9. Sınıf Düşünme Eğitimi Ders Kitabı Sayfa 58-59-60 Cevapları Meb Yayınları

Akıl Yürütme ve Akıl Yürütme Türleri

Sayfa 58 Düşünelim Cevapları

Soru: Aşağıdaki ifadeleri inceleyerek bu ifadelerde sonuca nasıl ulaşıldığını ve hangi sebeplerin hangi sonuçları ortaya koyduğunu tartışınız.

1- Bütün balıklar solungaç solunumu yaptığından benim palyaço balığım da solungaç solunumu yapar.

• Sebep: Bütün balıkların solungaç solunumu yapması.
• Sonuç: Palyaço balığımın da solungaç solunumu yapacağı.
• Açıklama: Genel bir yargıdan özel bir sonuca ulaşılmıştır. Tüm balıkların solungaç solunumu yaptığı bilgisine dayanarak, palyaço balığının da bu özellikte olduğu kabul edilmiştir.

2- Evimdeki menekşeyi, sardunyayı ve ortancaları sulamadığımda solduklarını gözlemliyorum. Demek ki bütün çiçeklerin suya ihtiyacı var.

• Sebep: Menekşe, sardunya ve ortancaların susuz kaldıklarında solması.
• Sonuç: Bütün çiçeklerin suya ihtiyacı olduğu sonucuna varılmıştır.
• Açıklama: Kendi çiçeklerinden hareketle genel bir çıkarım yapılmıştır. Bu çıkarım, gözlemlerden yola çıkarak tüm çiçeklerin suya ihtiyaç duyduğu sonucuna ulaşmayı sağlamıştır.

3- Muhabbet kuşum kelimeleri tekrarlıyor. Eylül’ün de muhabbet kuşu var. O hâlde Eylül’ün muhabbet kuşu da kelimeleri tekrarlayacaktır.

• Sebep: Kendi muhabbet kuşumun kelimeleri tekrarlaması.
• Sonuç: Eylül’ün muhabbet kuşunun da kelimeleri tekrarlayacağı varsayılmıştır.
• Açıklama: Kişisel deneyimlerden yola çıkarak başkasının muhabbet kuşunun da aynı davranışı sergileyeceği tahmin edilmiştir.

4- Yediğim yemekten sonra midemin bulanması, başımın ve karnımın ağrıması üzerine bir gıda zehirlenmesi yaşadığımı düşünüyorum.

• Sebep: Yemekten sonra mide bulantısı, baş ve karın ağrılarının ortaya çıkması.
• Sonuç: Gıda zehirlenmesi yaşandığına karar verilmiştir.
• Açıklama: Fiziksel belirtiler ve önceki tecrübeler dikkate alınarak, belirtilerin gıda zehirlenmesine işaret ettiği sonucuna varılmıştır.

Uygulama

Soru: Aşağıdaki metinde yer alan kanıtlayan ve kanıtlanan önermeleri belirleyerek ilgili kutucuklara yazınız.

• Kanıtlanan önerme: Gıda zehirlenmesi yaşadığımı düşünüyorum.

Kanıtlayan önermeler:

• Yediğim yemekten sonra midemin bulanması.
• Başımın ve karnımın ağrıması.

Sayfa 59 Uygulama Cevapları

Soru: Aşağıdaki örnekleri inceleyiniz. Bu örneklerde yer alan akıl yürütmeleri oluşturan öncülleri ve sonucu yazınız.

1. Örnek:

Öncüller:

• Kamil, telefonu Tuğçe’den ödünç aldı.
• Telefon Tuğçe’ye ait.
• Sonuç: Kamil, telefonu Tuğçe’ye geri vermelidir.

2. Örnek:

Öncüller:

• Deniz üşütmüş ve hastalanmış.
• Öğretmen, Deniz’e kalın giyinmesini tavsiye etmişti.
• Sonuç: Eğer Deniz, öğretmenin tavsiyesine uysaydı, hasta olmazdı.

Sayfa 60 Cevapları

Soru: Yukarıdaki örneklerde sonuçlara hangi gerekçelere dayanılarak ulaşılmış olabilir?

Cevap: Sonuçlara mantıklı çıkarımlar ve gözlemler yoluyla ulaşılmıştır. Örneklerde şu gerekçelere dayanılmıştır:

• Kamil örneğinde: "Ödünç alınan bir eşya geri verilmelidir" ilkesine dayanarak, Kamil'in telefonu geri vermesi gerektiği sonucuna varılmıştır.
• Deniz örneğinde: "Soğuk hava kalın giyinmeyi gerektirir" düşüncesine dayanarak, hastalığın önlenebileceği sonucu çıkarılmıştır.
• Sherlock Holmes örneğinde: Fiziksel izler ve gözlemlerden yola çıkarak kişinin mesleği ve yaşadığı koşullar hakkında çıkarımlar yapılmıştır.
• Televizyon örneğinde: Aynı marka ve model televizyonların benzer çalışma prensiplerine sahip olduğu düşüncesiyle sonuç çıkarılmıştır.
• Market sahibi örneğinde: Hırsızın büyük miktarda yeni banknotlara sahip olabileceği düşüncesine dayanarak, müşterinin hırsız olabileceği tahmini yapılmıştır.

Soru: Bu akıl yürütmelerde öncüllerin sonuca ulaşmadaki işlevi nedir?

Cevap: Öncüller, akıl yürütmenin temel taşlarıdır. Her bir öncül, doğru ve tutarlı bir sonuca ulaşmak için gereken bilgileri sağlar. Öncüller ne kadar sağlam ve tutarlı olursa, sonuç da o kadar güçlü ve güvenilir olur. Bu akıl yürütme sürecinde, öncüller sonucu doğrudan etkiler ve sonucun doğruluğunu belirler.