9. Sınıf Biyoloji Ders Kitabı Sayfa 110-111-112-113 Cevapları Meb Yayınları

Organik Moleküllerin Tayini Etkinliği Özet

Bu etkinlikte, besinlerde bulunan organik moleküller (karbonhidratlar, proteinler ve yağlar) çeşitli ayıraçlar kullanılarak tespit edilmektedir. Öğrenciler, belirli besinlerdeki molekülleri anlamak için ayıraçların kullanımı ve renk değişimleri üzerinden analiz yapar. Etkinlikte, iyot çözeltisi, Benedict çözeltisi, Biüret çözeltisi ve Sudan III çözeltisi gibi ayıraçlarla yapılan deneyler sonucunda organik moleküllerin varlığı renk değişimleriyle belirlenir.
Ayrıca, laboratuvar ortamında deney planlaması, uygulaması ve gözlemleme becerileri geliştirilir. Deney sonuçlarının analiz edilmesi ve grup çalışmasıyla karşılaştırılması da etkinliğin önemli bir parçasıdır.

Sorular ve Cevaplar

1. Günlük tüketilen besinlerin içeriğinde hangi organik molekül olduğu nasıl anlaşılır?

Cevap: Günlük tüketilen besinlerdeki organik moleküller, kimyasal ayıraçlar ve renk değişimleriyle tespit edilir:

Karbonhidratlar:

• İyot çözeltisi nişasta varlığında mavi-mor renk oluşturur.
• Benedict çözeltisi şeker varlığında turuncu renk oluşturur.

Proteinler:

• Biüret çözeltisi protein varlığında mor renk oluşturur.

Yağlar:

• Sudan III çözeltisi yağ varlığında kırmızı renk oluşturur.

2. Süt ve süt ürünlerinin içerisindeki karbonhidratların belirlenmesinde kullanılan ayıraçlar nelerdir?

Cevap: Süt ve süt ürünlerindeki karbonhidratları (örneğin laktoz) tespit etmek için şu ayıraçlar kullanılır:

• Benedict çözeltisi: Karbonhidrat varlığında turuncu-kırmızı renk oluşturur.
• Fehling çözeltisi: Şeker varlığında kiremit kırmızısı çökelti oluşturur.

3. Elma, patates, süt, yumurta, ekmek, fındık, ceviz, peynir, bakla, fasulye, ayçiçeği yağı gibi günlük hayatta sıkça tüketilen besinlerin içerdiği organik molekülleri tahmin edin ve aşağıdaki tabloya yazın.

4. Öğretmen rehberliğinde beşer kişilik heterojen öğrenci ekipleri oluşturunuz.

Cevap: Heterojen ekipler oluşturularak farklı görevler paylaşılır. Ekip üyeleri besin örnekleri üzerinde farklı ayıraçlar kullanarak deney yapar. Her ekip belirli sorumluluklar üstlenir ve deney sonuçlarını analiz eder.

5. Tahminlerinize göre aşağıdaki üç besin grubu için hangi ayıraçları kullanacağınızı ve nasıl bir deney planı yapacağınızı yazınız.

Karbonhidrat Tayini

• Kullanılacak Besinler: Ekmek, patates, elma.
• Kullanılacak Ayıraçlar: İyot çözeltisi.

Deney Planı:

1. Besin örneklerini küçük parçalara ayırın.
2. Her örneğe iyot çözeltisi ekleyin.
3. Nişasta varlığında renk mavi-mor olacaktır.

Protein Tayini

• Kullanılacak Besinler: Süt, yumurta, peynir.
• Kullanılacak Ayıraçlar: Biüret çözeltisi.

Deney Planı:

1. Besin örneklerini sıvı hale getirin veya küçük parçalara ayırın.
2. Üzerine Biüret çözeltisi ekleyin.
3. Protein varlığında renk mor olacaktır.

Yağ Tayini

• Kullanılacak Besinler: Fındık, ceviz, ayçiçeği yağı.
• Kullanılacak Ayıraçlar: Sudan III çözeltisi.

Deney Planı:

1. Besin örneklerini bir kaba koyun.
2. Sudan III çözeltisini ekleyin.
3. Yağ varlığında renk kırmızı olacaktır.

6. Besinlerdeki organik molekülleri tayin edebilmek için tasarladığınız deneyi ekip arkadaşlarınızla laboratuvar veya sınıf ortamında gerçekleştiriniz.

1. Belirlenen besinlere uygun ayıraçlar eklenir.
2. Renk değişimleri gözlemlenir ve kaydedilir.
3. Güvenlik önlemlerine dikkat edilir.

7. Deney süresince laboratuvar kurallarına uyunuz ve güvenlik önlemlerini almayı unutmayınız.

Cevap: Laboratuvarda:

• Koruyucu ekipman (gözlük, önlük, eldiven) kullanılır.
• Kimyasal maddeler dikkatli kullanılır.
• Çalışma alanı temiz tutulur.

8. Elde ettiğiniz bulguları diğer ekiplerin bulguları ile karşılaştırınız.

Cevap: Deney sonuçları farklı ekiplerle karşılaştırılır. Ortaya çıkan benzerlikler ve farklılıklar değerlendirilerek olası hatalar analiz edilir.

9. Gerçekleştirdiğiniz deneysel uygulamadaki gözlemlerinizi ve elde ettiğiniz bulguları tabloya kaydediniz.

10. Kullanılan besin ve ayıraçlar ile ilgili gerçekleştirdiğiniz deney sonucuna göre herhangi bir renk değişimi görülmediğinde farklı bir ayıraç kullanarak deneyi tekrarlayınız.

Cevap: Deney sonucunda herhangi bir renk değişimi gözlenmediğinde:

1. Kullanılan ayıraçların uygunluğunu kontrol edin.
2. Aynı besin üzerinde farklı bir ayıraç kullanarak deneyi yeniden gerçekleştirin. Örneğin, karbonhidrat için iyot yerine Benedict çözeltisi denenebilir.
3. Ayraçların son kullanım tarihlerini ve tazeliğini kontrol etmeyi unutmayın.

11. Elde ettiğiniz bulguları diğer ekiplerin bulguları ile karşılaştırınız. Aynı besinlerde farklı bulgular elde eden ekipler varsa bu farklılığın nedenlerini tartışınız, olası nedenleri tahmin ediniz.

Cevap: Deney sonuçlarının ekipler arasında farklılık göstermesi durumunda şu noktalar tartışılmalıdır:

• Kullanılan ayıraçların miktarı ve tazeliği.
• Besin örneklerinin doğru hazırlanıp hazırlanmadığı.
• Deney sırasında gözlemler ve kayıtların dikkatli yapılıp yapılmadığı.
  Olası nedenler arasında, ayıraçların yanlış kullanımı, besinlerin tam çözünmemesi ya da gözlem hataları yer alabilir. Bu faktörler ekipler arasında sonuç farklılıklarına yol açabilir.

12. Her ekipten bir sözcü belirleyerek ekibin yaptığı deneysel uygulamanın aşamalarını ve elde edilen bulguları içeren 5-10 dakikalık bir sunu hazırlayınız ve sınıfta paylaşınız.

1. Her ekip, deneyin aşamalarını (hazırlık, uygulama, gözlem) özetleyen bir sunum hazırlamalıdır.
2. Sunumda şu noktalar yer almalıdır:
   • Kullanılan besin örnekleri ve ayıraçlar.
   • Gözlemlenen renk değişimleri ve sonuçlar.
   • Olası hatalar ve çözüm önerileri.
3. Sunum, görsel materyaller ve grafiklerle desteklenebilir.
4. Sözcü, ekip adına bulguları ve deney sürecini sınıfta paylaşır.

13. Deney bulgularınızı belirlediğiniz bir dijital ortamda paylaşınız.

Cevap: Deney sonuçları şu adımlarla dijital ortamda paylaşılabilir:

1. Ekip üyeleri, deney sonuçlarını bir doküman veya tablo halinde hazırlar.
2. Belgeler Google Drive, Microsoft Teams veya sınıfın kullandığı diğer dijital platformlara yüklenir.
3. Ortak bir dosya paylaşım platformunda bulgular tüm ekip üyeleriyle paylaşılır. Ayrıca, görseller ve renk değişimi fotoğrafları da eklenebilir.
4. Bulgular, öğretmen tarafından yönlendirilen çevrimiçi tartışma ortamlarında analiz edilir ve geri bildirim alınır.

Sonuç

Bu etkinlikte, besinlerde bulunan organik moleküllerin (karbonhidrat, protein ve yağ) tespiti için kullanılan ayıraçlar ve renk değişimleri gözlemlenmiştir. Laboratuvar çalışmaları, hem bilimsel gözlem becerilerini hem de grup çalışmasını geliştirmektedir. Bu tür deneyler, kimyasal analizlerin pratikte nasıl uygulandığını anlamak için oldukça önemlidir.

Kontrol Noktası Sorular ve Cevaplar

1. Hangi kutucuklardaki besinler protein içerir? Yazınız.
   Cevap: C (Et), Ç (Nohut), G (Süt), H (Bakla), İ (Yumurta).

2. Hangi kutucuklardaki ayıraçlar karbonhidratta renk değişimi gösterir? Yazınız.
   Cevap: Ğ (İyot), L (Benedict çözeltisi), M (Fehling çözeltisi).

3. Hangi kutucuklardaki ayıraçlar yağlarla kırmızı renk verir? Yazınız.
   Cevap: I (Sudan III), J (Eter).

4. Hangi kutucuklardaki besinler karbonhidrat içerir? Yazınız.
   Cevap: B (Makarna), F (Patates), G (Süt).

5. Hangi kutucuklardaki ayıraçlar proteinlerle renk değişimi gösterir? Yazınız.
   Cevap: K (Biüret), M (Fehling çözeltisi).

6. Hangi kutucuklardaki ayıraçlar karbonhidratlarla kiremit kırmızısı renk verir? Yazınız.
   Cevap: L (Benedict çözeltisi), M (Fehling çözeltisi).

Yapılandırılmış Grid Değerlendirme Formülü

Puan = (C1/C2) – (C3/C4)

• C1: Doğru seçilen kutucuk sayısı
• C2: Toplam doğru kutucuk sayısı
• C3: Yanlış seçilen kutucuk sayısı
• C4: Toplam yanlış kutucuk sayısı