almaktı. Güneyde İspanya ve Habsburgların yönetimindeki İtalya, doğuda ise diğer bir Habsburg gücü olan Avusturya video çözüm bulunuyordu. Fransa Kralı IV. Henry barışçıl bir dış politika izlerken onun yerine geçen XIII. Louis (Lui) ve Başbakan Kardinal Richelieu (Rişölyü) Roma Kilisesi’ne bağlı Habsburglarla mücadele etme kararı almışlardı. Bir din adamı olmasına rağmen Richelieu, Fransa için dini ikinci plana itti. Uluslararası düzenlemeleri kendi ülkesinin yararına kullanan Fransız başbakan, güç dengesi gereği ahlaki değerleri de göz ardı etti.
Bu metinden hareketle Fransız yönetiminin XVII. yüzyıldaki durumu ile ilgili olarak,
I. Amaca ulaşmak için her aracı kullanmıştır.
II. Katolik devletlere karşı mücadele etmiştir.
III. Ulusal çıkarlara öncelik vermiştir.
IV. Teokrasiyi esas almıştır.
yargılarından hangilerine ulaşılabilir?

A) I ve II B) II ve III C) I, II ve III D) II, III ve IV E) I, II, III ve IV
Cevap: C

12. Soru: Westphalia Barışı’yla Avrupa haritası yeniden şekillenmiştir. Kutsal Roma İmparatorluğu’nun yetkileri sınırlandırılmış ve İspanya’nın üstün gücü kırılmıştır. Katolik Kilisesi’nin etkisi zayıflarken ulus devletler kendi politikalarını belirleme hakkına sahip olmuşlardır. Hollanda ve İsviçre’nin bağımsızlığı tanınmış, Almanya topraklarının bir bölümü Fransa ve İsveç’in eline geçmiştir. 1555 Augsburg Barışı ile getirilen ‘‘Hükümdar hangi dinden ise tebaa da aynı dinden olmak zorundadır.” prensibi terk edilerek aynı ülkede farklı mezheplerin bir arada yaşayabilmesine imkân tanınmıştır. Vicdan hürriyeti fikri benimsenmiş, düşünce serbestliği güvence altına alınmıştır. Buna göre Westphalia Barışı’nın sonuçlarıyla ilgili olarak aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılamaz?

A) Laik devlete geçiş süreci hızlanmıştır.
B) Ulus devletler güç kazanmıştır.
C) Bilimsel gelişmelerin önü açılmıştır.
D) Mezhep birliği sağlanmıştır.
E) Demokratik toplumun zemini oluşmuştur.
Cevap: D

13. Soru: Roma Katolik Kilisesi, Orta Çağ boyunca insanlara günahlarının bağışlanması karşılığında para ile endüljans denilen af belgesi dağıtmıştır. Bunun sonucunda halk giderek yoksullaşırken günahları bağışlama yetkisine sahip olan din adamları zenginleşmiştir. Endüljans, Avrupa’da Reform hareketlerinin başlamasının nedenlerinden biri olmuştur.
Bu parçaya göre Reform hareketlerinin başlamasında;
I. Kilise’nin düşünce özgürlüğüne izin vermemesi,
II. toplumda ayrıcalıklı sınıfların bulunması,
III. halkın dinî inançlarının kötüye kullanılması
durumlarından hangilerinin rol oynadığı savunulabilir?
Cevap: D